خودکشی: تراژدی فردی، فاجعه‌ی اجتماعی

هیچ کاری از دست ما برنمی‌آید. شرایط اجتماعی، ناامیدی وسرخوردگی، جوانان کشورمان را دارد نابود می‌کند. آخرین بار با روان‌پزشکش که صحبت کردم گفت که در هرصورت او را باید در بیمارستان روانی بستری کنید. حتا اگر خودکشی‌اش نمایشی باشد.

این شرایط زندگی با چیزی که انتظارش را داشتم فرق کرده و به‌سختی برایم می‌گذرد و طاقت این همه سختی را ندارم. بنابراین به زندگی‌ام پایان می‌دهم.

متاسفانه تماس‌هایی که با موضوع خودکشی به ما ارجاع می‌شود بی‌شمار است. از این میان در طول روز شاید بتوان گفت ۲۰ درصد کسانی که تماس می‌گیرند، کیس واقعی خودکشی هستند. بعضی‌ها برای بار چندم تماس می‌گیرند و گاهی به نظر می‌رسد موارد قابل توجهی از آنان، بعد از نا امیدی از صحبت کردن با مشاور خودکشی می‌کنند. یعنی حرف‌ها و مشاوره‌ی ما تاثیری در تصمیمشان ندارد.

کیس‌هایی که در دستور کاری ماست، کودک‌آزاری، اعتیاد و خودکشی‌ست. اما متاسفانه نیروی کافی برای پوشش این همه موارد را نداریم. چند سال پیش سرپرست صدای مشاور آقای دکتری بود که این افراد را بیمار جنسی خطاب می‌کرد که تنها برای هم‌صحبتی با جنس مخالف تماس می‌گیرند. ما موردی را به او معرفی کردیم که سه‌بار تماس گرفته بود و هر سه بار از تصمیم جدی‌اش برای خودکشی گفته بود. اما آقای دکتر گفت «این آدم اصلا قصد خودکشی ندارد.» پشت تلفن با لحنی تمسخر آمیز به او گفت که اگر می‌خواهد خودکشی کند از راه بهتر و موثرتری استفاده کند و متاسفانه آن کیس با راهنمایی آقای سرپرست!! خودکشی کرد و جانش را از دست داد.

مثلا در یک جلسه‌ی دوساعته که در کمیته‌ی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با موضوع پیش‌گیری از خودکشی و با حضور نمایندگان ادارات مرتبط در دفتر مدیریت بهزیستی شهر تهران برگزار شد، نتیجه این بود که بر فروش قرص‌هایی که می‌تواند مسمومیت ایجاد کند، نظارت بیش‌تری بشود. فکر کنید این اقدام چه‌قدر می‌تواند عملی باشد و چه‌قدر می‌تواند از خودکشی جلوگیری کند؟ الان متاسفانه قرص برنج به صورت انبوه دارد در عطاری‌ها قاچاق می‌شود. چیزی که ما کم داریم تخصص در مجاب کردن آدم‌ها به ادامه‌ی زندگی‌ست. من مراجعی داشتم؛ یک آقای ۳۰ ساله که عاشق مادر زنش شده بود و این عشق ممنوعه او را تا مرز خودکشی کشانده بود. این آدم اگر قرص دم دستش نباشد از راهی دیگر برای خودکشی استفاده می‌کند. با این مرد باید حرف زد و کسی می‌تواند او را از تصمیمش منصرف کند که یک متخصص درجه یک باشد نه کسی که تازه لیسانس روان‌شناسی گرفته. مورد دیگر دختری نوجوان بود که از برادرش باردار شده بود و تصمیم گرفته بود هم خودش و هم کل اعضای خانواده را از بین ببرد. سامانه‌ی ۱۲۳ نمی‌تواند این آدم را از تصمیمش منصرف کند چون مشاوران این سامانه یک عده آدمی هستند که بهشان دیکته شده مردم را از عذاب آخرت بترسانند و به کیس‌ها تاکید کنند حرف خدا و پیغمبر را گوش بدهند و بگویند کسی که خودکشی می‌کند جایش قعر جهنم است.

آمار خودکشی در سال ۱۴۰۱ محرمانه است، اما می‌توانم بگویم که تعداد فوتی‌ها بیشتر شده. به طور کلی روند فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی در کشور افزایشی‌ست. در حوزه خودکشی، روندی که در ایران طی می‌کنیم، نگران‌کننده است.

حساسیت‌هایی که باید در این مورد باشد، به تناسب اهمیت آن وجود ندارد. معمولا در حوزه‌ی خودکشی آمارهای ثبتی با آمارهای واقعی فاصله‌یی معنادار و این اختلاف آمار هم دلایل متفاوتی دارد؛ از جمله ثبت نشدن به موقع آن، پایگاه اجتماعی خانواده‌ها، نداشتن یک سیستم مستمر و دقیق ثبت، استفاده از بیمه و… . بنابراین آمارها دقیق نیست، اما باز هم پیام‌های زیادی دارد.

خودکشی یک تراژدی فردی نیست بلکه یک اتفاق اجتماعی‌ست که همه را درگیر خود می‌کند.  ما به عنوان روان‌پزشک یا روان‌شناس نمی‌توانیم مشکل بی‌کاری وفلاکت را حل کنیم. دختری ۱۸ ساله از مراجعانم بود که پس از مرگ مادرش در جریان مبارزه‌ی مردم در سال گذشته دوبار اقدام به خودکشی کرده بود. اما خوشبختانه زنده ماند. پس از چند جلسه‌ی فشرده‌ی روان‌درمانی، حالش بهتر شد و الان در حال گذار از مراحل سوگ است واز آن فروپاشی روانی وافسردگی شدیدش کمی فاصله گرفته. اما یک اتفاق بزرگ او را از دوباره خودکشی کردن نجات داد که بسیار موثرتر از روان‌درمانی و دارودرمانی بود. پیدا کردن کار. پس از آن‌که توانست در یک آموزشگاه زبان به بچه‌ها درس بدهد، بهبود کامل پیدا کرد و الان هم سر حال است. اما تضمینی نیست که اگر کارش را از دست بدهد، آیا دوباره خودکشی خواهد کرد یا نه.

همیشه فردی که قصد خودکشی دارد سرنخ‌های کلامی و رفتاری به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم خواهد داشت، باید شنونده خوبی بود تا او را به‌ خوبی مدیریت کرد؛ اگر بتوان با این افراد ارتباط خوبی برقرار کرد می‌توان از بروز بسیاری از موارد خودکشی پیشگیری کرد.

برای خانواده‌یی که یکی از افرادش دچار این آسیب می‌شود، یک فروپاشی عمومی رخ می‌دهد. همه‌چیز از هم می‌پاشد. نمی‌توانم بگویم هربار که این اتفاق می‌افتد، چه رنجی بر خانواده تحمیل می‌شود. وضعیت فعلی جامعه هم دقیقا مثل یک خانواده‌ی بحران‌زده‌است که یکی از اعضایش خودکشی کرده. همه‌ی ما سوگ‌واریم و همه باید تراپی بشویم. بعد از اتفاقاتی که پارسال در کشورمان رخ داد آمار خودکشی چند برابر شده. خود من که دو سه بار دخترم را به بیمارستان بردم، دیدم که چند نفر خودکشی کرده‌اند. بیمارستان لقمان غلغله بود. بیمارستان روانی هم پر از جوانانی بود که دچار فروپاشی روانی شده بودند.  احساس کردم از درون نابود شده‌ایم و نیاز به یک امید بزرگ داریم. هنوز هم می‌ترسم دوباره دخترم دست به یک کار احمقانه بزند.