تصویب «چراغ خاموش» بخش‌هایی از طرح صیانت: اینترنت در اختیار «کمیسیون عالی تنظیم مقررات»
یک کارشناس فناوری اطلاعات از تصویب ماده‌های ۲، ۳ و ۴ طرح صیانت در شورای عالی فضای مجازی خبر داد. این ماده‌ها شرح ترکیب و اختیارات «کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی» است که تصمیم‌گیری و نظارت بر اینترنت در ایران به طرز گسترده‌ای به آن سپرده شده است.
محمد کشوری، کارشناس فناوری اطلاعات سه‌شنبه ۱۵ شهریور/ ۶ سپتامبر با انتشار بخش‌هایی از مصوبه شورای عالی فضای مجازی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت:
«در بخشی از طرح موسوم به طرح صیانت (بر اساس نسخه ۹ بهمن به نام نظام تنظیم‌گری) که شامل اعضا و اختیارات کمیسیون عالی تنظیم مقررات بوده و برای تصویب به شورای عالی فضای مجازی ارجاع شده بود، توسط این شورا به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد.»
او افزود :
«به این ترتیب کمیسیون عالی تنظیم مقررات با ترکیب اعضا و وظایف کاملا متفاوت نسبت به گذشته در جایگاه «تنظیم‌گر تنظیم‌گران» فضای مجازی ایفای نقش می‌کند.»
با توجه به مصوبه منتشر شده، که گفته می‌شود شورای عالی فضای مجازی به ریاست ابراهیم رئيسی، رئیس جمهوری اسلامی و عضو هیئت مرگ در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷، آن را تصویب کرده، تصمیم‌گیری و نظارت بر اینترنت در ایران به «کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور» سپرده شده است. این کمیسیون متشکل از نمایندگان نهادهای امنیتی و اطلاعاتی از جمله وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران و همچنین فرماندهی انتظامی و وزارت‌خانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونان ذی‌ربط خواهد بود. دیگر اعضای دارای حق رأی این کمیسیون را دو عضو شورای عالی فضای مجازی و «نماینده دستگاه مرتبط بر حسب مورد» تشکیل می‌دهند.
عباس مرادی، مدیرکل نظارت و ارزیابی فناوری مرکز ملی فضای مجازی که از او به عنوان یکی از طراحان طرح صیانت نامبرده می‌شود در مصاحبه‌ای با وبسایت تجارت‌نیوز از تکذیب یا تأیید تصویب طرح صیانت سرباز زد و گفت: «خوشحالم که رسانه‌ها به استقبال اجرای این طرح رفته‌اند».
هنوز هیچ نهاد رسمی خبر تصویب این بخش از طرح صیانت را تأیید یا رد نکرده است.
در عین‌حال طبق بخش‌های منتشرشده، به‌رغم اینکه «اصلاح مأموریت، شرح وظایف، ادغام یا حذف تنظیم‌گرانی که بر اساس قانون تشکیل شده‌اند» هم‌چنان بر عهده مجلس شورای اسلامی قرار داده شده و «تنظیم‌گری و مقررات‌گذاری در حوزه امنیت فضای مجازی» کماکان در اختیار «کمیسیون عالی امنیت فضای مجازی» است، از این پس «کمیسیون عالی تنظیم مقررات» اختیارات کم‌سابقه‌ای را برای اعمال هرگونه دخالت یا بستن راه دسترسی کاربران به اینترنت خواهد داشت.
این اختیارات گسترده «تنظیم سیاست‌ها، نظارت، هدایت، هماهنگی و تصویب مقررات و آیین‌نامه‌های کلان در همه ابعاد فضای مجازی و تنظیم تنظیم‌گران بخشی» را شامل می‌شود.
«تنظیم‌گران بخشی» به نوبه خود انحصار «صدور مجوز فعالیت و بهره‌برداری خدمات فضای مجازی» و «تهیه و تصویب ضوابط و مقررات فعالیت خدمات فضای مجازی» را در اختیار خواهند داشت.
برخی دیگر از اختیارات کمیسیون که تصمیم‌گیری درباره نرخ خدمات اینترنتی، کسب‌وکارها و موارد حساسی چون نحوه جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های کاربران اینترنت و کنترل فعالیت تشکل‌های خصوصی و مردمی را نیز در بر خواهد گرفت، به شرح زیر است:
- «سیاستگذاری صدور مجوز برای هرگونه فعالیت و کسب و کار در فضای مجازی شامل محتوا (اعم از داده، متن، صوت و تصویر)، خدمات و زیرساخت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات»، «پاسداری از وضعیت رقابتی بازار خدمات فضای مجازی»
- «رصد و پایش اجرای مصوبات کمیسیون و تعیین استانداردها و شاخص‌های کلان اهداف آن‌ها»
- «تنظیم مقررات جمع‌آوری، فرآوری داده‌ها و حفظ حریم خصوصی کاربران در سکوهای فضای مجازی
- «تصویب ساز و کار مشارکت تشکل‌های خصوصی و مردمی و اخذ نظرات ذی‌نفعان فضای مجازی در تدوین و نهایی‌سازی مصوبات تنظیم‌گران»
- «تصویب الزامات پیشنهادی تنظیم‌گران بخشی در زمینه نرخ‌گذاری برای کلیه خدمات فضای مجازی»
طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» که بعداً به طرح «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» تغییر نام پیدا کرد، سال گذشته به‌رغم مخالفت‌های فراوان، براساس اصل ۸۵ قانون اساسی که اجازه تفویض برخی طرح‌ها به کمیسیون تخصصی را داده، به‌صورت محرمانه و دور از انظار عمومی در مجلس به بررسی گذاشته شد.
این طرح به دستور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و با هدف تشدید نظارت بر فعالیت کاربران در اینترنت تدوین شد. او در آغاز سال ۱۴۰۱ بر ایجاد محدودیت و کنترل بیشتر بر فضای مجازی تأکید کرد و در تیر ماه نیز بار دیگر به مسئولان قوه قضاییه دستور داد با «ولنگاری» در فضای مجازی برخورد کنند و «اگر قانون ندارند، سریع تهیه کنند».
در صورت تصویب و اجرای این طرح، هر نوع خدمات اینترنتی خارجی از جمله سرویس‌های گوگل، اینستاگرام، لینکدین، واتس‌اپ، گوگل پلی و پلی استور، آپدیت‌های ویندوز، لینوکس و آپدیت‌های گوشی‌های تلفن‌های همراه، در داخل کشور مسدود خواهد شد.
در حالی‌که گفته می‌شد تصویب و اجرای رسمی طرح صیانت در رفت و آمد میان نهادهای حکومتی متوقف شده است. برخی از کارشناسان از اجرای بخش‌هایی از این طرح به‌صورت «چراغ خاموش» خبر داده بودند. در روزهای گذشته گزارش‌هایی نیز مبنی بر کاهش چشمگیر سرعت اینترنت در بسیاری از نقاط ایران و اختلال در دسترسی به اینستاگرام منتشر شدند.
وبسایت فکت‌نامه نیز پیشتر در گزارشی درباره فعال شدن «قفل کودک» برای کاربران ایرانی نوشت:
«این اقدام را می‌توان یکی از نشانه‌های جدی‌تر شدن “طرح صیانت” در ایران دانست؛ طرحی که اجرای آن هنوز به صورت رسمی اعلام نشده اما نشانه‌های مختلفی در زمینه اجرایی‌شدن آن دیده می‌شود؛ طرحی که به بهانه حفاظت از کاربران، عملا محدودیت و کنترل بیشتر اینترنت در ایران را به همراه خواهد داشت.»
روز سه‌شنبه همزمان با انتشار خبر تصویب ماده‌هایی از طرح صیانت، وزارت ارتباطات از طرح اینترنت کودک رونمایی کرد. طبق گزارش رسانه‌های داخلی وزارت ارتباطات وب‌سایتی را در قالب «طرح اینترنت کودک و نظام‌نامه رده‌بندی سنی محتوا و خدمات» معرفی کرده تا بر مبنای آن والدین دسترسی فرزندان خود به سایت‌های مختلف را مدیریت کنند.
وبسایت radiozamaneh.com در تلاش است تا اثر سانسور را کاهش دهد. تلاش زمانه بر این متمرکز است که محتواهای تازه را حتی تحت شرایط سانسور ارائه دهد. اکنون ما در وبسایت زمانه از تکنولوژی تازه و منحصر به‌فردی استفاده می‌کنیم که تنها با یک‌بار استفاده از وی‌پی‌ان در بازدید نخست، در دفعات دیگر برای بازدید از سایت نیازی به فیلترشکن ندارید.
پس از اینکه از وبسایت ما بازدید کنید، برخی از راهنماهای مهم ما برای ارتباط برقرار کردن هنگام قطعی اینترنت، حتی در صورت محو شدن اینترنت نیز قابل دسترس باقی خواهند ماند. شما می‌توانید مقاله‌ها را برای اینکه آفلاین در دسترس باقی بمانند، نشان‌گذاری (بوکمارک) کنید. همچنین می‌توانید از ویژگی «به اشتراک‌گذاری نزدیک» استفاده کنید که اجازه می‌دهد محتوای وبسایت را با افراد نزدیک به خودتان مشترک شوید، بدون اینکه نیاز به اتصال به اینترنت داشته باشید. از دیگر تلاش‌های ما در این بخش تهیه یک چک لیست امنیت و گذر از سانسور است. در این بخش زمانه چند سرویس کارآمد برای عبور از سانسور را به شما معرفی خواهد کرد. از جمله نگاه کنید به «پس‌کوچه»، «توشه» و «سایفون» در وبسایت زمانه.
نظرها
mashang
طرح صیانت؛ تسلط بی چون و چرا و فرا قانونی سازمان‌های اطلاعاتی بر فضای مجازی شهریور ۱۶, ۱۴۰۱ کمیسیون عالی تنظیم مقررات با ترکیب اعضایی که شامل نماینده سپاه پاسداران، نماینده سازمان صدا و سیما، نماینده وزارت ارتباطات، نماینده فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی و… می‌شود، با وظایف کاملا متفاوت نسبت به گذشته، در جایگاه «تنظیم‌گر تنظیم‌گران» فضای مجازی ایفای نقش می‌کند. طرح صیانت اقتصاد۲۴- تصویب الزامات مدیریتی ترافیک داخلی و خارجی فضای مجازی در کشور” یکی از وظایفی که در اختیار شورای عالی قرار گرفته، است که به کمیسیون عالی اجازه هرگونه سیاستگذاری در حوزه ترافیک را هم می‌دهد. بر این اساس سه ماده از طرح صیانت یعنی ماده‌های ۲، ۳ و ۴ را به جای اینکه مجلس تصویب کند، شورای عالی فضای مجازی تصویب کرده است. البته این امر بدان معنا نیست که این ماده‌ها همانطور که در طرح موسوم به صیانت آمده، تصویب شده باشد بلکه ممکن است با بحث و بررسی‌های انجام شده، مواردی هم کم و زیاد شده باشد. ولی به طور کل آن سه ماده از طرح صیانت را در قالب طرح کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی، توسط شورای عالی تصویب کرده‌اند. همچنین باید درنظر داشت که بقیه موارد طرح موسوم به صیانت مسکوت است و فعلا سرنوشتش معلوم نیست. بدین ترتیب کمیسیون عالی تنظیم مقررات با ترکیب اعضایی که شامل نماینده سپاه پاسداران، نماینده سازمان صدا و سیما، نماینده وزارت ارتباطات، نماینده فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی و… می‌شود، با وظایف کاملا متفاوت نسبت به گذشته، در جایگاه «تنظیم‌گر تنظیم‌گران» فضای مجازی ایفای نقش می‌کند. اهمیت این کمیسیون در این است که یک جایگاه، با اختیار بسیار زیادی تشکیل شده است که فعلا، روی کاغذ تاثیر ملموسی ندارد، ولی اگر بخواهد، اختیارات زیادی دارد که عملکردش به این امر بستگی دارد که از این اختیارات در جهت مثبت استفاده کند یا منفی. این مصوبه، صراحتا حاکی از محدودیت و فیلترینگ نیست و درواقع همه چیز بسته به نحوه استفاده از این اختیارت دارد. یعنی از این به بعد در حوزه‌های مختلف فضای مجازی، مثل حوزه بازی، پول، سلامت و.. هر نهادی که بخواهد مجوز دهد بر اساس سیاست کمیسیون عالی مجوز دهد تعرفه دهد و نظارت کنند. یعنی همه نهادها عملا ذیل کمیسیون عالی قرار میگیرند. یکی از وظایفی که در اختیار شورای عالی قرار گرفته، “تصویب الزامات مدیریتی ترافیک داخلی و خارجی فضای مجازی در کشور” است که در واقع کمیسیون عالی امکان هرگونه سیاستگذاری در حوزه ترافیک را هم دارد. به عنوان مثال می‌توانند سیاست‌های ترافیکی را بگذارند مبنی بر اینکه ترافیک کم یا زیاد باشد یا این کم و زیاد برای چه طبقاتی باشد. همچنین بر اساس تبصره ۳ این مصوبه، “هرگونه تصمیم‌گیری و مقررات‌گذاری در حوزه محتوا در این کمیسیون بر اساس پیشنهاد کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی کشور، صورت می‌پذیرد”، بدین معنا اگر یک نهاد، سازمان، وزارتخانه و… بخواهد در حوزه محتوا مجوز دهد یا سیاستگذاری کند، باید ذیل سیاست‌های کمیسیون شورای عالی فضای مجازی باشد.