بازنمایی جنگ غزه و اعتراض‌های ضد جنگ در رسانه‌های فارسی‌زبان

فاز اخیر جنگ اسرائیل و غزه که در پی حمله‌ی هفتم اکتبر حماس به اسرائیل آغاز شد، علاوه بر ده‌ها هزار کشته‌ای که در نتیجه‌ی نسل‌کشی اسرائیل بر جای گذاشت، به تنش‌ها و تعارضاتی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان در داخل و خارج از ایران دامن زد.

در این میزگرد، این پرسش‌ها را با فاطمه شمس، نویسنده و استاد دانشگاه پنسیلوانیا، نگین شیرآقایی، روزنامه‌نگار سابق و بنیانگذار آزادی نتورک، سبا معمار، پژوهشگر فمینیست، روزنامه‌نگار و دانشجوی علوم سیاسی، و نینا وباب، پژوهشگر رسانه و دانشجوی دکترای مطالعات فرهنگی طرح کردیم.

◼️این میزگرد را در یوتیوب «زمانه» ببینید و بشنوید:

به گفته‌ی نگین شیرآقایی، رسانه‌های جریان اصلی فارسی‌زبان در زمینه‌ی بازنمایی جنگ، هم اصول روزنامه‌نگاری و هم اصول اخلاقی از جمله حقوق بشر را نادیده گرفته‌اند، در حالی‌که روزنامه‌نگار قرار بوده در خط مقدم ارزش‌های اخلاقی بجنگد. او به سه سطح سواد رسانه‌ای روزنامه‌نگاران جدید، غلبه‌ی منطق شبکه‌های اجتماعی بر رسانه‌ها و عملکرد مدیران رسانه‌ای به‌عنوان عوامل این ماجرا اشاره کرد.

سبا معمار بحث خود را با اشاره به مسئله‌ی نقش استعمار و حکومت‌ها در غریبه‌کردن ما با انسان‌های متفاوت از خودمان آغاز کرد و نقد خود را متوجه رسانه‌های بزرگ کرد که در تمام این سال‌ها نتوانسته‌اند این غیبت را جبران کنند، به‌ویژه در رابطه با مسئله‌ی فلسطین. وجه دیگر استعمار در صحبت سبا معمار شیوه‌ی تولید خبر در رسانه‌هاست که معمولاً کپی‌برداری از سیاست‌های کشوری است که آن رسانه در آن‌جا واقع شده است.

فاطمه شمس در پاسخ به نقش جمهوری اسلامی در بازنمایی غلط از مسئله‌ی فلسطین، فلسطین را ابزاری ایدئولوژیک در دست جمهوری اسلامی خواند. او در ادامه به تبارشناسی دینی‌کردن مسئله‌ی فلسطین از طرف اسلام‌گرایانی مانند فدائیان اسلام و روح‌الله خمینی پرداخت و گفت اسلام‌گرایان ذیل مفهوم «نفی سبیل» که ناظر بر نفی هرگونه تسلط «کفار» بر مسلمانان است، مسئله‌ی فلسطین را به شعبه‌ای از «غرب‌ستیزی» و «استکبارستیزی» بدل کردند.

نینا وباب در بحث خود به بازنمایی و هویت‌سازی به طور کلّی و ریشه‌های تفاوت‌گذاری، قطبی‌سازی و طرد در زبان پرداخت. وباب در ادامه‌ی بحث خود ساختن هویت‌های قطبی‌شده مثل شرق و غرب، خود و دیگری، مظلوم و ظالم و… را نقد کرد؛ چرا که به باور او در این قطبی‌سازی‌های صُلب، از «دیگری» همواره انسان‌زدایی و حق‌زدایی می‌شود.

در ادامه، سبا معمار و نگین شیرآقایی بحثی را درباره‌ی ساختار و نوع کار رسانه‌های فارسی‌زبان و نحوه‌ی ارتباطشان با داخل ایران، و نیز نینا وباب و فاطمه شمس بحثی را راجع به بازنمایی اعتراض‌های ضد جنگ در رسانه‌های فارسی‌زبان پیش بردند. در پایان، هر چهار مهمان چشم‌انداز خودشان را درباره‌ی امکان‌های همبستگی، همدلی و برون‌رفت از وضعیت قطبی‌شده و نقشی که رسانه می‌تواند در این میان ایفا کند را طرح کردند.

◼️این میزگرد را در ساندکلاد «زمانه» بشنوید: