پیمان دفاعی آمریکا و عربستان – تردیدها در اسرائیل و خبری بد برای چین و ایران

رسانه بلومبرگ در گزارشی که روز ۱۲ اردیبهشت/ ۱ مه منتشر کرد از قول منابعش نوشته است که ایالات متحده و عربستان سعودی در حال نزدیک‌شدن به یک پیمان تاریخی هستند که تضمین‌های امنیتی را به ریاض ارائه می‌دهد و راه را برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان سعودی‌ها و اسرائیل باز می‌کند.

متن کنونی توافق امنیتی احتمالی واشنگتن و ریاض با موانع زیادی روبرو است، اما نسخه جدیدی از چارچوبی است که پس از ۷ اکتبر و آغاز جنگ غزه برای جند ماه معلق شد.

به گفته منابع بلومبرگ که خواسته‌اند نامشان فاش نشود، مذاکرات بر سر متن جدید توافق، در هفته‌های اخیر سرعت گرفته است و بسیاری از مقامات خوشبین هستند که واشنگتن و ریاض می‌توانند ظرف چند هفته کار را به پایان برسانند.

چنین توافقی به طور بالقوه خاورمیانه را تغییر می‌دهد. این اقدام علاوه بر تقویت امنیت اسرائیل و عربستان سعودی، موقعیت آمریکا را در منطقه به ضرر ایران و حتی چین تقویت خواهد کرد.

این پیمان ممکن است به اندازه‌ای گسترده و کلیدی باشد که نیاز به تأیید سنای آمریکا داشته باشد و در نتیجه آن حتی فروش سلاح‌های بسیار پیشرفته آمریکایی به ریاض را ممکن کند. سلاح‌هایی که اکنون فروش آن‌ها تنها به حلقه متحدان امنیتی درجه اول آمریکا محدود است.

کمک برای ساخت یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی در عربستان سعودی بخش دیگری از چنین توافقی خواهد بود. در ازای آن محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که عملا به نیابت از پدرش صجنه‌گردان قدرت در آن کشور است، در موضوع فناوری‌های ارتباطی مانند اینترنت موبایل نسل پنجم و دیگر جنبه‌های رقابت تکنولوژیک پکن و واشنگتن به نفع آمریکا وارد عمل خواهد شد. البته چنین برنامه‌ای به سرمایه‌گذاری بزرگ آمریکا در سعودی هم نیاز دارد.

هنگامی که ایالات متحده و عربستان سعودی توافق خود را نهایی کنند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را با یک انتخاب مواجه خواهند کرد: یا به این توافق بپیوندند، که برای اولین بار مستلزم روابط رسمی دیپلماتیک با عربستان سعودی، سرمایه‌گذاری بیشتر و ادغام منطقه‌ای، پایان‌دادن به جنگ غزه و موافقت با مسیری برای تشکیل کشور فلسطین خواهد بود؛ یا اینکه در برابر آمریکا و معماری امنیتی آن بایستد.

این پیشنهاد مملو از عدم قطعیت است. درخواست کنگره برای تصویب توافقی که ایالات متحده را متعهد به حفاظت نظامی از عربستان سعودی می‌کند، چشم‌اندازی دلهره‌آور برای کاخ سفید خواهد بود، به‌ویژه اگر اسرائیل بخواهد به آن نپیوندد.

بسیاری از قانونگذاران پس از قتل جمال خاشقچی، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست توسط عوامل سعودی در سال ۲۰۱۸، همچنان نسبت به محمد بن سلمان، ولیعهد ۳۸ ساله پادشاهی سعودی بدگمان هستند. آن‌ها همچنین از استراتژی عربستان برای کاهش تولید نفت و همراهی با اوپک پلاس برای بالا نگه‌داشتن قیمت‌ها در سال‌های اخیر عصبانی هستند.

در سمت اسرائیل، نتانیاهو راست‌گراترین دولت تاریخ این کشور را رهبری می‌کند و راه حل دو کشوری را رد کرده است. ائتلاف او می‌گوید هنوز قصد دارد به شهر رفح در جنوب غزه حمله کند. ایالات متحده و کشورهای عربی مخالفند و بیم آن دارند که این حمله منجر به کشته شدن هزاران غیرنظامی فلسطینی شود. چنین حمله‌ای همچنین چشم‌انداز آتش‌بس موقت را به خطر می‌اندازد. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا - که روز چهارشنبه در اورشلیم با نتانیاهو ملاقات کرد – گفته است که برقراری این آتش‌بس، اولویت جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا است.

با این حال، رهبران هر سه کشور انگیزه‌های زیادی برای دستیابی به چنین توافق محتملی دارند. برای بایدن، این برگ برنده‌ای در سیاست خارجی قبل از انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر است. محمد بن سلمان از عدم قطعیت در مورد اینکه آیا دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا در صورت پیروزی در این رقابت، چنین توافقی را می‌پذیرد یا نه، رها خواهد شد.

نتانیاهو بزرگترین کارت برنده را می‌تواند به دست بیاورد: اعتبار عادی‌سازی روابط با بزرگترین اقتصاد خاورمیانه و کشوری که حاکمانش خود را خادمان مقدس‌ترین مکان‌های اسلامی (خادم حرمین شریفین) معرفی می‌کنند. این هدفی است که نتانیاهو مدت‌ها آرزویش را داشت.

توافق در چه مرحله‌ای است؟

مقامات آمریکایی گفته‌اند که مذاکرات در حال انجام است اما از اظهار نظر در مورد جزئیات خودداری می‌کنند. دولت عربستان سعودی و دفتر نتانیاهو هم از اظهار نظر خودداری کرده‌اند.

بلینکن روز دوشنبه در حالی که در عربستان سعودی بود گفت:

فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در همان مراسم گفت که توافق «بسیار بسیار نزدیک» است.

این گفتگوها به منزله تغییر رویکرد بایدن در قبال محمد بن سلمان است. همانطور که در ابتدا تصور می‌شد، این پیمان احتمالی یک توافق سه‌جانبه است که روابط دیپلماتیک عربستان و اسرائیل را همراه با سرمایه‌گذاری و ادغام بیشتر تل‌آویو در منطقه خاورمیانه تضمین می‌کند.

اکنون، ایالات متحده و عربستان سعودی توافق با یکدیگر را محوری برای پایان‌دادن به جنگ بین اسرائیل و حماس می‌دانند، جنگی که خاورمیانه را متلاطم کرده و به اعتراضات گسترده در غرب منجر شده است. اگر اسرائیل از طرح‌های حمله به رفح عقب‌نشینی کند و به سرعت جنگ خود را با حماس به پایان برساند، دو کشور یک سری مشوق‌های اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک به اسرائیل ارائه خواهند کرد.

برای نتانیاهو، مزیت دیگر این است که این پیمان به مقابله با خطر ایران کمک می کند. از زمان شروع جنگ در غزه، اسرائیل و ایران اولین حمله مستقیم خود را علیه یکدیگر رد و بدل کرده‌اند و شبه‌نظامیان نیابتی تهران مانند حزب‌الله مرتباً به شمال اسرائیل حمله کرده‌اند.

این می‌تواند آخرین فرصت اسرائیل برای دستیابی به این توافق دست‌کم در دوره ریاست‌جمهوری بایدن باشد. هرچه جنگ ادامه یابد، حمایت بین‌المللی از موضع نتانیاهو کاهش می‌یابد. نظرسنجی‌ها در ایالات متحده این نکته را تایید می‌کند. بر اساس نظرسنجی اخیر، تقریباً یک‌سوم جمهوری‌خواهان و نیمی از دموکرات‌ها در هفت ایالت چرخشی با ادامه کمک به اسرائیل مخالف هستند.