تظاهرات در سوریه: سویدا کانون جدید قیام علیه رژیم اسد خواهد شد؟

صدها سوری جمعه ۱ سپتامبر/۱۰ شهریور برای چندمین بار در هفته‌های گذشته در شهر جنوبی سویدا که تحت کنترل دولت است، تظاهرات کردند. این بزرگترین اعتراضات در موج کنونی ناآرامی‌های سوریه است که محرک اولیه آن بحران اقتصادی در این کشور است.

تظاهرات در استان سویدا، مرکز اقلیت دروزی سوریه، پس از حذف یارانه سوخت توسط دولت بشار اسد در ماه گذشته آغاز شد.

فعالان مدنی و تظاهر‌کنندگان در سویدا می‌گویند اعتراضات روز جمعه بزرگترین مخالفت مردمی با دولت بشار اسد در ماه‌های گذشته بود.

ویدیوهای به اشتراک گذاشته‌شده از این اعتراضات در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که مردان و زنان پرچم رنگارنگ دروزی‌ها را به اهتزاز در می‌آورند.

آن‌ها شعار می‌دادند «بشار! برو گمشو» همراه با شعارهای دیگری که در جریان قیام ۲۰۱۱ سوریه استفاده می‌شد. قیامی که نهایتا با سرکوب دولت سوریه و ورود گروه‌های اسلامگرا و کشورهای منطقه از جمله ایران، ترکیه، قطر و عربستان سعودی به جنگ داخلی خونین در این کشور منتهی شد.

در دور جدید اعتراضات به رژیم اسد، روز جمعه، بیش از ۲ هزار تظاهرکننده در میدان الکرامه سویدا تجمع کردند. دو شاهد، از جمله یک معترض به خبرگزاری فرانسه گفتند که جمعیت معترضان قابل توجه بود.

این افراد گفتند که نخستین بار (بعد از قیام ۲۰۱۱) است که چنین جمعیت زیادی برای اعتراض علیه بشار اسد تجمع می‌کنند. عده‌ای از روستاها برای شرکت در این اعتراضات آمده بودند.

نیروهای امنیتی سوریه حضور محدودی در استان سویدا دارند.

اقلیت‌ها حامی من‌اند!

دروزی‌ها که کمتر از سه درصد از جمعیت قبل از جنگ سوریه را تشکیل می‌دادند، عمدتاً از نزاع داخلی خونین دور مانده‌اند. دروزی‌ها در یک دهه گذشته وضعیت بی‌طرفی خود را تا حد زیادی حفظ کرده‌اند و نه جوان‌هایشان در سربازی اجباری دولت اسد شرکت می‌کنند و نه به مخالفان عمدتا اسلامگرا روی خوش نشان داده‌اند.

بشار اسد در یک دهه گذشته بارها در سخنرانی‌هایش بر حمایت اقلیت‌های قومی و مذهبی از رژیمش یا دست‌کم بی‌طرفی آن‌ها در نزاع داخلی تاکید کرده است. این بخشی از استراتژی رسانه‌ای حکومت اسد برای توجیه سرکوب خونبار قیام مردمی در سال ۲۰۱۱ و ادعای وجود یک «توطئه بین‌المللی» و نه «قیام مردمی» علیه خودش است.

اما اعتراضات علیه وخامت شرایط اقتصادی از سال ۲۰۲۰ به طور پراکنده در سویدا شروع شده است. یکی از همین مناطقی که اقلیت دروزی در آن ساکن‌اند.

اما تنها دروزی‌ها به موج جدید اعتراضات نپیوسته‌اند. به گزارش رسانه درعا ۲۴، ده ها نفر نیز روز جمعه در بصره الشام از شهرهای استان درعا، که همجوار سویدا است، تجمع کردند.

استان درعا کانون قیام ۲۰۱۱ سوریه بود و در روزهای اخیر شاهد وقوع تظاهرات پراکنده اما کوچک بوده است.

ویدئوهای رسانه‌های اجتماعی همچنین تظاهراتی در هفته گذشته در شهر جرامانه در ۱۲ کیلومتری جنوب دمشق را نشان می‌دهد.

این اولین باری است که تظاهرات ضد رژیم اسد در جرامانه رخ داده است. شهری که همواره به عنوان پایگاه مستحکم اسد شناخته می‌شد.

گفته شده‌است که ساکنان شهرهای ساحلی (مجاور مدیترانه) که عمدتا علوی هستند هم شروع به انتقاد از رژیم در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و پست‌های رسانه‌های اجتماعی کرده‌اند.

تظاهراتی که در مناطق تحت حاکمیت رژیم بشار اسد در جریان است، تاکنون نشانه‌ای از کاهش نشان نداده. بر اساس ویدئوهای موجود در رسانه‌های اجتماعی، ناظران و گزارش‌های محلی، به طور غیرعادی، نیروهای امنیتی از سرکوب خودداری کرده‌اند. احتمالا به این امید که این اعتراضات به قیام سراسری دیگری تبدیل نشود.

