گزارش تحقیقی عفو بین‌الملل: تجاوز و خشونت‌ جنسی ابزار سرکوب معترضان جنبش زن، زندگی، آزادی

سازمان عفو بین‌الملل بر اساس شواهد گردآوری شده، از جمله روایت ۴۵ شهروند معترض، در تازه‌ترین گزارش خود درباره اعتراض‌های زن، زندگی، آزادی موارد متعدد «تجاوز و خشونت جنسی» سیستماتیک و هدفمند برای سرکوب معترضان را مستند کرده است.

بخش حقوق

۱۵ آذر ۱۴۰۲

۵ دقیقه

❗️هشدار: این گزارش حاوی نکات آزاردهنده است.

تازه‌ترین گزارش تحقیقی سازمان عفو بین‌الملل درباره اعتراض‌های سراسری ۱۴۰۱ چهارشنبه ۱۵ آذر/ ۶ دسامبر منتشر شد. این سازمان اعلام کرده که نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی از «تجاوز و انواع خشونت‌های جنسی» به عنوان ابزاری برای سرکوب و «معادل شکنجه و سایر رفتارهای بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز، برای ارعاب و مجازات» معترضان مسالمت‌جو» استفاده کرده‌اند.

سازمان حقوق بشری عفو بین‌الملل در گزارش مفصل ۱۵۶ صفحه‌ای خود اسناد و مدارکی را درباره ۴۵ نفر از معترضان که «مورد تجاوز، تعرض یا خشونت جنسی» قرار گرفته‌اند را جمع‌آوری کرده و روایت آنها را نیز منتشر کرده است. روایت‌های معترضان آسیب‌دیده، شامل ۲۶ مرد، ۱۲ زن و ۷ کودک در شهرهای مختلف است.

سازمان عفو بین‌الملل در این گزارش از ابعاد به کارگیری خشونت جنسی و چنین شیوه‌هایی از سرکوب به شدت ابراز نگرانی کرده است. این سازمان حقوق بشری بر اساس تحقیق‌های انجام شده می‌گوید اسناد و مدارک گردآوری شده نشان می‌دهد به کارگیری این شیوه از سرکوب بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که اسناد به دست آمده نشان می‌دهد.

در گزارش تحقیقی سازمان عفو بین‌الملل اشاره شده که تجاوز و خشونت جنسی از سوی یک مامور یا گروهی از ماموران علیه معترضان بازداشت شده اعمال شده است و این در حالی است که تاکنون مقام‌های جمهوری اسلامی، هیچ فردی را به خاطر مصادیق تجاوز جنسی و سایر اشکال خشونت جنسیِ مستندسازی شده در این گزار ش، تحت تعقیب قضایی یا محاکمه قرار نداده‌اند.

اگنس کالامار، دبیرکل عفو بین‌الملل در این باره گفته است:

شهادت‌های هولناکی که جمع‌آوری کرده‌ایم به الگوی گسترده‌تری از کاربرد خشونت جنسی به‌عنوان یک سلاح کلیدی در زرادخانه مقام‌های جمهوری اسلامی برای خاموش کردن اعتراض‌ها و سرکوب مخالفان برای حفظ قدرت به هر قیمتی، اشاره دارد.

اگنس کالامار همچنین در بیانیه مطبوعاتی عفو بین‌الملل به خشونت و تجاوز جنسی به معترضان، حتی کودکی که فقط ۱۲ سال داشته، اشاره کرده و گفته «اکثریت قریب به اتفاق آسیب‌دیدگان به عفو بین‌الملل گفته‌اند که پس از آزادی، طرح شکایت نکرده‌اند، زیرا از آسیب بیشتر می‌ترسند و معتقدند که قوه قضائیه (ایران) نه برای جبران خسارت که ابزاری برای سرکوب است».

عفو بین‌الملل می‌گوید ۱۶ نفر از ۴۵ شهروند معترضی که اسناد، شواهد و روایت آنها را جمع‌آوری کرده است «مورد تجاوز جنسی» قرار گرفته‌اند، شامل ۶ زن، ۷ مرد، یک کودک دختر ۱۴ ساله و ۲ کودک پسر ۱۶ و ۱۷ ساله. بر اساس گزارش عفو بین‌الملل ۶ نفر از معترضان بازداشت شده، یعنی چهار زن و دو مرد، به دست ماموران مرد به صورت گروهی مورد تجاوز قرار گرفته‌اند.

سپاه پاسداران، نیروهای بسیج، وزارت اطلاعات، پلیس امنیت عمومی، پلیس آگاهی و یگان ویژه از جمله نهادهای انتظامی و امنیتی هستند که عفو بین‌الملل تصریح کرده ماموران آنها مرتکب انواع تجاوز و خشونت جنسی علیه معترضان شده‌اند.

