دی‌ان‌ای خوک در سویا: آینده گوشت جایی خارج از بدن حیوانات

تازه‌ترین محصول پروتئین گیاهی با افزودن بخشی از دی‌ان‌ای خوک به گیاه سویا به عمل آمده است. «سویای خوک‌مزه‌ای» (Piggy Sooy) تولید شرکت مولک (Moolec) در بریتانیا و یکی از تولیدهای مربوط به جی‌ام‌او (GMO) یا «ارگانیسم محصول دستکاری ژنتیکی» (Genetically modified organism) است.

این سویا، به‌جای پروتئین مرسوم این گیاه، با کمک از دی‌ان‌ای خوک، معادل یک چهارم خوک پروتئین دارد. یعنی اگر چهار کیلو از پروتئین سویا را مصرف کنید انگار معادل یک کیلو پروتئین خوک خورده‌اید.

در کنار این محصول، بازار کشورهای گوناگون جهان لبریز از «جایگزین‌های گوشت حیوانی» (meat alternatives) است؛ از گوشت‌های مصنوعی که با طعم‌دهنده‌های گوناگون مزه و حس خوردن گوشت را دارند تا گوشت‌هایی که در لابراتوار از یک سلول جانوری رشد داده می‌شوند.

شاید آینده گوشت در دست این لابراتوارها باشد. در آمریکا، دو شرکت آپساید فود (Upside Food) و گود میت (Good Meat) توانسته‌اند اجازه دولت فدرال را برای فروش گوشت‌های لابراتواری بگیرند. استرالیا و برخی کشورهای اروپایی مانند هلند نیز آماده ارائه گوشت‌های لابراتواری در سوپرمارکت‌ها می‌شوند.

اما چرا جهان متمرکز جی‌ام‌او و دیگر شیوه‌های تولید گوشت رفته است؟ مشکل چیست و راه‌حل‌های پیشنهادی چه به ما می‌گویند؟

تولید صنعتی گوشت: یک ستون اصلی گرمایش جهانی

در این هفته‌های تابستان، شاید دل‌تان برای خنکی هوا تنگ شده باشد. گرمایش زمین، این هفته‌ها از چین تا ایران تا جنوب اروپا تا آمریکا را گرم‌تر از همیشه کرده است. در گوشه و کنار جهان و ایران، موج‌های گرما و سیلاب‌های شدید، بتدریج در کار ویرانی پایه‌های زندگی مردم خدمت می‌کنند.

گرمایش زمین هم به فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی آدمی وابسته است. البته عمده این سبک زندگی متمرکز ۱۰ درصد ثروتمندتر مردمان این کره خاکی است که عمده آن‌ها در نیم‌کره شمالی زمین زندگی می‌کنند. مردمانی که گسترده سوار هواپیما می‌شوند و از خوردن مکرر گوشت لذت می‌برند.

پرواز با هواپیماهایی که موتور جت دارند و تولید صنعتی گوشت، دو موردی است که اگر در زندگی این ۱۰ درصد ثروتمندتر تصحیح شود، می‌تواند راه را برای حفظ تمدن بشر و زیست‌بوم‌های زندگانی باز بگذارد.

تصحیح زندگی مردم هم می‌تواند جیب خیلی‌ها را پر از پول کند. بازار جایگزین‌های گوشت، یک بازار رو به رشد است. ارزش این بازار را امسال ۱۳,۹ میلیارد دلار تخمین زده‌اند و پیش‌بینی می‌شود این بازار با رشد سالانه ۲۸,۸ در ۲۰۳۳ میلادی، ۲۳۰ میلیارد دلار بیارزد.

البته عرضه جایگزین‌های گوشت بدین معنا نیست که بازار آماده و مستعد این است که به‌جای گوشت جانوری، سراغ این گوشت‌ها برود که از کشتن یک جانور زنده حاصل نشده‌اند.

نگرانی‌ها و امیدواری‌های جی‌ام‌او

در گذر تیر ماه، کمیسیون اروپا در حال بررسی پیشنهادی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا است تا شاید از سخت‌گیری قوانین مرتبط به کشت و عرضه محصولات جی‌ام‌او در این قاره بکاهند. هدف اصلی، کشت گیاهانی است که مقاوم‌تر باشند و نیاز به کود شیمیایی کمتری داشته باشند.

