بحران ارز در ایران: بازارهای جانبی هم متشنج شده‌اند

روز چهارشنبه ۷ دی‌ماه، دلار در بازار ارز ایران یک رکورد جدید ثبت کرد و در آخرین ساعات کاری بازار ۴۴ هزار تومان معامله شد. هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز تنها ۷ هزار تومان تا ۲ میلیونی شدن فاصله داشت.

صبح روز پنج‌شنبه ۸ دی ماه احتمالا با مداخله بانک مرکزی قیمت دلار در ساعت اول کاری بازار تا ۵۰۰ تومان کاهش یافت، ولی مجددا رشد قیمتی از ساعت ۱۱ صبح آغاز شد و در زمان نگارش این مطلب دلار ۴۳ هزار و ۷۰۰ تومان قیمت خورد.

همزمان با مداخله محدود بانک مرکزی، قیمت سکه بهار آزادی طرح امامی همچنان در پایه قیمتی روز گذشته باقی ماند و با اندکی رشد هر قطعه ۲۳ میلیون تومان به فروش رفت.

روز گذشته و با رشد سریع قیمت‌ها در بازار ارز، بازارهای جانبی هم تاثیر پذیرفت. زومیت، وبسایتی که اخبار حوزه فناوری را پوشش می‌دهد، دیروز در یک گزارش میدانی از توقف معاملات در بازار موبایل و کامپیوتر تهران خبر داد.

این وبسایت در گزارشش نوشت که بازار موبایل علاءالدین در مرکز تهران از میانه روز چهارشنبه تعطیل شده است و فروشندگان دست از کار کشیده‌اند. دلیل این امر بی‌ثباتی در قیمت‌ها و افزایش لحظه‌ای نرخ ارز بود.

زومیت از قول یکی از فروشندگان موبایل در این بازار نوشت: «از صبح که قیمت دلار زیاد شد، آیفون ۱۳ پرو مکس که تا دیروز قیمت حدود ۸۰ تا ۸۲ میلیون داشت به ۱۰۰ میلیون تومان رسید. در این شرایط هیچ مشتری سراغ چنین گوشی نمی‌آید. این در حالی است که این نوسان قیمت دلار چند روزی بود که باعث خوابیدن بازار گوشی‌های تلفن همراه به خصوص آیفون شده بود.»

فروشنده دیگری نیز در همین باره به زومیت گفت: «هیچ چشم‌اندازی برای آینده وجود ندارد، نه خریدار می‌تواند حرکتی کند و نه فروشنده‌. همه همکاران دست نگه‌داشتند تا ببینند چه پیش می‌آید. مگر می‌شود در عرض یکی دو ساعت حدود ۱۰ میلیون تومان روی یک محصول برود. امروز صبح که کار را شروع کردیم قیمت آیفون ۱۳ پرومکس یک ترا ۹۲ میلیون تومان بود و کمتر از دو ساعت بعد به ۱۰۰ میلیون تومان رسید.»

در یک بازار جانبی دیگر هم، تاثیرات افزایش قیمت ارز خود را نشان داده است. نهاده‌های دامی و خوراک طیور که عمدتا وابسته به واردات است با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در اردیبهشت امسال ب کمبود عرضه و افزایش شدید قیمت‌ها همراه بوده است. در هفته‌های گذشته و با اوج گرفتن قیمت دلار، تامین خوراک دام و طیور با قیمت‌های شهریورماه هم دشوار شده است.

وبسایت خبری ایمنا در گفتگو با یک تولید کننده عمده مرغ به نام اسدالله بیدرام نوشت که سال گذشته ۳۰ درصد از مرغداران از این فعالیت خارج شدند، امسال هم با شرایط فعلی ۳۰ درصد دیگر خارج می‌شوند و ۴۰ درصد فعال در این رسته باقی می‌ماند که اتفاق ناخوشایندی است. با خروج مرغداران از این حوزه، با کمبود مرغ و گرانی بیشتر روبه‌رو خواهیم بود.

این فعال صنعت مرغداری دلیل ورشکستگی واحدهای تولید گوشت سفید و قرمز را افزایش شدید قیمت خوراک دام و طیور و کمبود نهاده‌ها در بازار دانست و گفت «در شرایط فعلی بزرگ‌ترین مشکل مرغداران، تأمین نهاده‌هاست که به دلیل حذف ارز ترجیحی ناچار به خرید از بازار آزاد هستند. قیمت نهاده‌ها بیش از پنج برابر شده است، به‌عنوان‌مثال ذرت و سویا که از خوراک‌های اصلی مرغ محسوب می‌شود هر کیلو ۱,۵۰۰ تومان بوده و اکنون با نرخ ۱۵ هزارتومان باید تهیه شود.»

تولیدکننده‌های عمده گوشت در ایران پیش‌بینی می‌کنند با ادامه روند کنونی قیمت گوشت در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۱ تا ۵۰ درصد رشد کند.

