رهبر کودتای نیجر: نیروی سابق حافظ صلح که به ناگاه قدرت را به دست گرفت

ژنرال عبدالرحمن شیانی زمانی ستاره جامعه جهانی و درگیر تلاش‌های حفظ صلح در کشورهای جنگ زده آفریقا بود. او اکنون با کودتا در نیجر، بحران بزرگی را در غرب آفریقا به راه انداخته است.

شیانی به اندازه محمد بازوم، رئیس‌جمهوری نیجر شهرت عمومی نداشت. او که فرمانده گارد ریاست‌جمهوری بود به ناگاه از سایه بیرون آمد و مردی را که از او محافظت می‌کرد، سرنگون کرد.

ژنرال شیانی خود را رئیس شورای ملی حفاظت از میهن اعلام کرده است. شورای ملی حفاظت از میهن همان نام حکومت نظامی‌ای است که او پس از به دست گرفتن قدرت در روز ۲۶ ژوئیه در نیجر برقرار کرده است.

در همین حال، رئیس سابق او در حبس خانگی به سر می‌برد. گرچه محمد بازوم به صورت پراکنده با رهبران بین‌المللی تماس تلفنی داشته اما در بیشتر اوقات ارتباطش با جهان خارج قطع بوده است.

شیانی تا کنون تمامی پیشنهاد‌ها برای مصالحه را رد کرده است. او تقریبا همه درخواست‌های نمایندگان بین‌المللی برای مذاکره و دیدار را رد کرده است اما روز چهارشنبه ۹ اوت/ ۱۸ مرداد، محمدو سانوسی، رئیس سابق بانک مرکزی نیجریه را به حضور پذیرفت.

ویکتوریا نولند، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده که روز دوشنبه از نیجر بازدید کرد، نتوانست با رهبر ۶۲ ساله کودتا دیدار کند.

هیئتی از جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (Ecowas) هم به نیجر رفتند ولی از همان ساختمان فرودگاه برگردانده شدند.

دومین تلاش مشترک نمایندگان اکواس، اتحادیه آفریقا (AU) و نمایندگان سازمان ملل برای مذاکره با نظامیان که برای روز چهارشنبه برنامه‌ریزی شده بود، پس از اینکه حکومت نظامی اعلام کرد زمان مناسبی برای دیدار با آنها نیست، به تعویق افتاد.

ژنرال شیانی پس از کودتا هم به خلق و خوی همیشگی‌اش در پافشاری بر موضع و محدودیت در اظهارنظر پایبند بوده است.

او در راهپیمایی بزرگی که حکومت نظامی روز یکشنبه در نیامی پایتخت نیجر ترتیب داد، حضور نیافت. او از زمان کودتا تنها سه بار در تلویزیون ظاهر شده است و دو بار صحبت کرده است - یک بار برای معرفی خود به عنوان رهبر جدید نیجر و یک بار برای سخنرانی در روز استقلال.

این شاید تا حدی به این دلیل است که حتی او هم واقعاً نمی‌داند که این بحران به کجا می‌رسد.

آیا  اکوواس یا همان جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا، آن‌طور که تهدید کرده  آیا واقعاً مداخله نظامی را آغاز خواهد کرد؟ یا اینکه بلوک غرب آفریقا منتظر نتیجه تحریم‌ها خواهد بود تا به تدریج کار خود را در افزایش فشار بر حکومت نظامی انجام دهند، به‌ویژه که مخالفت سیاسی قابل توجهی با به کارگیری گزینه نظامی در نیجریه و برخی دیگر از اعضای اکوواس وجود دارد؟

رئیس کنونی اتحادیه اکواس، بولا تینوبو، رئیس جمهوری نیجریه، پس از آخرین نشست کشورهای عضو در پنج‌شنبه گذشته در ابوجا گفت که ترجیحش پی گرفتن گزینه‌های دیپلماتیک است.

در مواجهه با این ابهامات، و حمایت رهبران عمدتا نظامی در مالی، بورکینافاسو و گینه به نظر می‌رسد که ژنرال شیانی در حال حاضر تصمیم گرفته است که کمتر سخن بگوید و منتظر سیر رویدادها باشد.

حکومت شیانی فعلا یک نخست‌وزیر هم منصوب کرده است که نشانه ای است از برنامه بلند‌مدت آن‌ها برای اداره نیجر.

