روزنامه‌نگاری و معلولیت

از همان دوران کودکی، معلولیتم را پذیرفتم، برای همین مشکلی با این قضیه نداشتم. از زمان دبیرستان و با علاقه‌ای که به ادبیات داشتم شروع به نوشتن کردم. من همیشه مثل سایر بچه‌های عادی در مدارس دولتی و فعالیت‌های روزمره حضور داشتم. برای همین هیچ‌وقت احساس کمبود نمی‌کردم. هیچ‌وقت احساس نمی‌کردم نقصی وجود دارد، برای همین کم‌کم آمدم جلو، مثل بقیه مردم، و شخصیتم شکل گرفت.

من هم مثل بیشتر مردم ایران، از معلولیت‌های ناخواسته‌ای که برای معترضان پیش آمد، ناراحت شدم. وقتی شما در چنین موقعیت‌هایی دچار معلولیت می‌شوید و نقص عضو پیدا می‌کنید، باید یک زندگی جدیدی را شروع کنید، آن‌هم باید به یک توازنی بین گذشته و وضعیت جدید برسید تا بتوانید شخصیت خود را پیدا کنید. با درک این نقص جدید، مسیرهای جدیدی را روی خود باز می‌کنید، همانطور که من و امثال من، از بدو تولد این نقص را پذیرفتیم و به زندگی ادامه دادیم. اگرچه سخت است، و گاه بسیار سخت، اما راهی هم جز تداوم زندگی نداریم.

تا جایی که دیدم و شنیدم، اکثر معلولان وضعیت خوبی ندارند. برخی از آن‌ها که به جرأت می‌توانم بگویم دو درصد از جمعیت معلولان را تشکیل می‌دهند، یا توانمندند یا حمایت می‌شوند یا خانواده ثروتمندی دارند و یا از طریق رانت توانسته‌اند به جایی برسند. اما بخش بزرگ آن‌ها دچار روزمرگی، دور بودن از عرصه اجتماع، خانه‌نشینی و افسردگی و مواردی از این دست هستند. شانس با من همراه بود، و البته توانایی و پشتکار خودم، که به تنهایی و بدون استفاده از هیچ رانتی یا حمایت دولتی، روی پای خودم بایستم و در حوزه روزنامه‌نگاری به موفقیت برسم. من خودم را یک خبرنگار معلول نمی‌دانم، چون با بزرگ‌ترین و مطرح‌ترین‌ شخصیت‌ها مصاحبه کردم و گزارش نوشتم، بنابراین معلولیت را شخصا در خودم ندیدم، بلکه توانایی‌هایم را شناختم.

خالدی با اشاره به اینکه اولین و آخرین گفت‌وگو را با شخصیت‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی انجام داده است، از برخی از آن‌ها نام می‌برد: اولین گفت‌وگو با ایرج خواننده سرشناس بعد از لغو ممنوع‌الکاری او، آخرین گفت‌وگو با فریدون فروغی یک هفته پیش از مرگش، و ده ساعت گفت‌وگو با علی‌اکبر معین‌فر، اولین وزیر نفت دولت جمهوری اسلامی و چندین مصاحبه خاص با افراد خاص که هنوز منتشر نشده است.

هفته‌نامه‌ای اصلاح‌طلب بود به نام طوس. من با آقای محمدصادق جوادی‌حصار کار می‌کردم. تقریبا تنها رسانه منتقدی بودیم که در آن زمان، رسانه‌های دنیا با توجه به جو آن زمان، مطالب ما را نقل می‌کردند، مثل بی‌بی‌سی و… جو بسیار خوبی بود، من هم خوش‌شانس بودم و مسیر را برای من باز کرد. این را هم باید اشاره کنم که من از دوران دبیرستان به روزنامه‌نگاری علاقه داشتم. معلم ادبیاتی داشتیم که بسیار باسواد و خلاق بود. به ما می‌گفت بروید کتاب بخوانید و بعد کلماتی که جذاب است جمع کنید که دایره لغاتتان افزایش پیدا کند. از همان‌جا یاد گرفتم یادداشت‌های روزانه بنویسم، و همین موجب شد که به سمت روزنامه‌نگاری کشیده شوم. هم اینکه روحیه سمج و کنجکاوی داشتم و بارها در طول این بیست سال، تا پای دادگاه و زندان رفتم. گزارش‌های جنجالی نوشتم، هنوز هم اگر سانسور و مدیران رسانه‌ها اجازه بدهند، باز هم چنین گزارش‌های افشاگرانه می‌نویسم. اما نمی‌شود و نمی‌گذارند بنویسم.

