جنبش کوئیر، پیش و پس از قیام «زن، زندگی، آزادی» 

به نظرم قبل از اعتراضات سال ۹۶ فضا متفاوت بود. آن زمان اگر من وارد فضایی برای فعالیت سیاسی و اجتماعی می‌شدم، هویت کوئیر خودم را وارد آن فضا نمی‌کردم. نه آگاهی جامعه آنقدر بود که بپذیرد و نه میخواستم درجه دیگری از آسیب پذیری را برای خودم ایجاد کنم. ممکن بود دو نفر کوئیر سال‌ها در حوزه مثلا حقوق کودک با هم فعالیت کنند، اما هرگز هیچکس هویت جنسی و جنسیتی دیگری را نفهمد.

سبک نگاه ما هم متفاوت بود. من در مورد تجربه خودم به عنوان یک دهه شصتی می‌توانم صحبت کنم که ما با چه اطلاعاتی خودمان را شناختیم. ما از درون حس می‌کردیم که حق نداریم فضا بگیریم. من اگر حالا جایی صحبت کنم به راحتی می‌توانم بگویم من کوئیر هستم و در ادامه نظرم را هم عنوان کنم، اما سیزده سال قبل تو اگر میگفتی من عضو جامعه کوئیر هستم دیگر به ادامه "و" نمی‌رسیدی، بلکه باید حالا به اطرافیان ثابت می‌کردی که تو انسانی، حق زنگی داری و برای خودت و دیگران خطری نداری! دیگر فرصت نمی‌شد که ادامه دهی و بگویی من اینجا هستم برای دفاع از حقوق زنان و این هم بخشی از هویت من است.

در هر دو بازداشت به‌ویژه در در نخستین بار، بیشترین سوالی که از من پرسیده می‌شد این بود که آیا تو اطلاعاتی درباره حضور جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در اعتراضات داری یا نه؟ و واقعا من اطلاعاتی نداشتم. آن‌ها تصور می‌کردند فعالیت من یک کار تشکل یافته و سازمانی بوده، در صورتی که من در اعتراضات تنها شرکت می‌کردم.

هر بار که از کلمه همجنسباز و یا انحرافات جنسی استفاده می‌کردند، من صحبت نمی‌کردم و برای ایجاد گفت‌وگو از ادبیات خود من استفاده می‌کردند.

بازجوی سپاه بارها به من گفت زمانی که وزارت اطلاعات این موضوع را جدی نمی‌گرفت، ما نزدیک به هفت سال پیش هشدار دادیم که ممکن است جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو پلاس یک نافرمانی را آغاز کند.

زمانی که من آزاد شدم. اینقدر به دوستان و اطرافیان من تماس می‌گرفتند که با من در تماس نباشند. من هم هیچ ارتباطی با کسی برقرار نمی‌کردم، چون باور دارم آن‌ها مرا دقیقا به همین دلیل آزاد کرده بودند تا از طریق من به دیگران برسند.

اگر دستکم ایرانی‌های ساکن یک شهر تجمع اعتراضی کنند یا کمپین آنلاینی به آن‌ها فشار بیاورد و مجبور به پاسخگویی‌شان کند، فکر می‌کنید باز هم تکرار می‌کنند؟ مطالبی که در رسانه‌ها[ی جریان عمده] منتشر می‌شوند، از زیر دست چندین ویراستار می‌گذرد و تایید می‌شود. اگر اینقدر راحت درباره جامعه کوئیر چنین مطالبی منتشر می‌کنند، چون می‌دانند عواقبی نخواهد داشت.

من در این تظاهرات‌ها به عنوان یک فرد ال‌جی‌بی‌تی احساس امنیت نمی‌کردم. طرز نگاه‌ها، سوال پرسیدن‌ها و رفتارها... مثلا پرچم [رنگین کمانی] را که می‌دیدند، می‌پرسند این پرچم کجاست؟ چرا به نظرتان این پرجم باید اینجا باشد؟ نمی‌خواهید الان برای اهداف بزرگ‌تری تلاش کنیم؟ یا اینکه می‌گفتند این نمادهای شما باعث می‌شود که از ما سواستفاده کنند و اعتراضات ما را به مسیر دیگری ببرند. یا در آینده می‌توانیم همه با هم باشیم، اما الان به این کار نیاز نیست!

