جنگ اسرائیل و غزه: در کرانه باختری چه خبر است؟

فاز کنونی جنگ اسرائیل و فلسطینی‌ها محدود به نوار غزه نیست. به گزارش سازمان ملل، نیروهای اسرائیلی از آغاز جنگ در هفتم اکتبر / ۱۵ مهر، تاکنون ۱۳۵ فلسطینی، از جمله ۴۲ کودک را در کرانه‌ی باختری به قتل رسانده‌اند. اما فاز اخیر خشونت علیه ساکنان کرانه‌ی باختری پشت کشتار حدود ۱۰هزار فلسطینی ساکن نوار غزه پنهان مانده است.

این خشونت‌ها البته به نیروهای رسمی ارتش اسرائیل محدود نمی‌شود. شهرک‌نشینان اسرائیلی در ماه اخیر موج جدیدی از خشونت مسلحانه علیه مردم کرانه‌ی باختری اشغالی را راه انداخته‌اند و شمار زیادی را از زمین‌ها و خانه‌هایشان آواره کرده‌اند.

شهرک‌های اسرائیلی عمدتاً محل سکونت صهیونیست‌های افراطی هستند. این شهرک‌ها بر زمین‌هایی بنا شده‌اند که اسرائیل خلاف قوانین و معاهدات بین‌المللی اشغال کرده است. صهیونیست‌های ساکن این شهرک‌ها که از حمایت گسترده‌ی دولت اسرائیل و به ویژه جناح‌های بنیادگرای افراطی آن برخوردارند، در موارد متعددی از نقض حقوق بشر و اعمال خشونت علیه فلسطینی‌ها نقش داشته‌اند.

یهودا شائول، سرباز سابق اسرائیلی که حالا صلح‌طلب و فعال حقوق بشر شده است، در گفتگو با رسانه‌ی اماراتی نشنال می‌گوید:

شهرک‌نشینان و جبهه‌ی دوم جنگ

خشونت شهرک‌نشینان حتی در میان مقام‌های امنیتی اسرائیل به نگرانی‌هایی نسبت به گشایش جبهه‌ی دوم جنگ دامن زده است. با این‌حال، به نظر می‌رسد این جبهه همین حالا گشوده شده است، هرچند در مقیاس و شکلی متفاوت از حملات ارتش اسرائیل به غزه.

روز ۲۸ اکتبر / ۶ آبان، ۲۴ خانوار فلسطینی متشکل از ۱۴۱ نفر که نیمی از آن‌ها کودک بودند با تهدید شهرک‌نشینان مسلح مجبور به ترک روستای «خربة زنوتا» در جنوب کرانه‌ی باختری شدند. شهرک‌نشینان آنان را تهدید کرده بودند که در صورت ترک‌نکردن روستا همه‌شان را می‌کشند. ساکنان فلسطینی روستا مجبور به تخریب ۵۰ واحد مسکونی و مکان نگهداری حیوانات و ترک منطقه با پنج‌هزار رأس دام خود شدند.

اداره‌ی هماهنگی امور بشردوستانه‌ی سازمان ملل پیش‌تر در روزهای ۱۲، ۲۱ و ۲۶ اکتبر (۲۰ و ۲۹ مهر و ۴ آبان) حملات شهرک‌نشینان به این منطقه را گزارش و ثبت کرده بود. بر اساس این گزارش‌ها، حالا حدود دو سوم خانواده‌هایی که در این منطقه زندگی می‌کردند آواره شده‌اند.

این تجربه‌ها محدود به خربة زانوتا نیستند. از آغاز جنگ اخیر تاکنون، در ۱۵ اجتماع دامدار ساکن در کرانه‌ی باختری، دست‌کم ۹۸ خانوار متشکل از ۸۲۸ نفر (که ۳۱۳ نفرشان کودک بوده‌اند) به خاطر خشونت شهرک‌نشینان یا تشدید محدودیت‌های آمدوشد آواره شده‌اند. در یک ماه گذشته، موارد حملات شهرک‌نشینان از میانگین حداکثر سه حمله در روز در ماه‌های پیش از جنگ به میانگین هفت حمله در روز افزایش یافته است.