در درجه اول فضای بسته، علیرغم شعار آزادی بیان، کار را سخت می‌کند. در درجه دوم، مدیران رسانه‌ها که فاقد درک رسانه‌ای کامل هستند و این حوزه را به خوبی نمی‌شناسند. ورود افرادی که چندان کارآمد نیستند و آن‌ها بالادست ما شدند هم از دیگر مشکلات این کار است. و درست در این نقطه است که شما هرچه بیشتر تقلا و پشتکار داشته باشید و کارهای تأثیرگذاری بکنید، بیشتر سرکوب می‌شوید. و این تناقض دارد با کار روزنامه‌نگاری که رسالتش روشنگری و کشف حقیقت است. همین‌ها در طول این سال‌های اخیر به‌ویژه، موجب شد تا بسیاری تن به سکوت و انزوا بدهند، شاید این دوره گذار تمام شود و برخی هم با همین امید به فردای بهتر، مردند یا تن به مرگ خودخواسته دادند.

من در این بیست سال که در دولت‌های مختلف کار کرده‌ام، به جرات می‌توانم بگویم که پنج درصد هم ندیدم که مستقل باشند، حتی در دوره خاتمی که کمی فضا باز بود. روزنامه‌نگاری مستقل و آزاد در ایران، بیشتر به یک جوک خنده‌دار و مسخره شبیه است. شما وقتی مجبوری از همان اول، خودت را سانسور کنی که امکان چاپ پیدا کنی تا روزنامه بسته نشود، دیگر چه چیزی می‌ماند برای شما که بگویی مستقل و آزاد هستی؟ به‌ویژه اینکه خودسانسوری و سانسور از سوی مدیران رسانه‌ها اعمال می‌شود. آنها مجبورند دست به عصا راه بروند. فضا جوری شده که متأسفانه باید گفت برخی از روزنامه‌نگارن عملاً در نقش کارمند هستند و به‌خاطر یک لقمه نان، مجبورند رنگ عوض کنند. اینجا دیگر استقلال معنا پیدا نمی‌کند. شما بیشتر نقش یک اپراتور را داری. بیشتر روزنامه‌ها راهی برای درآمدزایی مدیرمسئولان شده یا تریبونی برای احزاب و یا وابسته به حکومت و دولت هستند که تکلیفشان مشخص است. با این توصیف، عملا چیزی به نام روزنامه‌نگاری نداریم. چون شما نمی‌توانید کارهایی را انجام بدهید که باید انجام دهید. روزنامه‌نگاری فقط راهی‌ست برای گذران زندگی برای همه ما.

من در آرمان امروز یک گزارش درباره سقط جنین و افزایش آن نوشتم. دو ماه بعد آمار جدیدی درآمد. مجدداً گزارش دیگری و این‌بار کمی تندتر نوشتم برای اعتماد، و جالب اینکه هفته بعد سردبیر زنگ زد و گفت به ما اخطار کتبی داده‌اند که دیگر حق ندارید درباره افزایش سقط جنین بزنید، چون مغایر است با سیاست حکومت درباره فرزندآوری.

در تمام این سی-چهل سال، همیشه اعتراض از سوی معلولان بوده است، کما اینکه چندین اعتصاب هم در طول این سه چهار ماه انجام شد، اما کسی توجه نکرد. ما هنوز معابر و اماکن شهرها را نتوانسته‌ایم به درستی سازمان‌دهی کنیم، در حالی‌که این  اولین و بدیهی‌ترین حق معلولان است. ما هنوز شرایط درمانی رایگان برایشان فراهم نکرده‌ایم. هنوز نتوانستیم به آن‌ها حقوق ماهانه برای گذران زندگی‌شان بدهیم. همین چند روز پیش رییس سازمان بهزیستی چقدر مانور می‌داد که چه کردیم و چه نکردیم. حرف‌هایی که از آن هیچ بخاری بلند نمی‌شود. با این دست فرمان که پیش می‌رویم، هیچ تغییری در زندگی معلولان صورت نخواهد گرفت و در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد.