یونسکو در روز جهانی زبان مادری: آموزش چندزبانه، ضرورتی برای تغییر آموزش

به گفته سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، در سطح جهان ۴۰ درصد از مردم به آموزش با زبانی که صحبت می‌کنند یا می‌فهمند، دسترسی ندارند. از این‌رو شعار سال ۲۰۲۳ یونسکو در روز جهانی زبان مادری، «آموزش چند زبانه، ضرورتی برای تغییر آموزش» است.

بر اساس بیانیه سازمان یونسکو، پیشرفت در آموزش چند زبانه با درک روز افزون از اهمیت آن، به ویژه در ابتدای تحصیل و تعهد بیشتر به توسعه آن در زندگی عمومی در حال انجام است.

ادره آزوله، دبیرکل یونسکو طی پیامی به مناسب روز جهانی زبان نوشته است:

دبیرکل یونسکو بر همین اساس تغییر آموزش را بر اساس برنامه این نهاد بین‌المللی که در سال ۲۰۲۲ ارائه شد را لازم و ضروری دانسته است.

روز جهانی زبان مادری زبان‌ها و چندزبانی را به رسمیت می‌شناسد. یونسکو آموزش چند زبانه مبتنی بر زبان مادری یا زبان اول را تشویق و ترویج می‌کند و بر اساس تعریف یونسکو این شیوه از سیستم آموزشی، نوعی آموزش است که از زبانی شروع می‌شود که زبان‌آموز بیشتر به آن تسلط دارد و سپس به تدریج زبان‌های دیگر را فرا می‌گیرد. این رویکرد به زبان‌آموزانی که زبان مادری آنها با زبان آموزشی متفاوت است، این امکان را می‌دهد که شکاف بین خانه و مدرسه را پر کنند، محیط مدرسه را به زبانی آشنا تبدیل کند و در نتیجه سطح یادگیری را ارتقا ببخشد.

چندزبانی به توسعه جوامع فراگیر کمک می‌کند که به فرهنگ‌ها، جهان‌بینی‌ها و سیستم‌های دانش متعدد اجازه هم‌زیستی و بارور شدن را می‌دهد.

سازمان ملل نیز در حمایت از اقدام‌های یونسکو، موضوع روز جهانی زبان مادری در سال ۲۰۲۳ را بر پایه «آموزش چند زبانه، ضرورتی برای تغییر آموزش» با توصیه‌های ارائه شده در اجلاس آموزش تحول آفرین، که در آن بر آموزش و زبان مردم بومی نیز تاکید شده بود، همراستا دانسته است. آموزش چند زبانه مبتنی بر زبان مادری، دسترسی و گنجاندن در یادگیری را برای گروه‌های جمعیتی که به زبان‌های غیر غالب، زبان‌های گروه‌های اقلیت و زبان‌های بومی صحبت می‌کنند، تسهیل می‌کند.

پینا پیسیرنو، نماینده پارلمان اتحادیه اروپا، در توییتی با اشاره به چند زبانه بودن مردم در ایران و به حاشیه راندن زبان‌های غیرفارسی در حساب کاربری خود در توییتر نوشته است: «امروز روز جهانی زبان مادری است، می‌خواهم بر مصیبت میلیون‌ها شهروند غیرفارس در ایران که از تحصیل به زبان مادری خود محروم هستند، تمرکز کنم. دولت ایران هر گونه فعالیتی را برای ترویج آموزش به زبان مادری مجازات می‌کند.»

حفاظت از تنوع زبانی

زبان‌ها با مفاهیم پیچیده‌ای که برای هویت، ارتباطات، ادغام اجتماعی، آموزش و توسعه دارند، برای مردم و سیاره زمین اهمیت استراتژیک دارند.

با این حال، به دلیل فرآیندهای جهانی شدن، آنها به‌طور فزاینده‌ای در معرض تهدید هستند یا به‌طور کلی ناپدید می‌شوند. وقتی زبان‌ها محو می‌شوند، دانش و فرهنگ‌های غنی از تنوع فرهنگی جهان نیز محو می‌شوند. فرصت‌ها، سنت‌ها، حافظه، شیوه‌های منحصربه‌فرد تفکر و بیان -منابع ارزشمند برای تضمین آینده‌ای بهتر- نیز از دست می‌روند.

هر دو هفته یک زبان منقرض می‌شود و کل میراث فرهنگی و فکری را با خود به اعماق تاریخ می‌برد. حداقل ۴۳ درصد از ۶۰۰۰ زبانی که در جهان صحبت می‌شود در خطر انقراض هستند. تنها چند صد زبان واقعاً در سیستم‌های آموزشی و حوزه عمومی جای گرفته‌اند و کمتر از صد زبان در دنیای دیجیتال استفاده می‌شوند.

جوامع چندزبانه و چندفرهنگی متعددی وجود دارند که از طریق زبان‌های خود، دانش و فرهنگ‌های سنتی را به شیوه‌ای پایدار منتقل و حفظ می‌کنند.