دو مفهوم دادخواهی

نظرها

• فجایعی وحشتناک

  ۱۵ مهر ۱۴۰۲، ۰:۰۴

  در اخبار دیدم کسی میرفته باندی نوجوانان پسر شمال شهر تهران رو آزار جنسی میداده وفیلم تهیه میکرده واخاذی میکرده این موارد فاجعه هست چون قربانیان پسر هستند وشمال شهر تهرانی کمتر به این موارد رسانه های اپوزوسیون مثل ایران اینترنشنال وشما میپردازید این موارد فاجعه هست وآثار روانی واجتماعی بسیار شدیدی دارد لطفا به این موارد هم بپردازید اینکه قربانی پولدار است وفاجعه آفرین از قشر مستضعف دلیل نمیشود به این مسایل نپرداخت

• جوادی

  ۱۵ مهر ۱۴۰۲، ۰:۳۶

  با تز مرکزی این یادداشت تقریبا موافقم که می گوید: داد خواست تاریخی ماست و دادخواهی مرتبه ای بنیادی تر از دموکراسی خواهی است. داد آن سنجه ای است که عیار دموکراتیک بودن نظام را تعیین می کند. به نظرم به نحو مشابه می توان گفت که داد آن سنجه ای است که عیار دموکراتیک بودن یک انقلاب را تعیین می کند.‌ من برداشت قوی از مفهوم دادخواهی را بر برداشت ضعیف از آن ترجیح می دهم . آقای دکتر نیکفر بر اهمیت تاریخیت دادخواهی تاکید می کند ولی وقتی به انقلاب ۵۷ می رسد آن را فریاد بلند داد خواهی تعبیر می کند.‌ این ادعا حتی با نظریه ی دو بنی انقلاب ۵۷ که بوسیله خود نویسنده مطرح شده ناسازگار می باشد زیرا وقتی از دو بنی بودن انقلاب ۵۷ دم می زنیم آنگاه نمی توانیم انقلاب ۵۷ را از منظر یک بن یا گفتمان آن توصیف کنیم. به عنوان مثال بر اساس نظریه دو بنی نمی توانیم بگوییم که انقلاب ۵۷ ارتجاعی بوده است یا انقلاب ۵۷ مترقی بوده است باید بگوییم بخشی از آن مرتجع بوده و بخشی از آن مترقی بوده است.‌ مگر می شود یک انقلاب فریاد بلند دادخواهی باشد ولی حتی قبل از پیروزی به خشونت و انتقامجویی متوسل شود و در فردای پیروزی در محاکمات سریع و ناعادلانه عده زیادی را تحت عنوان ضد انقلاب، خائن و وابسته به جوخه اعدام بسپارد و همه جناح های انقلابی از آن حمایت کنند و حتی خواهان شدت عمل بیشتر شوند؟ البته این جناح ها پیش بینی نمی کردند که این بی عدالتی شامل حال آنها هم خواهد شد. آقای دکتر نیکفرعزیز از دو مفهوم از دادخواهی حرف می زند، پرسش من این است که در انقلاب ۵۷ کدام برداشت از دادخواهی مسلط بوده است؟ آیا نیروهای چپ در سال ۵۷ برداشتی قوی از مفهوم دادخواهی داشته اند؟ اگر داد آن سنجه ای است که عیار دموکراتیک بودن نظام و حتی انقلاب را تعیبن می کند ، در آنصورت نه می توان گفت که انقلاب ۵۷ فریاد بلند دادخواهی بوده است و نه می توان گفت انقلابی دموکراتیک بوده است. نکته مهم دیگری که با چپ های ایران اختلاف دارم این است که استبداد را پدیده ای راست گرایانه می دانند و به استبداد چپ گرا اعتقاد ندارند.‌ بر همین اساس است که استبداد کمونیستی در شوروی را بازتولید تزاریسم می نامند.‌ تاریخ جهان نشان می دهد که استبداد منحصر به حکومت های سلطانی و دینی نبوده است و استبداد های فاشیستی و کمونیستی نیز وجود داشته اند.‌ آیا استبداد کمونیستی در چین استبدادی سلطانی یا ولایی است؟ مارکسیسم به عنوان یک نظریه هنجاری درباره ساماندهی اجتماعی و به عنوان یک تئوری نظام سیاسی از هیچ آزمون عملی موفق بیرون نیامده است .‌ اشکالات ساختاری سرمایه داری ، درستی سوسیالیزم را نه در نظر و نه در عمل اثبات نمی کند.‌ یک‌نظریه هنجاری نمی تواند با توسل به ابزار نفی خودش را اثبات کند.‌ یک نظریه ی هنجاری درباره ساماندهی اجتماعی باید در عمل خودش را اثبات کند یعنی خودش را به نحو مثبت اثبات نماید.‌ مارکسیسم تا کنون فقط با انتقاد از سرمایه داری عرض اندام کرده ولی تا به امروز نتوانسته عملا درستی خودش را اثبات کند‌‌. آیا تجربه یا آزمونی وجود دارد که نادرستی مارکسیسم را نشان دهد ؟ به بیان دیگر آیا مارکسیسم ابطال پذیر است؟ حتی نظریه ابطال پذیری پوپر گرفتار اشکالاتی باشد، باز این پرسش که آیا مارکسیسم ابطال پذیر است یک پرسش اساسی است‌ . همانطور که چپ ها در سال ۵۷ نمی دانستند که استبداد منحصر به استبداد سلطانی نیست، امروز هم نمی دانند که استبداد منحصر به حکومت های سلطانی و ولایی نیست و شکلهای دیگر استبداد نیز وجود دارند. نسلهای جدید اجازه نخواهند داد که استبدادی از نوع دیگر بر ما مسلط شود تا چپ ها بعدا بگویند که تازه بعد از تجربه حکومت سوسیالیستی متوجه شدیم که استبداد چپ گرا هم وجود دارد.‌ ما یک انقلاب را بر اساس سوگیری و نتایج آن ارزیابی می کنیم نه بر اساس وعده های سرخرمن آن و یا انتقادات رادیکال آن از نظام پیشین. ما نمی توانیم به انقلابی که ما را بدبخت کرده نگاه مثبتی داشته باشیم.‌

