تلاش برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب- بی‌میلی قطر و اشتیاق اردن

نمایندگان ۹ کشور عربی در عربستان سعودی برای گفت‌وگو در مورد امکان عادی سازی روابط با سوریه و بازگشت آن کشور به اتحادیه عرب دیدار می‌کنند.

وزیران و مقامات ارشد شش کشور شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی) به همراه مصر، عراق و اردن قرار بود روز جمعه به درخواست عربستان سعودی دیدار کنند.

تعلیق سوریه از اتحادیه عرب پس از سرکوب خونین اعتراضات دموکراسی خواهانه توسط دولت بشار اسد در سال ۲۰۱۱ اعمال شد.

اسد از بسیاری از کشورهای خاورمیانه دوری گزیده است و در جنگ ۱۲ ساله که بیش از نیم میلیون نفر را کشته و حدود نیمی از جمعیت سوریه را مجبور به ترک خانه‌های خود کرده است، تنها متکی به ایران و بعدتر روسیه بود.

عربستان سعودی که مدت‌ها در برابر عادی‌سازی روابطش با دولت اسد مقاومت می‌کرد، گفت پس از نزدیک شدن به ایران، متحد کلیدی منطقه‌ای سوریه، به رویکرد جدیدی با دمشق نیاز دارد.

ریاض روز چهارشنبه در یک سفر تاریخی از فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه برای گفت‌وگو دعوت کرد و هر دو کشور توافق کردند که به زودی سفارتخانه‌هایشان را بازگشایی کنند.

دمشق و ریاض برای اولین بار از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه به سمت از سرگیری پروازها و خدمات کنسولی حرکت می‌کنند.

سوریه به جهان عرب باز می‌گردد؟

هرگونه اقدام عملی برای بازگرداندن سوریه به اتحادیه ۲۲ عضوی عرب که نشست بعدی آن قرار است در ماه مه در عربستان سعودی برگزار شود، احتمالاً اعتراض پایتخت‌های غربی را به دنبال خواهد داشت.

با این حال، روز پنجشنبه، نخست وزیر قطر در مورد بازگشت احتمالی سوریه به اتحادیه عرب حرفی متفادوت از پایتخت‌های عربی دیگر زد.

محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی در یک مصاحبه تلویزیونی گفت:

اما خلاف بدبینی قطر که خود پایی در جنگ سوریه دارد، اردن موضعی متفاوت داشته است. خبرگزاری رویترز به نقل از منابعش نوشت که اردن در حال تدوین طرح صلح مشترک عربی است که می‌تواند به پیامدهای جنگ سوریه پایان دهد.

قرار است این طرح در نشستی که عربستان سعودی در جده با حضور وزرای خارجه عراق، اردن، مصر و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس میزبانی می‌کند، مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.

این مقام که خواست نامش فاش نشود به رویترز گفت که اردن پیشنهاد تشکیل یک گروه مشترک عربی را داده است که «به صورت مستقیم با دولت سوریه برای پایان دادن به درگیری همکاری خواهد کرد».

وی افزود: «نقشه راه تفصیلی به همه مسائل کلیدی و حل بحران می‌پردازد تا سوریه بتواند نقش خود را در منطقه بازگرداند و دوباره به اتحادیه عرب بپیوندد».

اردن یکی از اولین کشورهای عربی بود که با اسد بر سر سرکوب خونین اعتراضات وارد مجادله شد ولی دو سال پیش و با تثبیت جبهه جنگ به نفع اسد گفت که باید طرحی نو درانداخت و از بن‌بست فعلی خارج شد.

اما اردن دلیل مهمی برای بی‌تابی در مورد وضعیت سوریه دارد. این کشور میزبان ۱٫۳ میلیون پناهنده سوری است. اردنی‌ها امید دارند با اجرای رویکرد «گام به گام» برای پایان دادن به بحران و در نهایت اجازه دادن به سوریه برای پیوستن مجدد به اتحادیه عرب، بتوانند موضوع پناهندگان را به شکلی حل کنند.

اردن این طرح را با متحدان خود در واشنگتن و کشورهای بزرگ اروپایی در میان گذاشته و به آن‌ها گفته است که «موضوع مهمی که باید حل شود، بازگشت میلیون‌ها پناهنده‌ای است که از سوریه گریخته‌اند».

همزمان، جلب حمایت غرب برای پایان دادن به بحران و لغو تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه سوریه برای امکان بازسازی گسترده این کشور جنگ زده و رفع نیازهای انسانی آن بسیار مهم است.

عربستان چه می‌خواهد؟

علاقه عربستان سعودی به احیای روابط با ایران و سوریه به عنوان بخشی از مسیر سیاست خارجی این کشور به سوی چشم انداز ۲۰۳۰ در نظر گرفته می‌شود. در چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد و خصوصی‌سازی آن و کاهش اتکا به نفت است.

فعلا ایجاد محیطی مناسب و کم‌تنش برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در هسته اصلی تصمیم حاکمان سعودی است.

در جبهه یمن هم وضعیت به سمت کاهش تنش پیش می‌رود. اوایل روز جمعه، مبادله نزدیک به ۹۰۰ اسیر بین شورشیان حوثی مورد حمایت ایران و ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی با اولین پرواز از صنعا، پایتخت تحت کنترل شورشیان، آغاز شد.

سفیر عربستان در یمن این هفته با شورشیان حوثی مورد حمایت ایران با هدف پایان دادن به جنگ داخلی ویرانگری گفتگو کرد که از زمان آغاز مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ شدت گرفته است.