ورود حاکم دمشق به جامعه جهانی

این دور جدید اعتراضات در زمانی رخ می‌دهد که اسد در تلاش است تا خود را از زیر آوارهای یک دهه جنگ داخلی و بی‌اطمینانی از تداوم دیکتاتوری‌اش براهاند و مجددا روابطش با کشورهای عربی و جامعه بین‌الملل برقرار کند.

پوند سوریه، از سال ۲۰۱۱ بیشتر ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داده است. تحریم‌های غرب و از بین رفتن زیرساخت‌های کشور در یک دهه گذشته سوریه را به ویرانه‌ای بدل کرده که به دشواری بتوان راهی برای بهبودش متصور بود.

بر اساس گزارش سازمان ملل، بیشتر جمعیت سوریه در سال‌های اخیر به فقر مطلق کشیده شده‌اند.

اسد امیدوار است که پذیرش مجددش در اتحادیه عرب درهای جامعه بین‌المللی را به رویش بگشاید و حتی به لغو تحریم‌های فلج‌کننده غرب منتهی شود.

در ماه‌های گذشته قیمت کالاهای اساسی از جمله مواد غذایی، دارو، سوخت و سایر کالاهای اساسی به شدت افزایش یافته است.

در حالی که دولت اقداماتی برای دو برابر کردن حداقل حقوق کارمندان دولت انجام داده است، اما بخش زیادی از مردم زیر فشار تورم و بیکاری فراسنده قرار دارند و تامین امکانات اولیه زندگی هم برایش ناممکن شده است.

اسد بارها تحریم‌های غرب را عامل فروپاشی اقتصادی کشورش دانسته است.

از بهار عربی تا شورش ساکتان

بشار اسد در مصاحبه‌ای با اسکای نیوز عربی در ماه اوت گفت که جنگ یک دهه گذشته «توطئه خارجی علیه کشورش» و نه پیامد سرکوب خونین خواسته‌های مردمی به دست نیروهای امنیتی‌اش بود. او افزود که مخالفت داخلی قابل توجهی با حکومت او وجود ندارد.

اسد در همین مصاحبه از سیاست‌هایی که منجر به جنگ و تخریب و تلفات متعاقب آن در زندگی سوری‌ها شد، ابراز پشیمانی نکرد و گفت: «اگر به گذشته برگردیم، همان سیاست را دنبال خواهم کرد.»

در حالی که بشار اسد سال‌ها بر حمایت یا بی‌طرفی اقلیت‌های سوریه تکیه کرده است، این واقعیت که دروزی‌های سویدا رهبری جنبش اعتراضی را بر عهده دارند اکنون نشان‌دهنده یک «تهدید بنیادین» برای رژیم است.

یک دهه از زمانی که قیام‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ به یک جنگ داخلی خونین بین رژیم اسد و شورشیان عمدتا اسلام‌گرا که به دنبال سرنگونی حکومت بودند، می‌گذرد. اکنون اسد با کمک روسیه و ایران، کنترل بیشتر مناطق کشور را به دست گرفته است. نوار شمالی سوریه اما هنوز تحت کنترل مخالفان است.

سازمان ملل گفته است که بیش از ۳۰۰ هزار غیرنظامی از زمان آغاز درگیری‌ها کشته شده‌اند که حدود ۱٫۵ درصد از جمعیت سوریه قبل از جنگ است. میلیون‌ها نفر دیگر آواره شده‌اند.

حکومت اسد در سال‌های گذشته به لطف کمک‌های نفتی ایران، نیروهای هوایی سوریه و قاچاق آمفتامین در مقیاس جهانی روی پا مانده است.

تورم جهانی مواد غذایی در کنار مشغول شدن روسیه به تجاوز نظامی در اوکراین خبری ناخوشایند برای حکومت اسد بوده است. ایران هم که در یک دهه گذشته نقش اصلی در جنگ داخلی سوریه با هدف ابقای اسد داشته خود درگیر بحران فزاینده اقتصادی است و ممکن است از حجم کمک‌های اقتصادی‌اش به متحد عربی‌اش کم کرده باشد.

 هنوز مشخص نیست که تظاهرات در شهرهای سوریه به یک اعتراض سراسری جدید علیه رژیم اسد بدل خواهد شد یا نه. مردم سوریه هنوز از زیر باز سرکوب خونین دور پیشین اعتراضات سراسری قامت راست نکرده‌اند ولی نارضایتی اقتصادی و کمبود مواد غذایی و امکانات اولیه ممکن است شگفتی جدیدی برای دیکتاتور دمشق به همراه داشته باشد.