در تجمع ایرانیان در کلن آلمان، پرچمم را از پشت دو بار کشیدند که یک بار به عقب افتادم و البته خیلی‌ها هم در واکنش واقعا از من حمایت کردند. ولی موردی هم بود در تجمع جامعه کردستان در دوسلدورف که یکی از انتظامات از من خواست پرچمم را پایین بیاورم. وقتی قبول نکردم گفت ما برای این قضیه نیامده‌ایم و اینجا پراید نیست! آن عضو انتظامات خانمی بود که می‌گفت من خودم به شما احترام می‌گذارم و فمینیستم! اما این پرچم جایش اینجا نیست. نهایتا بخاطر حمایت بخش زیادی از مردم به صف برگشتم، اما خب آن استرس با من ماند.

البته تهدیدهای خشن‌تری از طرف یک گروه رادیکال هم وجود دارد. خیلی جالب است که ما کردها را در یک تجمع سراسری ایرانیان به اسم یک دست و یک شکل شدن از داشتن پرچم کردستان منع می‌کنند و دقیقا همین کار را جامعه غیر ال‌جی‌بی‌تی کردستان با کوئیرهای کردستان انجام می‌دهد که نیاز نیست خودت باشی، باید با ما یک شکل باشی. قاعدتا این خودش برای ما یک سرکوب مضاعف است.

صادقانه بگویم بیشترین برخوردی که از سمت این فعالین دیده‌ام این بود که بگویند الان وقتش [برای فعالیت یا حمایت از کوئیر] نیست. متاسفانه فکر می‌کنم نسبت به شرایط کنونی جامعه ایران، بسیاری از دوستان ما شاید از جامعه عقب افتاده باشند. دیدارهایی که با فعالین مدنی داشتم هم برای دیدن این همراهی بود. اما به جز چند مورد آن هم از نوع حمایت‌های شخصی در بُعد عملی چیزی ندیدم و خوشبین نیستم.

از حمایت‌های یواشکی خسته شده‌ام. ما در بسیاری مواقع از همه طرف تنها می‌مانیم و خیلی غم‌انگیز است. فکر نمی‌کنم آن نتیجه‌ای که می‌خواستم از دیدارهایم به دست آمده باشد. از طرف دیگر تو میایی بیرون اما بیرون را برایت زندان بزرگ‌تری می‌کنند. با موجی از بدبینی‌ها، بی‌اعتمادی‌ها، بدگمانی‌ها و جدایی‌های بالاجبار روبرو می‌شوی. می‌بینی که برای کسانی تلاش می‌کنی که هم تو را تنها می‌گذارند و هم از بزرگ‌ترین انکارکنندگانت می‌شوند.

در کردستان احزاب نقش پررنگی بر جامعه دارند، اما نخواستند در این زمینه به فعالین کوئیر کمک کنند و حتی به رنج‌هایی که افراد کوئیر در دوران بازداشت کشیده‌اند بپردازند. زنان فمینیست کردستان هم همیشه سعی کرده‌اند که ما را انکار کنند و نبینند و زنان ترنس را بین خودشان جای ندهند. به همین دلیل دل‌سردی هم وجود دارد که مجبور می‌شویم راه خودمان را جدا ادامه دهیم. 

این‌ها ناگذیر می‌شوند که ما را بپذیرند. باور نمی‌کنید برای اینکه مرا بازداشت کنند، دو پلیس زن فرستادند برای اینکه من را بگردند [بازرسی بدنی کنند]، آنجا بود که با خودم فکر کردم آن‌ها اینجا کوتاه آمدند. یعنی می‌شود این‌ها را به عقب‌نشینی وادار کرد.

چیزی که ما بلد نبودیم این بود که نباید از تصاحب فضا در محیط‌هایی که صرفا کوئیر نیست خجالت بکشیم. فکر می‌کنم بهترین ویژگی که نسل جدید کوئیرها دارند، این است که فضا را از آن خودشان می‌دانند. من پیشتر امیدوار نبودم که وضعیت جامعه ایران درباره حقوق افراد کوئیر تغییری کند اما اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» نشان داد که ایرانی‌ها چقدر می‌توانند پذیرای انتخاب درست باشند.