• جوادی

  ۱۵ مهر ۱۴۰۲، ۷:۱۰

  وقتی یک انفلاب در تحقق وعده هایش ناکام می ماند باید ریشه های نظری این انقلاب را مورد بازنگری قرار داد. شکی نیست که انقلاب ۵۷ نه تنها وعده های سرخرمن را تحقق نبخشید، بلکه اوضاع را بدتر کرد.‌ آیا نتایج یک انقلاب را می توان از گفتمانهای آن جدا کرد و به عوامل دیگر نسبت داد و از این راه گفتمانها را تبرئه کرد؟ متاسفانه چپ ایران برخلاف توصیه مکتب فرانکفورت، امکان خودانتقادی را تقریبا بسته است ، به همین خاطر نتوانسته است بر خطاهای نظری به ویژه خطاهای نظری درباره انقلاب ۵۷، فایق آید.

• جوادی

  ۱۵ مهر ۱۴۰۲، ۹:۱۳

  اکثریت مردم ایران سالهاست که با ملاحظه نتایج فاجعه بار انقلاب ۵۷ درباره آن دیدی منفی پیدا کرده اند و آن را یک اشتباه تاریخی می دانند اما اکثر چپ های ایران همچنان با استناد به ویژگی های منفی نظام پهلوی، از انقلاب ۵۷ دفاع می کنند و از این راه آگاهانه یا ناآگاهانه به ادامه وضع موجود کمک می کنند.‌ از چپ ها خواهش می کنم اگر از احیای سلطنت می ترسند و بنابراین با انتقاد مداوم از پهلوی تلاش می کنند جلوی آن را بگیرند، این را هم باید بدانند که طرف مقابل نیز بیکار نمی نشیند و دست به انتقاد متقابل می زند.‌ پرسش این است که حاصل این بازی چیست؟ آیا این بازی از نوع مجموع صفر است، یعنی یک بازی برد_ باخت است؟ این بازی بیش از چهار دهه ادامه داشته است اما به برد یک طرف و باخت طرف مقابل منجر نشده است.‌ به همین خاطر است که بارها تاکید کردم که بر خلاف تصور دو طرف، این بازی تا زمانی که جمهوری اسلامی پابرجاست یک بازی باخت _ باخت است. ِآیا نمی توان این جدال را به طور موقت کنار نهاد و از سرگیری آن را به فردای سقوط جمهوری اسلامی موکول کرد؟

