سمینار چالش‌ها و راهکارها برای توقف قتل‌های ناموسی در ایران و افغانستان
در سمینار روز سیزدهم در آلمان درباره توقف قتل‌های ناموسی در ایران و افغانستان، اجماع بر این بود که علاوه بر تغییر قوانین ضد زن به ارتقای عمومی فرهنگ مردم، حذف کلیشه‌های جنسیتی در منابع آموزشی، مطبوعات، رسانه‌ها نیاز است.
کمپین توقف قتل‌های ناموسی روز شنبه ۱۳ اوت در شهر هامبورگ آلمان با حضور ناجیه افشاری، کنشگر سیاسی و فعال حقوق زنان از افغانستان سمیناری را برگزار کرد. در این سمینار رضوان مقدم، سخنگوی کمپین قتل‌های ناموسی همراه با ناجیه افشار و حاضران درباره چالش‌ها و راهکارها برای توقف قتل‌های ناموسی به بحث نشستند. در حین سمینار چندین مستند از روایت‌های زنان نجات‌یافته از قتل ناموسی را نیز به نمایش درآمد و توسط سخنرانان و حاضران تحلیل شدند.
زمانه با سخنگوی کمپین قتل‌های ناموسی درباره این سمینار به گفت‌وگو نشسته است.
رضوان مقدم به زمانه می‌گوید زنان و فعالان حقوق زنان مشکلات بسیار و در برخی موارد متفاوتی دارند. مشکل فعالان حقوق زنان در ایران این است که به هرگونه فعالیتی برای فرهنگ‌سازی انگ امنیتی و اتهام علیه امنیت ملی می‌زنند.
پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی همواره فعالیت مدنی کنشگران حقوق زنان زیر ذره‌بین حاکمیت بوده و در دولت‌های مختلف با فراز و نشیب‌های فعالان تهدید و ارعاب و زندانی شدند و برخی نیز به ناچار زندگی در تبعید را از ماندن در زندان‌های جمهوری اسلامی برگزیده‌اند.
وضعیت زنان افغانستان و فعالان زن در این کشور زیر سلطه دوباره طالبان بسیار وخیم است. با روی کار آمدن دوباره طالبان، حقوق دموکراتیک و آزادی‌های اجتماعی که در بیست سال اخیر به زنان بازگردانده شده بود، یک به یک از آنان ستانده شده است. حق آزادی پوشش و تحمیل چادر و نقاب سیاه، حق تحصیل برابر، حق کنشگری مدنی، حق اعتراض، حق اشتغال برابر، حق سفر، … و حتی حق رفت و آمد کردن بدون حضور یک محرم شرعی نیز از آنها گرفته شده است.
طالبان از سال گذشته تا کنون با تکیه بر خوانش رادیکال از اسلام طالبانی حضور فیزیکی زنان را از جامعه حذف کرده است و در نظر دارد زنان را همچون همسران نجیب مردان مسلمان در خانه با نقش مادری و همسری به بند بکشد.
اما تمام خشونت‌ها به ساختار سیاسی طالبان محدود نمی‌شود. مهر ماه سال گذشته رئیس هیات امنای انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده در ایران به خبرگزاری ایسنا گفت بیش از ۸۲ درصد از زنان افغان بی‌سواد هستند و بیش از ۷۰ درصد ازدواج‌ها قبل از ۱۶ سالگی و به صورت اجباری اتفاق می‌افتد. اخبار و اطلاعات موجود در کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان خبر از بالا بودن میزان خشونت‌های خانگی علیه زنان، خودسوزی و خودکشی‌های ناشی از ازدواج‌های اجباری، افسردگی‌های شدید و تحمل خشونت‌هایی بعضا غیر قابل تصور می‌دهد.
حتی حضور نیروهای غربی و کوشش در تغییر قوانین در ۲۰ سال گذشته نتوانسته بر فقر و خشونت خانگی و کودک همسری نقطه پایان بزند. گویا نگرش مردسالار و ضد زن در میان مردم نیز هنوز به طور چشمگیری زنده است. در چنین شرایطی فعالین حقوق زنان به دشواری می‌توانند به فرهنگ‌سازی بپردازند.
به گفته رضوان مقدم یکی از چالش‌ها در افغانستان این است که مقاومت مردان و خانواده‌های سنتی در برابر هرگونه تغییری بسیار است. به خصوص در جامعه افغانستان در برابر یادگیری مقاومت بسیاری از سوی مردم وجود دارد.