بحران در بازار دارو و مصوبه شورای عالی امنیت ملی

اما این تنها بازار موبایل و کامپیوتر و گوشت نیست که متاثر از وضع متلاطم ارز، بحرانی شده است. در روزهای گذشته به صورت گسترده اخباری از کمبود داروهای حیاتی یا اقلامی مانند شیرخشک وارداتی هم منتشر شده است.

روز گذشته سجاد اسماعیلی، مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو گفت که ۱۰۶ قلم داروی وارداتی فعلا نایاب است و وزارت بهداشت در تلاش است این مشکل را حل کند.

خبرگزاری مهر در آذرماه به نقل از جمع‌بندی کمیسیون بهداشت مجلس از وضعیت بحرانی در بازار دارو نوشته بود که کمبود قابل ملاحظه اقلام دارویی وارداتی، تجهیزات و ملزومات پزشکی و شیرخشک به علت‌عدم تخصیص منظم منابع و ارز ترجیحی توسط سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی است.

در توضیح این اتفاق آمده است که پس از تخصیص و تأمین یک میلیارد دلار در فروردین ۱۴۰۱، به استناد تفاهمنامه چهارجانبه میان وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و وزارت امور اقتصادی و دارایی در تیرماه مقرر شد تا در راستای جلوگیری از هر گونه اخلال در نظام سلامت کشور، سهمیه ارزی دیگری، به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار توسط بانک مرکزی برای واردات اقلام مذکور تأمین شودد اما این بانک با توجیه‌عدم ایفای تعهدات مرتبط با تفاهمنامه توسط سازمان برنامه و بودجه مبنی بر تخصیص اعتبار به صورت ماهانه بابت مابه التفاوت ریالی ارز تخصیص یافته، از اختصاص ۵۰۰ میلیون دلار باقی مانده امتناع کرده است.

در چنین شرایطی، خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی روز ۷ دی‌ماه نوشت که بحران داروهای وارداتی به حدی رسیده است که شورای عالی امنیت ملی در مورد آن تشکیل جلسه داد و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را موظف کرد از طریق واردات نیاز مردم به دارو را تامین کند تا زمانی که موجودی دارو پایدار شود.

می‌گویند: مشکل ارز نداریم؛ قیمت‌ها حبابی است

درحالی که بحران ارزی در جمهوری اسلامی به سرعت به بخش‌های دیگر هم سرایت می‌کند، سخنگوی دولت ابراهیم رئیسی در جمع بسیجیان آبعلی، با مسخره خواندن قیمت‌های کنونی دلار گفت که حباب ارزی فعلی ریشه در واقعیت اقتصادی ندارد و همکارانش در دولت توانسته‌اند در یک سال گذشته قطار اقتصادی کشور را به ریل صحیح باز گردانند.

دولت ابراهیم رئیسی در مردادماه ۱۴۰۰ و در شروع کارش بازار ارز را با دلار ۲۳ هزار تومانی تحویل گرفت و اکنون با گذشت ۱۶ ماه از آن تاریخ، قیمت‌ ارز تا حدود ۲ برابر افزایش یافته است.  

علی بهادر جهرمی در سخنان دیشبش در آبعلی به صورت مشخص دولت حسن روحانی را مقصر مشکلات اقتصادی دانست و گفت که آن‌ها سوءمدیریت داشته‌اند و ابراهیم رئیسی دولت را در وضعیت بسیار بدی تحویل گرفت.

این بخش از سخنان جهرمی پاسخی است به گفته‌های حسن روحانی در جمع استانداران دولتش در روز چهارشنبه. روحانی گفته بود که دولت باید با احیای برجام و رفع تحریم‌ها آرامش را به جامعه برگرداند. او همچنین گفت که دولتش خزانه را پر و پیمان به ابراهیم رئیسی تحویل داد.

 روزنامه کیهان، نزدیک به دفتر علی خامنه‌ای هم روز پنج‌شنبه در مطلبی بدون اشاره به صحبت‌های حسن روحانی از دولت خواست تا دست به کار شود و بازار بی‌سامان ارز را کنترل کند. کیهان که همچون رهبر جمهوری اسلامی معتقد است فرود اقتصاد ایران وابستگی معناداری با موضوع تحریم و تنش‌های فزاینده بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای ندارد در ادامه نوشت که بی‌ثباتی‌های اخیر به دلیل «جنگ ترکیبی دشمن» است و سران سه قوه به طرفه‌العینی می‌توانند قیمت‌ها در بازار ارز را کاهش دهند:

«دشمنان ما یک جنگ ترکیبی را علیه ما آغاز کرده‌اند. شکی نیست که یکی از نقاطی که در جنگ ترکیبی اخیر مورد هجمه قرار گرفته آرامش در بازارهای کشور و خصوصا بازار ارز است.به نظر می‌رسد اگر قائل به جنگ همه‌جانبه دشمن علیه ملت ایران هستیم پس نباید فرصت را از دست بدهیم و همه ارکان نظام باید برای مقابله با این هجمه پای کار بیایند. کاهش نرخ ارز با تصمیمات فوری سران قوا و نظارت آنها امری شدنی است و نظام اسلامی نشان داده می‌تواند از پس این مشکلات بربیاید.»