«پاهایمان را با شوکر برقی بی‌حس کردند و به ما تجاوز کردند»

گزارش عفو بین‌الملل حاوی روایت‌های دردناکی از تجاوز و خشونت جنسی علیه معترضان است. در این گزارش یک معترض به نام فرزاد و شاهد مورد توجه قرار گرفته است. فرزاد از تجاوز گروهی نیروهای یگان ویژه به خود و دیگر بازداشتی‌ها اینطور روایت کرده است:

آنها، من و مرد جوان دیگر را با کلمات زشت خطاب کردند، ما را از آن خودرو خارج کردند و هر دو را به زور سوار وَن سوم کردند. ما را مجبور کردند رو به دیوارهای داخلی خودرو بایستیم و به پاهایمان شوکر برقی زدند، طوریکه پاهای مان کاملاً سست شد. آنها شلوارم را پایین کشیدند و به من تجاوز کردند. نمی‌توانستم فریاد بزنم، واقعا داشتم پاره می‌شدم. همه آنها به من و بازداشتی دیگر [شاهد] تجاوز کردند. بعد از اینکه به من تجاوز کردند، دوباره داخل وَن من را به شدت کتک زدند. آنها من را با ضرب‌وشتم با باتوم و مشت‌ولگد، شکنجه کردند که منجر به شکستن بینی و [بیشتر] دندان‌هایم شد. مقعدم درد می‌کرد، دندان‌هایم شکسته بود و کتکم می‌زدند. نمی‌توانستم حرف بزنم، سرگیجه داشتم و خیلی زیاد بالا می‌آوردم و وقتی به توالت می‌رفتم از مقعدم خون‌ریزی داشتم. من و بازداشتی دیگر [شاهد] وقتی کارشان با ما تمام شد، هر دو گریه می‌کردیم.

مریم یکی دیگر از معترضانی است که در بازداشتگاه سپاه پاسداران مورد تجاوز گروهی قرار گرفته است. او به عفو بین‌الملل گفته ماموران سپاهی هنگام تجاوز به او گفته‌اند: «شما همه معتاد آلت مرد هستید. ما هم به شما حال دادیم. مگر هدفتان از آزادی همین نیست؟»

افشین، یک پسربچه دانش‌آموز است که در گزارش عفو بین‌الملل آمده تنها به دلیل نوشتن شعار «زن، زندگی، آزادی» به همراه یکی از دوستانش توسط نیروهای شبه نظامی بسیج بازداشت و علاوه بر شکنجه و ضرب و شتم شدید، مورد تجاوز قرار گرفته است.

در این گزارش آمده ماموران بسیجی آدرس منزل، شماره تلفن والدین و سایر اطلاعات شخصی افشین و دوستش را گرفتند و تهدید کردند که اگر درباره اتفاقی که رُخ داده به کسی حرفی بزنند به والدین، خواهر و برادر آنها آسیب خواهند رساند و نهایتا پس از نزدیک به پنج ساعت بازداشت و ضرب‌وشتم، ماموران این دو پسربچه را به مکان دورافتاده‌ای برده و در حالت بیهوش یا نیمه‌هوشیار رها کردند.

پدر افشین به سازمان عفو بین‌الملل گفته زمانی‌که شکایتی را در مورد دستگیری، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها با پسرش نزد پلیس مطرح کرد، آنها برای رسیدگی به این شکایت اقدامی نکردند و در عوض او را سر دواندند و از پدر افشین خواسته بودند خودش شواهد و مدارک لازم برای یافتن عاملان این اقدام را جمع‌آوری کند.

فقدان حمایت قانونی از آسیب‌دیدگان

سازمان عفو بین‌الملل در بیانه مطبوعاتی خود درباره گزارش تازه‌اش به فقدان «مجرایی برای اجرای عدالت در داخل کشور» در قبال آسیب‌دیدگان اشاره کرده است و نوشته که اکثریت قریب به اتفاق آسیب‌دیدگان به این سازمان گفته‌اند که پس از آزادی، طرح شکایت نکرده‌اند، زیرا از آسیب بیشتر هراس داشتند و معتقد بودند که قوه قضائیه نه برای جبران خسات، بلکه ابزاری برای سرکوب است.

در این گزارش آمده ۶ نفر از آسیب‌دیدگان، هنگامی که هنوز در بازداشت به سر می‌بردند و برای بازپرسی یا تفهیم اتهام نزد مقام‌های دادستانی برده شده‌اند، آثار شکنجه بر بدن‌شان را به آنها نشان دادند یا از بدرفتاری‌های صورت گرفته شکایت کرده‌اند، اما این موارد به هیچ عنوان مورد توجه قرار نگرفته است.

سه نفر از آسیب‌دیدگان پس از آزادی به صورت رسمی شکایت به ثبت رساندند، اما با تهدیدهای نیروهای امنیتی از جمله ربایش و کشتن مجبور به پس گرفتن شکایت خود شدند.

مستندات عفو بین‌الملل از بررسی پرونده ۴۵ معترض آسیب‌دیده که در گزارش روایت آنها آمده است، همراه با گزارش‌های آسیب‌دیدگان و سایر بازداشت‌شدگان سابق درباره موارد دیگر تجاوز جنسی و سایر اشکال خشونت جنسی علیه ده‌ها تن از معترضان بازداشت شده، نشان می‌دهد در بیش از نیمی از استان‌های ایران تجاوز و خشونت جنسی نسبت به معترضان صورت گرفته است و موارد مستندسازی شده، بخشی از یک الگوی گسترده‌تر هستند.

سازمان عفو بین‌الملل گفته نتیجه تحقیق‌های خود را ۳ آذر سال جار ی با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران در میان گذاشته است، اما تاکنون هیچ پاسخی از جانب آنها دریافت نکرده است.