H5N1 در آمریکا: چگونه دامداری صنعتی به همه‌گیری‌های آینده شکل می‌دهد؟
رامتین شهرزاد - ویروس H5N1 یکی از نگرانی‌های پژوهشگران در موضوع آینده پاندمیک است. نگرانی‌ای که بیش از دهه‌های پیش دانشمندان را به خود مشغول کرده، از سبک زندگی آدمی و تولیدات صنعتی او منشاء گرفته است. دامداری صنعتی بیش از هر عاملی راه برای این ویروس را باز گذاشته تا سر فرصت جهش‌های ژنتیکی را تجربه کند و سرانجام بتواند از یک انسان به انسانی دیگر منتقل شود؛ اما چگونه؟
رامتین شهرزاد
تصویر تزئینی از آن‌اسپلش از مرغ‌های یک مرغداری
در شش ایالت ایالات متحده آمریکا، شیر گاو آلوده به ویروس آنفولانزای پرندگان با نام H5N1 یا «ویروس آنفلوانزای نوع A زیرگروه A/H5N1» پیدا شد و در تگزاس، یک نفر با علائم خفیف به این آنفولانزا مبتلا شد. این ویروس بیش از دو سال است که خبر رسانه‌هاست پس از آنکه از دام‌هایی مانند مرغ، بز و گوسفند به مناطق طبیعی جهان رسید و درنهایت در ماه‌های اخیر، به خرس‌های قطب شمال هم رسید و حالا آمریکا شاهد نخستین موارد ابتلای به ویروس H5N1 در گاو است.
پژوهشگران در آمریکا می‌گویند پاستوریزه کردن، جوشاندن و دیگر روش‌های کشتن عوامل بیماری مثل ویروس‌ها راه عدم ابتلا به این ویروس از طریق شیر است. هرچند همزمان بررسی می‌شود که این ویروس چگونه به گاو رسید و توانست در شش ایالت آیداهو، کنزاس، میشیگان، نیو مکزیکو، اوهایو و تگزاس تکثیر شود.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های دولت فدرال آمریکا یا سی‌دی‌سی نوشت فرد مبتلا بیماری را خفیف می‌گذارند و وضعیت او تحت کنترل است ولی این خبر به‌طور گسترده منتشر شد. دلیل آن مهلک بودن این ویروس است که به‌گفته سازمان جهانی بهداشت، ۵۶ درصد افراد مبتلا به آن می‌میرند. در مقایسه با گونه‌های دیگر آنفولانزا که در انسان حدود ۲ درصد تلفات دارند، این نرخ مرگ هولناک است.
ویروس H5N1 تاکنون به کشتار میلیون‌ها جاندار منتهی شده است. در ۴۸ ایالت آمریکا در دو سال اخیر حدود ۸۰ میلیون مرغ به این ویروس مبتلا شده‌اند. در کانادا، این رقم حدود ۱۱ میلیون مرغ است. عمده این پرنده‌ها کشته می‌شوند. سی‌دی‌سی آمریکا می‌گوید احتمال عرضه یا انتقال این ویروس از طریق تخم‌مرغ ضعیف است.
با وجود این، ویروس فعلا فقط از تماس مستقیم با حیوانات مبتلا، مانند گاو یا مرغ به انسان منتقل می‌شود و ویروس راه آن را نیافته تا از انسان به انسان منتقل شود. اگر ویروس به چنین جهش ژنتیکی دست یابد، چون ویروسی است که در هوا زنده می‌ماند، می‌تواند تاثیری جدی بر سلامت و جمعیت انسان بر کره خاکی بگذارد.