فیلم‌ها و کتاب‌ها و چهره‌های جوامع گوناگون زمین نسبت به مشکلات جی‌ام‌او هشدار می‌دهند اما در حقیقت، آن‌ها بیشتر از مشکلات کشاورزی و دامداری صنعتی می‌گویند.

یک مثال این مشکلات را سال‌هاست می‌توانیم در خلیج مکزیک مشاهده کنیم. آلودگی‌های ناشی از کشاورزی و دامداری صنعتی، مشخصا نیتروژن ناشی از دفع گاو‌ها، فسفور و کودهای شیمیایی آمریکا با کمک رودخانه می‌سی‌سی‌پی به این خلیج می‌رسند و یکی از بزرگ‌ترین «منطقه‌های مرده» (Dead Zones) آب‌های جهان را با این آلودگی‌ها ساخته‌اند.

دولت فدرال آمریکا امسال مساحت منطقه مرده خلیج مکزیک را ۴۱۵۵ مایل مربع یا معادل ۱۰هزار و ۷۶۱ کیلومتر مربع تخمین زده است. البته امسال مساحت این منطقه کمتر از میانگین ۳۶ ساله این منطقه مرده است: این میانگین ۵۳۶۴ مایل مربع یا معادل ۱۳ هزار و ۸۹۲ کیلومتر مربع است که در آن اکسیژن کافی دیگر برای زندگی گیاهان و جانوران باقی نمانده است.

اکسیژن آب از دست رفته چون نیتروژن و آلودگی‌های صنعتی و شهری که رودخانه می‌سی‌سی‌پی به این خلیج می‌رساند، به یک گونه جانوری امتیاز می‌دهد تا غذای کافی داشته باشد، دیوانه‌وار تکثیر شود و حق اکسیژن بقیه را جذب کند: عروس‌های دریایی که حالا تنها صاحب این هزاران کیلومتر مربع منطقه‌های مرده‌اند.

از دریای عمان اگر سوار کشتی خارج شوید، در دریای عرب و پس از آن اقیانوس هند، بایستی از صدها کیلومتر مناطق مرده رد شوید.

آیا تصحیح زندگی مردم با استفاده از مصرف جی‌ام‌او و تصحیح کشاورزی و دامداری صنعتی، می‌تواند امید به امتداد حیات در دریاها و اقیانوس‌های زمین را تضمین کند؟

اگر نگران علم مصرف محصولات حاوی جی‌ام‌او هستید، نگاهی به نامه ۱۰۷ برنده جایزه نوبل بیاندازید که با تاکید بر وجود صدها میلیون نفر همین الان در کره زمین که غذای کافی در اختیار ندارند و از سوءتغذیه رنج می‌برند، می‌گوید جی‌ام‌او می‌تواند غذای با کیفیت و امن بدست همگان برساند؛ آن هم از گیاهانی که نسبت به حشرات و بیماری‌ها مقاوم شده‌اند، در مقابل خشکسالی و سیلاب هم مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند.

همه این‌ها علاوه بر اینکه امکان کشت محصول در گذر تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین را می‌دهد، بانی مصرف کمتر کودهای شیمیایی هم می‌شود.

بعد تمامی نگرانی‌ها، خبرهای تازه از محصولات جدیدی که می‌توانند جایگزین گوشت تولید دامداری صنعتی شوند، امیدبخش است. هرچند حتی با پیش‌بینی رشد گسترده تولید این محصولات، بازار گوشت در جهان بازار بزرگی است و امسال ارزش آن را ۱هزار و ۳۷۸ میلیارد دلار تخمین زده‌اند.

در کنار این بازار بزرگ، رشد آن هم محتمل است: جمعیت جهان هر روز زیادتر می‌شود و البته هر سال در چشم‌انداز جهانی، میلیون‌ها نفر از خط فقر عبور می‌کنند و به امکانات بیشتری برای زندگی دست پیدا می‌کنند. یکی از این امکانات مصرف بیشتر گوشت‌های تولید دامداری صنعتی است.

درنهایت مثل همیشه، انتخاب دست ما است: اگر امکان مالی‌اش را دارید، بیشتر از گوشت، غذاهای گیاهی بخورید. اگر می‌توانید و علاقه دارید، در مورد دامداری و کشاورزی صنعتی بیشتر بیاموزید و با بقیه در موردش صحبت کنید. آینده تغییر نمی‌کند مگر اینکه همه‌چیز را از الان تغییر بدهیم تا بتوانیم از تصویر تیره تغییرات اقلیمی دور شویم.