• جوادی

  ۱۷ مهر ۱۴۰۲، ۶:۵۰

  بارها از بازی باخت_ باخت جمهوری یا سلطنت حرف زدم و نیز عقیده دارم که گروههای مخالف جمهوری اسلامی بدون آنکه خود آگاهی داشته باشند، در تله هابزی گیر کرده اند و از استراتژی حذف پیشگیرانه علیه هم استفاده می کنند. برای تایید این نظر می توان به این دو شعار اشاره کرد: شعار مرگ بر ستمگر چه شاه باشه ، چه رهبر و شعار مرگ بر سه فاسد ، ملا، چپی، مجاهد. شعار اول شعاری است که مورد علاقه ی اکثر چپ هاست و شعار دوم به روشنی مورد علاقه سلطنت طلبان دوآتشه است.‌ واژه مرگ بر در هر دو شعار به خوبی بیانگر گیر کردن دو طرف در تله هابزی و استراتژی حذف پیشگیرانه است.‌ آیا چنین ستیزه جویی ها در بین گروههای مخالف یک حکومت، مطلوب اون حکومت نیست ؟ جمهوری اسلامی به همان اندازه که از عادی سازی روابط اسرائیل و کشورهای عربی و از همکاری آنها به خاطر بر هم خوردن توازن قوا وحشت دارد ، به همین خاطر از بیرون آمدن گروههای مخالف اش از تله هابزی و همکاری آنها وحشت دارد و سخت تلاش می کند جلوی همگرایی بین مخالفان را بگیرد.‌ این چند خط از دیدگاه استراتژیک نوشته شده اند و نه ایدئولوژیک. تاکید بر این موضوع به خاطر این است که یادآوری کنم که ما ناچار نیستیم همواره از دید ایدئولوژیک به سیاست نگاه کنیم.‌

• جوادی

  ۱۹ مهر ۱۴۰۲، ۱۳:۲۹

  بلد نیستم مقاله بنویسم، اما می توانم بیاندیشم و پرسشهایی را طرح کنم که تا کنون به ذهن هیچ روشنفکر ایرانی خطور نکرده است. می توان به این بهانه که نظراتم را اغلب به طور فشرده و خیلی کوتاه بیان می کنم برای آنها ارزشی قائل نشد اما پرسشها و موضوعات نامتعارفی که طرح کردم را نمی توان اینگونه رد کرد.‌ دو تا از این پرسشهای استراتژیکی که طرح کردم از این قرارند: آیا مخالفان جمهوری اسلامی در تله هابزی گرفتارند؟ پرسش دیگری که به نظرم می تواند در گذار از وضع موجود موثر باشد این است که چرا نباید از سلطنت پهلوی یا انقلاب ۵۷ دفاع کرد. مهم نیست که من بتوانم درباره این پرسشها مقاله بنویسم، مهم خود این پرسشها هستند. اصولا نفس پرسشگری است که خیلی مهم است. امیدوارم آقای دکتر نیکفر عزیز دست کم در این مورد با من هم نظر باشند.‌کما کان تنها از همین کانال است که نظراتم را بیان می کنم و امیدوارم که روشنفکران نسل سوم برای خودانتقادی ارزشی همپای دیگر انتقادی قائل شوند تا از این راه بر برخی از تعصبات و تنگ نظری ها غلبه کنند.‌