از رضوان مقدم پرسیدم که به نظر شما و ناجیه افشاری راهکارها چه هستند و او پاسخ داد:
«در جلسه میان سخنرانان و حضار توافق نظری وجود داشت که چه راهکارهایی چاره‌ساز هستند. در مورد ایران ایران و فعالیت‌های فرهنگی، آموزش و تغییر قوانین اهمیت بسیاری دارند. البته تغییر قوانین در مورد ایران صادق است زیرا برخی از قوانین عملا تبعیض‌آمیز هستند و قوانینی که وجود دارند از قتل‌های ناموسی حمایت می‌کنند.»
به موجب ماده ۱۷۹ قانون مجازات عمومی جمهوری اسلامی مصوب ۱۳۰۴ و اصلاحات بعدی:
«هرگاه شوهری زن خود را با مرد اجنبی در یک فراش یا در حالی که به منزله وجود در یک فراش است مشاهده کند و مرتکب قتل یا جرح یا ضرب یکی از آنها یا هر دو شود معاف از مجازات است. هر گاه کسی به طریق مزبور دختر یا خواهر خود را با مرد اجنبی ببیند در حقیقت هم علاقه زوجیت بین آنها نباشد و مرتکب قتل شود از یک ماه تا شش‌ماه به حبس تأدیبی محکوم خواهد شد و اگر در مورد قسمت اخیر این ماده مرتکب جرح یا ضرب شود به حبس تأدیبی از هشت روز تا دو ماه محکوم می‌شود.»
پس از انقلاب اسلامی قانونگذار در ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی (باب تعزیرات) دامنه ماده فوق را محدود و شرایط سخت‌تری (چه از نظر ماهیتی و چه از نظر اثباتی) را مقرر کرد. به موجب این ماده:
«هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکرَه باشد، فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند. حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است.»
سخنگوی کمپین توقف قتل‌های ناموسی درباره تفاوت بین مشکلات و راهکارها در این حوزه بین زنان افغانستانی و ایرانی به زمانه می‌گوید:
«تفاوت‌ها و مشابهت‌هایی وجود دارند. هر دو جامعه تحت حکومت اسلامی زندگی می‌کنند. با این تفاوت که جامعه افغانستان به شدت از ایران سنتی‌تر است. علاوه بر این که حکومت طالبان آنجا قدرت را در دست دارد، همانطور که خانم ناجی اشاره کردند، مردم هم افکار سنتی بسیاری دارند. ازدواج‌های زودرس و چند همسری در افغانستان بسیار شایع است.
به گفته رضوان مقدم همچنین در افغانستان به‌دلیل سال‌ها مخالفت مذهبی در مقابل تحصیل زنان در افغانستان، زنان از تحصیل بازماندند. وجود مجاهدین که در بشکه‌های آب مدارس دخترانه سم می‌ریختند تا مسموم‌شان کنند یا بمب‌گذاری‌هایی که شاهدش بودیم که حتی بعد از آمدن طالبان بر روی کار اتفاق افتاد نشان می‌دهند که با تحصیل زنان در افغانستان چه سطحی از مخالفت عمومی و تاریخی وجود دارد. رضوان مقدم ادامه می‌دهد:
«در ایران مساله بی‌سوادی زنان کمتر است و سال‌هاست که ۶۵ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها را زنان به خود اختصاص می‌دادند. همچنین در جامعه ایران زنان بیشتر برای خواسته‌های خودشان پافشاری می‌کنند. به‌علاوه تمکین زنان از مردان در جامعه ایران به‌مراتب کمتر از زنان در افغانستان است.»
پس از بحث و گفت‌وگوهای بسیار در این سمینار سخنرانان به این اجماع رسیدند که در جامعه نیاز است برای ارتقای فرهنگ مردم، حذف کلیشه‌های جنسیتی در منابع آموزشی، مطبوعات، رسانه‌ها و صدا و سیما تلاش شود.
به گفته رضوان مقدم اگرچه صدا و سیما که در دست حکومت است و فعالان حقوق زن نمی‌توانند نقشی در آن داشته باشند، ولی به هر حال با پیش بردن این بحث در جامعه می‌توانیم خیلی موثر واقع شویم.
او کمپین توقف قتل‌های ناموسی را که نزدیک دو سال نیم از عمرش می‌گذرد، نمونه‌ای خوش‌بینانه از کنشگری زنان برای آگاهی رسانی و تغییر می‌داند. به گفته رضوان مقدم این کمپین موفق شده که مساله قتل‌های ناموسی را به یک بحث روزمره میان مردم تبدیل کند و حساسیت‌ها را نسبت به قتل‌های ناموسی برانگیزد تا مردم به‌سادگی از خبر قتل‌های ناموسی نگذرند.
نظرها
نظری وجود ندارد.