ویروس H5N1 یکی از نگرانی‌های پژوهشگران در موضوع آینده پاندمیک است. نگرانی‌ای که بیش از دهه‌های پیش دانشمندان را به خود مشغول کرده، از سبک زندگی آدمی و تولیدات صنعتی او منشاء گرفته است. دامداری صنعتی بیش از هر عاملی راه برای این ویروس باز گذاشته تا سر فرصت جهش‌های ژنتیکی را تجربه کند و سرانجام بتواند از یک انسان به انسانی دیگر منتقل شود، اما چگونه؟
تولید بیشتر، در زمان کوتاه‌تر، با حداقل هزینه ممکن
دامداری صنعتی بر پایه سود بیشتر برای سرمایه‌گذار، از کارکنان این صنعت می‌خواهد با حداقل هزینه ممکن، در کوتاه‌ترین زمان، بیشترین تولید را به آنها برسانند. در کنار آن، تولید گوشت به‌همراهش نیازمندی به رشد میلیاردها جاندار مثل گاو، گوسفند، خوک، مرغ، بوقلمون و... برای مصرف آدمی، زمین‌ها را به‌طرز گسترده‌ای به‌نقع خود مصادره می‌کند تا یا جانوری بر آن زمین رشد کند، یا اینکه برای غذای دام، کشت محصول صورت بگیرد.
هزینه کمتر در اینجا بانی مشکل اصلی می‌شود: الزاما استانداردهای تولید محصول و کشت رعایت نمی‌شوند. در بسیاری از نقاط جهان مانند آمریکا، عکاسی و فیلمبرداری از دامداری‌ها یک جرم است تا مبادا عدم رعایت استانداردها جلوی سرمایه‌داری دامداری را بگیرد. عدم رعایت استاندارد، درنهایت به این منتهی می‌شود که انسان به جانوران بیمار بیشتری دسترسی پیدا کند.
مانند این فرد در تگزاس که به یک گاو بیمار و شیر او نزدیک شده بود.
با پیش‌رفت‌های فنآوری، امیدواری بر این است که در آینده بتوان گوشت کشت لابراتوار را جایگزین دامداری صنعتی کرد. کشاورزی همچنین به آب یا خاک کمتری نیازمند است، یادآور اینکه می‌توان به‌تدریج زمین‌های کشت و زندگی را به طبیعت پس داد و با تلاش جمعی، طبیعت را احیاء کرد.
احیای طبیعت می‌تواند به حیات وحشی سالم‌تر منتهی شود. الان، عمده حیات‌وحش جهان از آلودگی‌های صوت، هوا، خاک، آب و نور رنج می‌برد. بازگردندان طبیعت به صاحبان حقیقی آن می‌تواند از ریشه‌های تحلیل سلامت حیات‌وحش کم کند. تغییر سبک زندگی و شیوه تولید محصول هم می‌تواند نیازمندی انسان به دامداری صنعتی میلیاردها جانور زنده که هر سال کشته می‌شوند، کم کند و به‌تدریج این شیوه کشتار با راه‌های سالم‌تر تولید عوض شوند. البته اگر جوامع بشری بخواهند چنین کاری را انجام دهند!
تا الان شیوه زندگی آدمی متمرکز بر سودجویی حداکثری از طبیعت زمین بوده است حتی به قیمت کم شدن فضای طبیعی تاحدی که اگر حیات وحش منقرض نشود، سلامتش به‌طور گسترده به خطر می‌افتد. نتیجه نهایی این رویکرد این است که ویروس‌هایی مانند H5N1 به‌سادگی می‌توانند از جنوب تا شمال زمین را به‌سرعت طی کنند و به‌تدریج خود را به انسان نزدیک‌تر کنند و به پاندمیکی تازه‌ای منتهی شوند. ما در برابر این احتمال رودرروی زندگی و حیات بشر چه خواهیم کرد؟
نظرها
, Mike DavisThe Monster at Our Door The Global Threat of Avian Flu
زنده یاد مایک دیویس یک کتاب در باره ی این موضوع :The Monster at Our Door" "The Global Threat of Avian Flu , حدود ۲۰ سال پیش, نبشته بود. و همیشه می گفت که این تنها کتابش بوده است که آنقدر خودش را (نویسنده ی کتاب را) ترسانده بود که هیچگاه این کتابش را به خانه اش نبرده بود. و من همیشه فکر می کردم که این یک غلو ادبی ست. تا چهار سال پیش, که دیدیم, و معلوم شد که غلوی درکار نبوده.