• جوادی

  ۲۳ مهر ۱۴۰۲، ۷:۰۴

  حکومت کنونی چین جمهوری است یا سلطنتی؟ استبدادی است یا دموکراتیک؟ راستگرا است یا چپ گرا؟ چپ گراهای ایرانی که استبداد را منحصر به نظام های سلطانی و ولایی می دانند، از پاسخ به این پرسش های ساده و روشن طفره می روند.‌ آیا چنین چپی می تواند به تحقق آزادی و عدالت در ایران کمک کند؟

• جوادی

  ۲۳ مهر ۱۴۰۲، ۲۲:۵۲

  نفرت انسان را از حقیقت و عدالت دور می کند. برای تایید این گزاره مثالهای فراوانی می توان پیدا کرد.‌ جنگ و ترور از نفرت تغذیه می کنند و به همین خاطر در چنگ ، حقیقت و عدالت اغلب نادیده انگاشته می شوند.

• Ghamar

  ۲ آبان ۱۴۰۲، ۲۳:۴۷

  آقای نیکفر .ممنون از مقالات پرنغز و راهگشای شما.در این مقاله به نظر من شما به درستی از مفهوم داد سخن راندید و آن را فراتر از عدالت نامیدید، اگرچه که این مفهوم را به زبانی بسیار پیچیده بیان کردید.به راستی دادگستری رابطه تنگاتنگی با عدالت دارد و آن ایجاد زمینه ای عاری از تبعیض و داشتن فرصت و شانس مساوی برای برخورداری از زندگی در قامت شهروندانی با داشتن کرامت انسانی است و در این راستا با مفهوم دموکراسی و شرط لازم برای برپایی جامعه دموکراتیک ارتباط می یابد . اما عدالت انتقالی همچنان که از نامش پیداست ماموریتی دیگر دارد و برای زمان انتقال جامعه به سوی جامعه دموکراتیک و از این نظر بسیار حساس است که دادخواهی به دام انتقام های فردی و گروهی و دستجات سیاسی نیفتد.متاسفانه در این مقاله بدون آن که عدالت انتقالی تعریف گردد، اهداف، مراحل و شیوه های آن تشریح شود، آن را مردود و محدود به روش نئولیبرالیسم در چارچوب حقوق بشری معرفی کرده اید . برخلاف رسم مالوف درست مقاله نویسی که چیزی که مورد نقد است اول باید تعریف گردد تا فهم مشترک از معانی حاصل آید و بعد مورد نقد قرار گیرد، که مورد عمل در این مقاله نبود . اهداف عدالت انتقالی تغییر نگاه از مجرم به ساختار ها و زمینه های بروز جرم است و آن بینش و سازو کار هایی که جنایات را ایجاد کرده را روشن می سازد و با این روشنگری سعی دارد از آن یک فهم اجتماعی را پدید آورد که بازتولید این نوع جنایات را مانع شود. روشن است که در این حالت نگاه به کرامت انسانی دارد که می تواند چارچوب آن حقوق بشر باشد. در عدالت انتقالی داوری با دولت هانیست، کمیته های حقیقت یاب شامل گروه های مدنی و افکار عمومی است . عدالت انتقالی بدین معنی است که زمینه های جرم زایی باید از بین برود و ضرر و زیان تنها به فرد دادخواه محدود نشود په بسا گستره زیاد شامل چند نسل گردد که با داوری های مرسوم در دادگاه ها و مجرم دانستن چند نفر صاف نمی شود. اما مهم نحوه اجرای عدالت انتقالی است . اگر عدالت انتقالی دست آویزی برای هم آوردن سر و ته قضیه شود و مخدوش کردن نگاه های اصلی به ساختارها و بینش های قوام دهنده این ساختار ها(مورد تایید کسانی که دنبال برقراری جامعه عاری از تبعیض نیستند )، معلوم است که انتظار از عدالت برآورده نمی شود که در این صورت مشکل اجرا است نه خود مفهوم عدالت انتقالی .