قطعنامه شورای امنیت برای آتش‌بس فوری در غزه: چه خواهد شد؟

بالاخره پس از شش ماه جنگ و اقدام به نسل‌کشی اسرائیل در باریکه تحت محاصره غزه، اعضای شورای امنیت سازمان ملل توانستند قطعنامه‌ای برای «آتش‌بس فوری» تصویب کنند. ایالات متحده آمریکا، متحد اصلی اسرائیل، پس از چهار بار وتو کردن قطعنامه‌های قبلی، این بار صرفاً رأی نداد.

این قطعنامه جدید خواهان آتش‌بس فوری به مناسب ماه رمضان و تلاش برای دستیابی به آتش‌بس پایدار شده است و از حماس هم خواسته است که تمامی گروگان‌ها و اسیرهای مربوط به حمله هفتم اکتبر گذشته را آزاد کند.

حماس هفتم اکتبر گذشته در حمله‌ای غافلگیرانه به اسرائیل بیش از یک هزار و ۱۳۰ نفر را کشت که بیش از ۸۰۰ نفر آنها غیرنظامی بودند. این گروه همچنین بیش از ۲۰۰ اسرائیلی نظامی و غیرنظامی را به اسارت گرفت و گروگان گرفت که در میان آنها کودکان، زنان و سالخوردگان هم بودند.

در واکنش، اسرائیل حمله‌ای همه‌جانبه به غزه کرد. این کشور تا کنون بیش از ۲۵ هزار تن مواد منفجره بر سر غزه ریخته و دست‌کم ۳۲ هزار تن را کشته است. ۱۲ هزار تن دیگر مفقودند. ۷۰ درصد کشته‌شدگان را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند.

محاصره همه‌جانبه غزه همچنین این باریکه را با شدیدترین قحطی پس از جنگ جهانی دوم در جهان مواجه کرده است. به گفته برنامه جهانی غذا، مردم در حال مردن از گرسنگی هستند و نیمی از جمعیت غزه با بالاترین شاخص قحطی، یعنی «گرسنگی فاجعه‌بار» رویارو هستند.

فراچسکا آلبانزه، گزارشگر ویژه سازمان ملل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین در گزارش جدید خود با عنوان «آناتومی یک نسل‌کشی»، اسرائیل را به نسل‌کشی در غزه متهم و این اتهام را مستند کرده است.

او در سخنرانی سه‌شنبه هفتم فروردین / ۲۶ مارس گفت که «سیاست دولتی اسرائیل» بر نسل‌کشی فلسطینی‌هاست.

اما آیا قطعنامه جدید می‌تواند اسرائیل را به توقف حملات وادار کند؟

آمریکا علیه قوانین بین‌الملل: قطعنامه الزام‌آور نیست

در ساعت‌هایی که از تصویب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، دوشنبه ششم فروردین / ۲۵ مارس گذشته، ارتش اسرائیل کماکان به حمله‌های خود ادامه داده و ده‌ها فلسطینی دیگر را کشته است.

در ۲۴ ساعت اخیر، بیش از ۸۱ فلسطینی در غزه کشته و دست‌کم ۹۳ تن دیگر زخمی شده‌اند.

با وجود این، قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل بر اساس بند ۲۵ منشور سازمان ملل لازم‌الاجرا هستند و اسرائیل باید از آنها تبعیت کند. اگر تبعیت نمی‌کند، یک دلیل مشخص دارد: حمایت ادامه‌دار آمریکا.

مقام‌های ایالات متحده پس از تصویب قطعنامه در شورای امنیت گفته‌اند که این قطعنامه «غیرالزام‌آور» است.

لیندا توماس گرینفیلد، فرستاده ایالات متحده به سازمان ملل، گفته است که واشنگتن «از برخی هدف‌های حیاتی در این قطعنامه غیرالزام‌آور» حمایت می‌کند. متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده هم در نشست خبری گفت:

اما در برابر، فرحان حق، یکی از سخنگویان سازمان ملل متحد دراین‌باره گفت که قطعنامه‌های شورای امنیت همگی قانون بین‌المللی هستند و «تا جایی که قوانین بین‌الملل لازم‌الاجرا هستند، قطعنامه‌ها هم لازم‌الاجرا هستند».

اگر قطعنامه شورای امنیت اجرا نشود، آنگاه اعضای این شورا می‌توانند در جلسه‌ای دیگر به تمهیدات تنبیهی به دلیل اجرا نشدن قطعنامه بپردازند یا حتی نیرویی بین‌المللی برای توقف جنگ به غزه بفرستند. اما همه می‌دانند: آمریکا هرگز نخواهد گذاشت که قطعنامه‌ای تنبیهی علیه اسرائیل صادر شود.

اسرائیل پیش از این هم قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده و هیچ عقوبتی را هم بابت آن متحمل نشده است.

تقریبا ۱۵ سال پیش در ۸ ژانویه ۲۰۰۹ و ۱۳ روز پس از حمله اسرائیل به غزه، شورای امنیت با ترکیب رأی مشابهی (۱۴ رأی موافق، و رأی ندادن آمریکا) در قطعنامه ۱۸۶۰ خواهان آتش‌بس فوری، خروج اسرائیل از نوار غزه، و امدادرسانی به مردم غزه بدون مانع شد اما این قطعنامه موفق نبود.

کمتر از هشت سال پیش هم باراک اوباما، رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده که روابطی پرتنش با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر فعلی و وقت اسرائیل داشت، بالاخره در آخرین روزهایش در قدرت یکی از قطعنامه‌های شورای امنیت علیه اسرائیل را وتو نکرد: قطعنامه ۲۳۳۴ در دسامبر ۲۰۱۶. این قطعنامه می‌گفت که دست زدن اسرائیل به شهرک‌سازی «نقض فاحش» قوانین بین‌المللی است و «فاقد اعتبار قانونی». قطعنامه خواهان توقف فوری شهرک‌سازی و پیروی اسرائیل از تعهداتش به عنوان قدرت اشغالگر ذیل چهارمین کنوانسیون ژنو شده بود.

بالاخره، دیوان بین‌المللی دادگستری اواخر سال گذشته میلادی اعلام کرد که نسل‌کشی در غزه به دست اسرائیل محتمل است و اسرائیل باید از کشتار مردم و ممانعت در امر امدادرسانی به آنها دست بردارد. اسرائیل به آن هم اعتنایی نکرده است.

در نهایت، قطعنامه خواهان آتش‌بس تا پایان ماه رمضان شده است؛ ماهی که تا دو هفته دیگر، ۹ آوریل (۲۱ فروردین) به پایان می‌رسد. لغت «دائمی» مدت کوتاهی پیش از تصویب از متن قطعنامه حذف شد و بنابراین چنین بالقوگی‌ای در متن نیست.

به نظر نمی‌رسد که این قطعنامه اسرائیل را وادار به کار خاصی بکند اما همین حالا به انزوای اسرائیل و نیز متحدش ایالات متحده در عرصه بین‌المللی راه برده است. آیا این انزوا روند نسل‌کشی را در غزه متوقف خواهد کرد؟