اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی؛ چارچوب نظری عام - وبیناری با حضور مهرداد وهابی

عنوان کلی سه گفتار مهرداد وهابی «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی به مثابه سرمایه‌داری سیاسی اسلامی» است که ناظر بر پیام اصلی کتاب تازه او با عنوان «هماهنگی ویرانگر، انفال، سرمایه داری سیاسی اسلامی: خوانشی جدید از ایران معاصر» است. این کتاب در ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی (دی ماه ۱۴۰۱خورشیدی) از جانب انتشارات‌ پالگریو مک میلان (اسپرینگر) به زبان انگلیسی در نزدیک به پانصد صفحه به چاپ رسید.

هدف کتاب تازه مهرداد وهابی، استاد اقتصاد در دانشگاه سوربن شمالی (پاریس) بررسی مختصات اصلی و پایدار اقتصاد ایران طی چهار دههٔ اخیر است. وهابی در آن به یک رشته پرسش‌های بنیادین پرداخته شده است. از جمله:

جایگاه اسلام بالاخص فقه شیعه در ساختار اقتصادی نظام حاکم بر ایران چیست؟ آیا اسلام سیاسی مابه‌ازای اقتصادی دارد؟ به عبارت دیگر آیا اقتصاد اسلامی سهمی در پیدایش تورم مزمن، کاهش مدام سرمایه‌گذاری و ظرفیت‌های تولیدی، فرار سرمایه و مهاجرت گسترده ايرانيان بالاخص جمعیت فعال کشور دارد؟ علل گسترش فساد در این نظام کدامست؟ آيا استفاده از مفهوم «فساد» برای فهم غارت منابع و دارایی‌ها کافیست؟ نقش بازار و دولت در اختصاص منابع و بروز گرایشات مزبور کدامست؟ آيا همهٔ اشکال هماهنگی اقتصادی را می‌توان به دولت و بازار تقلیل داد؟ در شرایطی که هماهنگی از طریق بازار و هماهنگی آمرانه دولتی هر دو در بحران بسر می‌برند، آیا هرج و مرج رواج خواهد یافت؟ یا آن که نوعی هماهنگی اختلال‌زا و ویرانگر از طریق همزیستی و تعارض هم‌زمان نهادهای موازی امکان‌پذير خواهد شد؟ آیا هماهنگی اختلال‌زا و ویرانگر مانعی دربرابر توزیع سرمایه‌‌دارانه متکی بر کسب سود است؟ آیا چنین شیوه هماهنگی می‌تواند سدی دربرابر انباشت و تولید سرمایه دارانه باشد؟ اقتصاد اسلامی تا چه اندازه با توزیع و انباشت سرمایه‌دارانه ملازمت دارد؟ چرا سرمایه‌داری ایران «غیرمتعارف» تلقی می‌شود؟ آيا سرمایه‌داری انواع گوناگونی دارد؟ اگر آری، آن نوع از سرمایه‌داری که تحت نظام جمهوری اسلامی توسعه یافته، چگونه سرمایه‌داری‌است؟

درنگ پیرامون پرسش‌های یاد شده مستلزم تشریح چارچوب نظری عام و بررسی مشخص اقتصاد اسلامی در متن فقه شیعه، نحوه انعکاس آن در قانون اساسی و عملکرد نهادهای اصلی جمهوری اسلامی است. سیکل ارایه مباحث مطروحه در کتاب در برگیرنده سه گفتار است.

گفتار نخست به چارچوب نظری عامی که کتاب بر آن استوار است اختصاص دارد. در این بخش سه موضوع مورد مطالعه قرار می‌گیرد:

گفتار نخست چکیده‌ای از چهار فصل نخست کتاب را در بر دارد.

 گفتارهای دوم و سوم به بررسی مشخص اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی می‌پردازد.

 گفتار دوم به جنبه اقتصادی اسلام سیاسی پرتو می‌افکند. در این بخش سه موضوع مطالعه می‌شود:

گفتار دوم چکیده‌ای از فصول پنجم و ششم کتاب را بدست می‌دهد.

گفتار سوم به مختصات سرمایه‌داری سیاسی اسلامی می‌پردازد که مشتمل بر سه بخش است:

گفتار سوم چکیده‌ای از فصول هفتم و هشتم را انعکاس می‌دهد.

در بخش نتیجه‌گیری عمومی، بر انسجام درونی سرمایه‌داری سیاسی اسلامی بر پایه سه رکن اساسی ولایت فقیه، انفال، و نهادهای موازی (هماهنگی اختلال زا و ویرانگر) تاکید بعمل آمده و از آنجا اصلاح ناپذیری نظام و لزوم انقلاب نتیجه‌گیری می‌شود. این بخش چکیده‌ای از فصل پایانی کتاب را در بر دارد.

شمای زیر ساختار سه گفتار، فهرست موضوع‌های مورد بحث، ویدیو و صوت هر گفتار را به نمایش می‌گذارد.

اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی: سرمایه‌داری سیاسی اسلامی

مقدمه عمومی

گفتار اول : چارچوب نظری عام

گفتار دوم : انفال در نظریه و درعمل جمهوری اسلامی

گفتار سوم : مختصات اصلی سرمایه‌داری سیاسی اسلامی

نتیجه‌گیری عمومی

منابع:

جداول ضمیمه مرتبط به گفتار سوم:

سه تابلو اول مربوط به مقدمه گفتار

چهار تابلو مربوط به بند اول گفتار سوم: