سال ال نینو: سپتامبر رکود گرم‌ترین ماه تاریخ معاصر را به شکلی تکان‌دهنده شکست
همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، ماه سپتامبر گرم‌ترین ماه تاریخ معاصر شد اما با جهشی که حتی پژوهشگران اقلیمی را هم غافلگیر کرد. زمین برای دوره‌ای کوتاه به‌لطف آدمی شاهد گذر از آستانه ۱,۷۵ درجه سانتی‌گراد بود.
مصطفی رضیئی
تصویر از دیده‌بان جهانی ناسا: در حالی پاییز شاهد شکسته شدن رکوردهای گرمایش زمین است که دریاچه ارومیه، نماد فروپاشی اقلیمی ایران، در آستانه خشکی کامل است.
پس از گرم‌ترین ماه اوت به دنبال گرم‌ترین ژوئیه تاریخ معاصر بشر، انتظار بر این بود که سپتامبر هم یک ماه بسیار گرم در گذر سال ال نینو باشد اما وقتی این هفته آمارهای سازمان جهانی هواشناسی منتشر شد، مثل این می‌مانست که سپتامبر به بالای جدول جهیده باشد: این ماه در مقایسه با رکورد پیشین همین ماه، نیم درجه سانتی‌گراد گرم‌تر بود و در مقایسه با میانگین دمای هوا در گذر ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۰ میلادی، ۰,۹ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر شده بود.
اما تکان‌دهنده‌تر از اینها: در مقایسه با پیش از دوران صنعتی شدن بشر در کمتر از ۱۸۰ سال پیش، این ماه به لطف فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی بشر، برای دوره‌ای کوتاه‌مدت، زمین را شاهد گذر از آستانه ۱,۷۵ درجه سانتی‌گراد کرد.
سازمان جهانی هواشناسی در شروع بیانیه مطبوعاتی خود نوشت:
زمین به‌تازگی گرم‌ترین ماه سپتامبر را در تاریخ ثبت کرد و آن هم با اختلافی رکوردشکن.
این سازمان سپس نوشت که سال ۲۰۲۳ میلادی در مسیر آن است که «گرم‌ترین سال» تاریخ معاصر بشر باشد:
دمای میانگین سطح زمین در ماه سپتامبر، ۱۶,۳۸ درجه سانتی‌گراد بود. نیم درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از رکورد پیشین در سال ۲۰۲۰ میلادی و ۱,۷۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از مرجع تاریخی سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ میلادی.
از سی‌ان‌ان و گاردین تا دیگر رسانه‌های جریان اصلی، یک عبارت را از یک دانشمند اقلیمی در تیترهایشان در گزارش این خبر آوردند: «جنون‌آمیز مو بر بدن سیخ کن».
ذِک هاوس‌فادر، دانشمند پروژه داده‌شناسی اقلیمی زمین در دانشگاه برکلی آمریکا و یکی از سرشناس‌ترین خبرنگاران اقلیمی، در واکنش به گرمایش تکان‌دهنده ماه سپتامبر نوشت:
نخستین داده‌های جهانی از کلیت ماه سپتامبر منتشر شد. از دیدگاه حرفه‌ای من به‌عنوان یک دانشمند اقلیم‌شناس، این ماه، به‌کل «جنون‌آمیز مو بر بدن سیخ کن» بود. میانگین دما رکورد پیشین این ماه را با نیم درجه سانتی‌گراد شکست و تقریبا ۱,۸ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از دمای پیش از صنعتی شدن بود.
ال نینو، انباشت گسترده‌تر گازهای گلخانه‌ای و گرمایشی سریع‌تر از پیش‌بینی‌ها
روز چهارشنبه ۱۲ مهر و تنها یک روز پیش از انتشار داده‌های ماه سپتامبر توسط سازمان جهانی هواشناسی، پاپ فرانسیس، رهبر کلیسای کاتولیک در واکنش به وضعیت اقلیمی جهان، به پیروانش هشدار داد که «جهان زندگانی ما در حال فروپاشی است» و خواستار «تغییر سبک زندگی مسئولیت‌ناپذیر غربی» شد.