به علاوه، این اولین بار نیست که چنین حملاتی صورت می‌گیرد. اداره‌ی هماهنگی در ماه سپتامبر گزارش کرد که از سال ۲۰۲۲، ۱۱۰۵ نفر از ۲۸ اجتماع محلی (حدود ۱۲ درصد جمعیت) از مناطق مسکونی‌شان آواره شده‌اند. دلیل اصلی این امر خشونت شهرک‌نشینان و منع دسترسی به چراگاه عنوان شده است.

بنابر این گزارش، چهار اجتماع به طور کلّی آواره و زمین‌هایشان بی‌ساکن شده است. در شش اجتماع دیگر، حدود ۵۰ درصد ساکنان و در چندین اجتماع دیگر حدود ۲۵ درصد ساکنان مجبور به ترک محل زندگی‌شان شده‌اند. با ترکیب داده‌های این گزارش با داده‌های دیگر، رقم کلّی فلسطینی‌هایی که از آغاز ۲۰۲۲ به خاطر خشونت شهرک‌نشینان آواره شده‌اند به ۱۹۳۳ نفر می‌رسد.

«مرگ را با چشمان خودم دیدم»

گزارشگر اداره‌ی هماهنگی امور بشردوستانه‌ی ملل متحد به نقل از یکی از ساکنان فلسطینی خربة زنوتا به نام ابوخالد، ۴۳ ساله چنین می‌نویسد:

ابوخالد می‌گوید که چطور «بین دو احساس ماندن و ترک‌کردن محلی که دوستش داشتم» گیر افتاده بود و سرانجام «برای حفاظت از جان بچه‌ها» «سخت‌ترین تصمیم زندگی‌اش را گرفته: ترک زنوتا.

در یک ماه اخیر، اداره‌ی هماهنگی ۱۷۱ حمله‌ی شهرک‌نشینان به فلسطینی‌ها را ثبت کرده است. این حملات به ۲۶ مورد تلفات و آسیب جانی، ۱۱۵ مورد آسیب به دارایی‌ها و ۳۰ مورد آسیب جانی و مالی توأمان منجر شدند.

موارد فراوان آزار، ورود غیرقانونی به ملک و تهدید و ارعابی که به تلفات جانی یا مالی نینجامیده‌اند در این آمار لحاظ نشده‌اند. با این‌همه، در نتیجه‌ی این آزار و ارعاب، خانواده‌های فلسطینی بسیاری مجبور به ترک خانه و کاشانه‌ی خود شده‌اند.

«برداشت زیتون امنیت شهرک‌نشینان را تهدید می‌کند»

تشدید فشار بر فلسطینی‌های کرانه‌ی باختری محدود به خشونت‌های مستقیم با کاربست سلاح نمی‌شود. ساکنان این منطقه زیر فشارهای اجتماعی، لجیستیکی و اقتصادی گوناگون هم از جانب مقام‌های رسمی اسرائیلی و هم از جانب شهرک‌نشینان قرار دارند.

از هفتم اکتبر، مقام‌های اسرائیلی محدودیت‌های آمدوشد و دسترسی فلسطینیان در کرانه‌ی باختری را محدودتر از پیش کرده‌اند. این محدودیت‌ها به ویژه در مناطق نزدیک به شهرک‌های اسرائیلی و در منطقه‌ی موسوم به «ناحیه‌ی اتصالی» شدیدترند.

«ناحیه‌ی اتصالی» منطقه‌ای فلسطینی‌ست که دیواره‌ی ۷۱۲ کیلومتری اسرائیل در کرانه‌ی باختری آن را از دیگر مناطق فلسطینی‌نشین جدا کرده است.

به گزارش اداره‌ی هماهنگی امور بشردوستانه، خود شهرک‌نشینان اسرائیلی نیز با بستن راه‌های منتهی به اجتماعات فلسطینیان، رأساً محدودیت‌های آمدوشد اعمال می‌کنند که به شدت دسترسی فلسطینیان به خدمات، کالاها و منابع اساسی را کاهش داده است. شهرک‌نشینان در چندین مورد مخازن آب مورد نیاز اجتماعات دام‌دار را تخریب کرده‌اند.

اسرائیل و شهرک‌نشینانش به‌تازگی سر راه کشت‌وکار زیتون فلسطینیان نیز مانع تراشیده‌اند. به گزارش روزنامه‌ی هاآرتص، زوی سوکوت، نماینده‌ی مجلس اسرائیل و عضو یک حزب راست افراطی به نام «حزب صهیونیسم مذهبی» یکشنبه ۵ نوامبر / ۱۴ آبان از وزیر دفاع اسرائیل خواست که امسال به فلسطینی‌ها اجازه‌ی برداشت محصول زیتونشان را ندهد، زیرا به ادعای او این کار تهدیدی برای شهرک‌نشینان یهودی در آن حوالی‌ست.

هاآرتص همچنین در همان روز، از بازداشت یک سرباز اسرائیلی خبر داد که روز شنبه یک فلسطینی به نام بلال صالح را هنگام برداشت زیتون در منطقه‌ی نابلس با شلیک گلوله کشته بود. قاتل با لباس غیرنظامی و در حالی‌که در مرخصی به سر می‌برده دست به این جنایت زده بود.

کرانه‌ی باختری و دعوای جناحی در اسرائیل

بتسالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل و رهبر حزب «صهیونیسم مذهبی» با جلوگیری از انتقال درآمدها مالیاتی و گمرکی سالانه‌ی کرانه‌ی باختری به مسئولان حکومت خودگردان فلسطین، جبهه‌ی دیگری از فشار اقتصادی بر این منطقه را گشود.

جمع‌آوری این درآمدها در کنترل دولت اسرائیل است، و اسموتریچ مدعی شده که این درآمدها ممکن است خرج عملیات حماس شود.

اسموتریچ که به عقاید و سیاست‌های بنیادگرایانه و عرب‌ستیزی افراطی‌اش مشهور است، با این اقدام، جدای از اعمال فشار بر کرانه‌ی باختری، به تنش‌های جناحی و اداری درون دولت اسرائیل دامن زده است؛ تنشی که شاید بتوان آن را تنش میان اشغالگران ملاحظه‌کارِ تکنوکرات و اشغالگران تندروِ آخرالزمانی تعبیر کرد.

نیویورک تایمز در گزارشی نوشته که مقام‌های اطلاعات ارتش و «شین‌بت» (سرویس امنیت داخلی اسرائیل) در مخالفت با اقدام اسموتریچ، بر این باورند که حکومت خودگردان تاکنون نقش مهمی در مبارزه با حماس داشته و این درآمدها برای پرداخت حقوق کارکنان آن حکومت لازم است. این گزارش به نقل از مقام‌های نظامی اسرائیل نوشته که بدون «همکاری» فلسطینیان، کرانه‌ی باختری شاهد «انتفاضه‌ی سوم» یا قیامی سراسری علیه اسرائیل خواهد بود.

بر اساس این گزارش‌ها، اقدام اسموتریچ به «جدلی تلخ» در کابینه منجر شده است. وزیر دفاع اسرائیل، یوآف گالانت که خواستار آزاد کردن درآمدهاست، در بیانیه‌ای اعلام کرد که «این درآمدها باید فوراً [به حکومت خودگردان] منتقل شود تا به مصرف امور عملیاتی و اجرایی حکومت خودگردان و فعالیت‌های ضدتروریستی آن برسد.» 

مسلسل‌های آمریکایی در دست شهرک‌نشینان

آمریکایی‌ها به‌تازگی، پس از حدود یک ماه پشتیبانی کامل از عملیات اسرائیل در غزه، طرح آتش‌بس «موقت» را، البته با اما و اگر، پیش کشیده است. آن‌ها همچنین نسبت به «تشدید تنش‌ها» در کرانه‌ی باختری نیز ابراز «نگرانی» کرده‌اند.

این نگرانی‌ها به‌ویژه زمانی پیش آمد که ایتمار بن‌گویر، وزیر امنیت ملّی اسرائیل و عضو حزب راست افراطی «اُتسما یِهودیت» (قدرت یهودیان) به اسلحه‌سازان آمریکایی ۲۴هزار مسلسل سفارش داد.

بن‌گویر اخیراً با مسلح‌کردن گروهی از شهروندان و شهرک‌نشینان اسرائیلی «جوخه‌های امنیت» تشکیل داده است.

به گزارش نیویورک تایمز، ارزش مسلسل‌های خودکار و نیمه‌خودکاری که بن‌گویر سفارش داده حدود ۳۴ میلیون دلار برآورده شده است. این سفارش مستقیماً از کارخانه‌های اسلحه‌سازی آمریکا صورت گرفته، اما نهایی‌شدن آن نیازمند تأیید وزارت خارجه‌ی آمریکا و اطلاع به کنگره است. 

مقام‌های آمریکایی به نیویورک تایمز گفته‌اند که نگرانند این سلاح‌ها به شهرک‌نشین‌ها و شبه‌نظامیان اسرائیلی برسد و در خشونت علیه ساکنان کرانه‌ی باختری به کار روند.

این گزارش همچنین به نقل از منابع آگاه از سفارش‌ها نوشته که اسرائیل ادعا کرده این سلاح‌ها را برای نیروی انتظامی این کشور می‌خواهد، اما در عین حال گفته که ممکن است آن‌ها را به شهروندان غیرنظامی هم بدهد.

پیش‌تر روز شنبه ۲۸ اکتبر / ۶ آبان، هاآرتص گزارش کرده بود دولت آمریکا تهدید کرده که اگر اسرائیل به عرضه‌ی سلاح بین غیرنظامیان و در «رویدادهای سیاسی» ادامه دهد، فروش سلاح به این کشور را متوقف می‌کند.

با این‌حال، این سفارش شکافی در وزارت خارجه‌ی آمریکا را نیز عیان کرده است. گفته می‌شود بخش‌ها و مقام‌هایی از وزارتخانه که روی امور حقوق بشری کار می‌کنند نسبت به این سفارش‌ها ملاحظات و نگرانی‌هایی دارند، در حالی‌که بخش‌های ناظر بر فروش تسلیحات می‌خواهند این معامله جوش بخورد.

این گروه دوم در وزارت خارجه می‌گویند در رابطه با «نگرانی‌های احتمالی» با مقام‌های اسرائیلی گفت‌وگو کرده‌اند. جسیکا لوییز، معاون دفتر سیاسی-نظامی وزارت خارجه‌ی آمریکا در بیانیه‌ای گفته از اسرائیلی‌ها تضمین گرفته که این سلاح‌ها به دست «واحدهای تحت کنترل پلیس ملّی اسرائیل» می‌رسد.

این بیانیه جزئیات و هویت این واحدها مشخص نشده، اما نیویورک تایمز نوشته این واحدها در کرانه‌ی باختری فعال نیستند. با این‌همه، پلیس ملّی اسرائیل تحت کنترل وزارت امنیت ملّی این کشور کار می‌کند که هدایت آن را ایتمار بن‌گویر بر عهده دارد.

حالا که ارتش رسمی اسرائیل درگیر جنگ با مردم غزه، حماس و حزب‌الله است، دولت اسرائیل امنیت شهرک‌های غیرقانونی را به ساکنان افراط‌گرای این شهرک‌ها برون‌سپاری کرده است. در شرایط کنونی و با ترکیب سیاسیِ غالب بر دولت اسرائیل، دشوار به نظر می‌رسد که این معامله اگر جوش بخورد، سلاح‌های تازه‌رسیده‌ی آمریکایی در جایی به جز کرانه‌ی باختری و علیه کسانی به جز فلسطینیان استفاده شوند.