برخی از تحلیلگران این سؤال را مطرح کرده‌اند که آیا سرنگونی محمد بازوم که از جامعه اقلیت عرب است، می‌تواند آتش تنش‌های قومی در نیجر را شعله‌ور کند؟ با این حال، انسجام فرهنگی و هویت ملی همیشه نقطه تمایز نیجر در مقایسه با کشورهای همجوارش بوده است.

اما سوال این است که تقابل حکومت نظامیان در نیجر با حکومت فرانسه آیا می‌تواند به یک درگیری نیابتی منجر شود؟

محکوم کردن علنی قراردادهای دفاعی دیرینه با فرانسه به عنوان یک قدرت استعماری کهنه‌کار در آفریقا و درخواست کمک از گروه واگنر، مطمئناً باعث دشمنی بیشتر همسایگان نیجر و دولت‌های غربی خواهد شد.

شیانی در طول تقریباً ۴۰ سال زندگی حرفه‌ای خود، در آکادمی‌های نظامی در سنگال، فرانسه، مراکش، مالی و ایالات متحده آموزش دیده است.

او همچنین در عملیات حفاظت از صلح سازمان ملل در ساحل عاج، منطقه دارفور سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو و گروه عملیات مشترک چند ملیتی‌ای فعالیت کرده است که در آن نیروهایی از نیجر، چاد، نیجریه و کامرون در مبارزه علیه گروه اسلامگرای شبه نظامی بوکوحرام همکاری می‌کردند.

بسیاری از ماموریت‌های حرفه‌ای دوران کاری شیانی در همکاری با اکوواس بوده و اکنون جالب است که او با نادیده گرفتن اولتیماتوم آن‌ها برای بازگرداندن قدرت به محمد بازوم، در معرض خطر رویارویی نظامی با این اتحادیه قرار دارد.

ژنرال شیانی در واقع شمشیر بران نیجر و همسایگانش برای مقابله با گروه‌های جهادی بوده است.

اما دو چیز از دوران طولانی خدمت نظامی او برجسته است.

تا زمانی که در سال ۲۰۱۱ به سمت فرماندهی گارد ریاست جمهوری ارتقا پیدا کرد، نه در خارج و نه در داخل کشور، او حضوری در بالاترین سطح فرماندهی ایفا نکرده بود که مستلزم همکاری نزدیک با رهبران غیرنظامی و شرکای بین‌المللی در شکل دادن به استراتژی‌های اداره کشور و رسیدگی به مشکلات سیاسی، اجتماعی و دیپلماتیک باشد.

این مرد ۶۲ ساله همیشه یک «سرباز» بوده که به جای تدوین استراتژی دفاعی و امنیتی، به وظایف نظامی محوله پرداخته است. او هیچ گاه نقشی در تدوین سیاست‌های کشورداری حتی در حوزه امنیتی و نظامی هم نداشته است.

حتی پس از اینکه ماهامادو ایسوفو، سلف محمد بازوم، مسئولیت گارد ریاست جمهوری را بر عهده‌اش گذاشت او از نقش سربازی‌اش فاصله نگرفت و ترجیح داد در پرده بماند و در هیچ موضع فراتر از وظیفه‌اش دخالت نکند.

او حتی در مورد راه‌های مقابله با خشونت‌ جهادی‌ها و تنش‌های محلی هم سکوت کرده و درباره ریشه‌های بحرانی که او را برای سرکوبش گمارده‌اند اظهارنظری نکرده است.

شیانی از گروه قومی اکثریت هاوسا است و از منطقه تیلابری در نیجر می‌آید که شغل اکثر مردم آنجا سربازی در ارتش است.

او تاکنون به آنچه در طول سال‌های طولانی در ارتش آموخته، تکیه کرده است: خویشتن‌داری، بی‌میلی محتاطانه برای بیان کامل عقیده‌اش در برابر دیگران، و امتناع از سازش.

اما ژنرال شیانی و حکومت نظامی‌اش به طرز زیرکانه‌ای بر موجی از خشم تاریخی علیه فرانسوی‌ها در میان بسیاری از اهالی نیجر سوار شده است. آن‌ها تلاش خواهند کرد تا این خشم عمومی را به پایگاه گسترده‌تری از حمایت مردمی برای رویارویی با تهدیدات اکوواس یا مقابله با ضدکودتای فرانسه تبدیل کنند.