پژوهشگران ال نینو را مقصر اصلی رکوردهای دمایی اخیر معرفی کرده‌اند. ال نینو مانند تبی است که بر اقیانوس‌های زمین، به‌خصوص اقیانوس آرام حاکم می‌شود تا آب‌های زمین بتواند بخشی از گرمایش انباشت شده درونش را رها کند. بیش از ۹۰ درصد گرمایش زمین توسط آب‌های زمین جذب شده است چون مایعات راحت‌تر از جامدات می‌توانند گازهای گلخانه‌ای را پذیرا باشند.
در نتیجه این تب، چهارچوب نظام‌های آب‌وهوایی متفاوت می‌شود. به عنوان مثال، شیوه بارندگی تغییر می‌کند. مانند ایران که به شکلی وسیع شاهد امتداد خشکسالی و تهی شدن منابع آبش است.
در کنار آن، حجم گسترده‌ای از باران به‌یک‌باره بر زمین می‌بارد. مانند بارش سیل‌آسای باران در تالش و آستارا در هفته‌های اخیر که توانست معادل یک سال بارندگی را در گذر یک شب بر زمین راهی کند و جاده‌های اصلی را مسدود و خانه‌ها را غرق آب کند.
برای دیگر کشورها، مثال‌ها متفاوت است. برخی مانند اسپانیا در آغاز پاییز دمای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد را شاهد هستند. برخی دیگر مانند کشورهای آمریکای جنوبی در گذر ماه‌های اخیر شاهد رکوردهای دمایی بالای ۳۰ درجه برای هفته‌های متوالی بودند - همزمان با اینکه در نیم‌کره زمین اوج زمستان بود.
استرالیا با شروع بهار در نیم‌کره جنوبی، حالا شاهد نخستین موج جنگل‌سوزی است.
در کانادا، جنگل‌سوزی‌هایی که از ابتدای بهار شروع شده بودند، همچنان در پاییز ادامه دارند و احتمالا تا زمستان امتداد پیدا کنند. دود این آتش‌سوزی‌ها در روزهای نخستین پاییز از گرینلند گذشت و تا اسکاتلند رسید؛ آن هم وقتی که تنها در یک هفته معادل رکورد یک سال آتش‌سوزی کانادا، دشت و جنگل سوخت.
این در حالی است که آمارهای پژوهشی از جنگل‌سوزی‌های امسال اندونزی، سیبری روسیه و جنوب قاره آفریقا منتشر نشده است.
رویدادهای شدید آب‌وهوایی مانند خشکسالی در ایران یا تغییر شیوه‌های بارندگی در کانادا که به جنگل‌سوزی‌های گسترده منتهی شد، منابع جذب‌کننده دی‌اکسید کربن زمین را به کارخانه‌های تولید گازهای گلخانه‌ای تبدیل می‌کند. مانند دریاچه ارومیه یا دریاچه هامون یا مرداب‌های هورالعظیم که به شکلی گسترده خشک شده‌اند و به‌جای جذب کربن، ریزگرد و گاز گلخانه‌ای به جو زمین می‌فرستند. یا جنگل‌سوزی‌های کانادا که تخمین زده می‌شود تاکنون و در گذر هفته‌های بی‌پایان آتش، در حدود دو برابر یک سال تولید گازهای گلخانه‌ای این کشور، گازهای مخرب در اتمسفر زمین انباشت کرده باشد.
کاپ۲۸: گفت‌وگوهای امارات متحده عربی پس از همایش شرکت‌های سوخت فسیلی
در ماه نوامبر امسال، امارات متحده عربی میزبان ۲۸مین دوره مذاکرات بین‌المللی زیر نظر سازمان ملل برای مهار گرمایش زمین است. دست‌کم ۸۰ دولت جهان خواستار بررسی تاثیرگذاری شرکت‌های سوخت فسیلی در این اجلاس هستند ولی وقتی در ماه گذشته میلادی سازمان ملل جلسه‌ای برای بررسی این موضوع برگزار کرد، رهبران دو حکومت اصلی جهان در تولید گازهای گلخانه‌ای، چین و آمریکا در این اجلاس حاضر نشدند.
امارات متحده عربی پیش از برگزاری اجلاس کاپ۲۸، مدیران اصلی شرکت‌های تولیدکننده نفت و گاز را به دبی برد تا وضعیت بازار و تولید سوخت‌های فسیلی را بررسی کنند. امارات که روزانه چهار میلیون بشکه نفت تولید می‌کند، می‌خواهد یک میلیون بشکه بر تولید روزانه خود بیفزاید.
این در حالی است که دیگر کشورهای عمده تولیدکننده نفت، مانند آمریکا، عربستان سعودی، یا روسیه و کانادا هم برنامه‌های بیشتری برای استخراج سوخت‌های فسیلی در دست بررسی دارند.
در گذر هفته‌های اخیر البته تولید برق از انرژی خورشیدی بدل به ارزان‌ترین شیوه تولید انرژی در زمین شد. با این حال چشم سرمایه‌گذاران عمده بر سوخت‌های فسیلی، به قیمت نفت دوخته شده است که این روزها از ۹۰ دلار برای یک بشکه گذشته است و چشم‌اندازی برای کاهش قیمت آن در کوتاه‌مدت دیده نمی‌شود.
روزنامه گاردین در بخشی از واکنش خود به رکورد گرمایش در ماه سپتامبر نوشت:
همان‌طور که آقای گوترش [دبیرکل سازمان ملل] هشدار داده است، شرکت‌های نفت و دولت‌ها شدیدا ضد هر گونه تلاشی برای تعطیلی کار و کسب خود لابی می‌کنند. سرمایه‌گذاری گسترده عربستان سعودی در فوتبال بخشی از این استراتژی است که هدف آن افزایش نفوذ و خاموش کردن مخالفان [سوخت‌های فسیلی] است. سال گذشته، شرکت آرمکوی عربستان سعودی که عمده آن متعلق به حکومت این کشور است، شاهد ۱۶۱ میلیارد دلار سود بود که بزرگ‌ترین سود کسب شده توسط یک شرکت نفت و گاز است.
برخی حکومت‌ها مانند بریتانیا حتی برنامه‌های از قبل پیش‌بینی شده برای مهار تولید گازهای گلخانه‌ای این کشور را یک به یک لغو می‌کنند.
همزمان با اینکه امیدواری‌ها برای مهار گرمایش زمین در آستانه ۱,۵ درجه سانتی‌گراد به تدریج با تلاش برای همزیستی با تغییرات اقلیمی جایگزین می‌شود، گاردین مقاله‌اش را این‌گونه پایان داده است:
همان‌طور که پاپ فرانسیس گفت، «ما به امیدواری‌مان ادامه می‌دهیم». رکوردهای دمایی بالا ترسناک است اما با سیاستمداران مسئولیت‌پذیر می‌توانیم به تلاش مورد نیاز برای انتقال سبز اقتصاد جهان سرعت ببخشیم.
با این حال رکورد عجیب و تکان‌دهنده ماه سپتامبر همچنان بهت پژوهشگران اقلیمی را به‌همراه دارد. مانند دیوید-والاس ولز، پژوهشگر و خبرنگار برجسته مجله نیویورک و نویسنده کتاب «زمین نامسکون» که در حساب کاربری ایکس (توییتر سابق) خود (به‌عنوان مشت نمونه خروار بهت اقلیم‌شناسان) نوشت:
هنوز در تلاش درک این هستم که چگونه [رکورد دمایی] یک سال می‌تواند این‌گونه نسبت به سال‌های پیشین جهش کند.
بیشتر بخوانید:
سازمان جهانی هواشناسی در سال النینو: گذر کوتاه‌مدت نیم‌کره شمالی از آستانه ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد
سال النینو: خسارت گسترده در آستارا و تالش با معادل بارندگی یک سال در چند ساعت
آتش و ریزگرد: چگونه ویرانی هورالعظیم زیستن در خوزستان را تهدید می‌کند؟
فرونشست و ویرانی در کمین مسجد شاه و نقش رستم
فرصت بسیار محدود فروپاشی اقلیمی برای جنبش آزادیخواهی ایران
فروپاشی اقلیمی: زمین دیگر برای تداوم تمدن بشری امن نیست
آیا جنبش «زن، زندگی، آزادی» با جنبش زیستمحیطی درهمتنیده بود؟
نظرها
نظری وجود ندارد.