فنجان وارونه «نظام» - آخرین کار توماج صالحی پیش از بازداشت

توماج صالحی درباره‌ اعتراضات مردم ایران، اعتصابات کارگری، اعدام‌ و زندان، فساد اقتصادی و سیاسی، مواضع اصلاح‌طلبان، قرارداد ۲۵ ساله با چین، خودکشی کودکان، بی‌اعتنایی هنرمندان به وضعیت جامعه‌ و سکوت‌شان و در حمایت از دادخواهان ترانه‌های خوش قافیه‌ و خوش ساختی در سبک موسیقی رپ اعتراضی ساخته و خوانده است. «فال»، آخرین اثری که از پیش از بازداشت منتشر شده، از مهم ترین آثار صالحی‌ست.

توماج صالحی تا قبل از بازداشتش در گردبیشه بختیاری از توابع بروجن، یک زندگی مخفی در پیش گرفته بود.

«فال»: جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام وارونه

«فال» ۲ آبان ۱۴۰۱ همزمان با خیزش سراسری مردم ایران از توماج صالحی منتشر شد. همراه با آهنگ موزیک ویدئوی آن هم در یوتیوب و کانال تلگرامی توماج پخش شد.

«فال» با صدای دو پیانو شروع می‌شود. یکی از پیانوها صدایی ویبره‌دار و کِشدار دارد و با نُت‌های ثابت بم فضایی تاریک را می‌سازد و دیگری نُت‌های زیر ملودی شکوه‌آمیزی را روی نُت‌های بم سوار می‌کند. سپس صدای خنجر و ورود «ساب باس» ( sub bass) عمیقی که صدایش در موسیقی به نوعی پنهان شده است.

سبک آهنگ «دریل» ( Drill ) است، سبک غنایی خشمگین و سرشار از بیت‌‌های تاریک و شوم  که می‌خواهد حس و حال کوچه و خیابان را به شکل واقع‌بینانه‌ای به مخاطب منتقل کند و به تازگی هم بسیار مورد توجه جوانان و مخاطبان رپ قرار گرفته است. ویژگی دریل، ضرب به خصوص « HiHat »، فضای تاریک و sub bass که در پایان هر میزان خودی نشان می‌دهد و به این ترتیب می‌توان گفت در پایان هر میزان امضایی می‌زند.

اجرای توماج اما با اجراهای شنیده شده در سبک «دریل» تفاوت دارد. توماج تاکید را روی رپ و کلام گذاشته، در حالی‌که ما در سبک «دریل» بیشتر شاهد تاکید روی ریتم به خصوص این سبک هستیم. انتخاب این سبک برای این آهنگ سبب شده که فضای تاریکی مهیا شود.  همچنین ضرب Hihat خشم را به شنونده القا می‌کند و تنش‌زاست. 

کلام استقلال خودش را حفظ می‌کند و با اجرای درست توماج از ضرب آهنگ هم جدا نمی‌افتد. با ورود توماج ، متوجه می‌شویم با یک ترانه با مضمون اجتماعی و سیاسی روبروییم. خواننده با این جمله شروع می کند: «از کف می‌آییم به راس هرم می‌زنیم.»

ایده‌ی درخشان آهنگ فال، قهوه است. توماج فال قهوه‌ی حکومت را می‌گیرد، همچنین با تشبیه حکومت به فنجان قهوه می‌گوید همین اول کار کل «نظام» به فنجانی وارونه شباهت دارد. خواننده آینده‌ای سیاه را برای حکومت سرکوبگر جمهوری اسلامی ترسیم می کند. آینده جدا از گذشته و حال حاضر نیست و توماج این موضوع را به خوبی دریافته است: او از گذشته و حال استفاده می‌کند و آینده‌ای کاملا قابل تصور را ارائه می‌دهد.

توماج با اجتناب از پیچیدگی های مرسوم در رپ، بسیار واضح این آینده را روایت می‌کند. خود نقش یک فالگیر را بازی می‌کند و خبر از محاکمه‌ی سران می‌دهد و در همان حال به جنایات و گذشته‌ی تاریک حکومت اسلامی اشاره می‌کند.

قابل فهم بودن و واضح بودن کلام ویژگی مثبت و مهمی برای این آهنگ است، زیرا خود خواننده نیز در قسمت‌های پایانی آهنگ بر واضح بودن کلامش تاکید می‌کند.

توماج در «فال» بازداشتش را پیش‌بینی کرده بود

توماج صالحی در جریان اعتراضات سراسری پیام‌های بسیاری را در حمایت از مردم منتشر کرد. دو روز پیش از بازداشتش به سپاه و اطلاعات شاهین‌شهر نوشته بود اگر تا نیمه‌شب معترضان بازداشتی این شهر را آزاد کنند، روز بعد خود را تحویل نیروهای امنیتی خواهد داد. نیمه‌شب اما خطاب به آنان نوشت:

خبرگزاری‌های رسمی، از جمله خبرگزاری دانشجو و خبرگزاری رکنا ادعا کردند که توماج صالحی، خواننده نام‌آشنا و معترض رپ هنگام خروج از مرزهای غربی ایران بازداشت شده است. این خبر اما صحت نداشت.

صالحی در یکی از پیام‌هایش به محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی و از دار و دسته سرکوبگران توصیه کرده بود که تا دیر نشده، از ایران فرار کند. رسانه‌های حکومتی در ادامه سناریوسازی‌های نهادهای اطلاعاتی ظاهرا می‌خواستند با یک تیر دو نشان بزنند، هم این خواننده معترض را بازداشت کنند و هم اینکه تصویر او را در ذهن مخاطبان گسترده‌اش در بین جوانان مخدوش کنند و اینطور وانمود کنند کسی که به قالیباف توصیه کرده تا دیر نشده از ایران فرار کند، خودش در حال فرار از ایران بوده است.

در «فال» اما توماج دستگیری خودش را هم پیش‌بینی کرده بود: در قسمت پایانی می‌گوید حالا دستگیرم کنید، و می گويد شاید بخواهید فنجان قهوه را هم دستگیر کنید:

خدا که نه، از شما چه پنهون

این‌بار جا شدیم همه تو فنجون

شاید بخواد قهوه رو دستگیر کنه

این برگه رو به رهبر برسون

طنز بسیار تلخی که به این واقعیت اشاره می کند که تنها پاسخ این حکومت به مخالفان خود دستگیری و شکنجه و قتل است.

سپاه پاسداران ابتدا عکسی از توماج با چشم‌بند و سپس فیلمی از او را بعد از بازداشت منتشر کرده بود. در این فیلم ظاهرا توماج اعتراف می‌کند.  دایی او اما می گوید فیلم ساختگی بوده و توماج هم اکنون زیر شکنجه است.

برخی کاربران توئیتر توجه داده‌ بودند که علی‌رغم زمان بازداشت در تاریکی و ساعت انتشار خبر در بامداد آن روز، عکس منتشرشده هنگام روز را نشان می‌دهد. برخی کاربران نیز نشانه‌های دیگری را در مورد ساختگی بودن این عکس مطرح کرده‌ بودند.