نخستین دیدار جامعه بین‌المللی و طالبان در دوحه؛ فراموشی حقوق زنان و نهادهای مدنی

نشست سوم دوحه درباره افغانستان با میزبانی سازمان ملل متحد دوشنبه ۱۱ تیر / یکم ژوئیه پایان یافت. این نشست با وجود اعتراضات گسترده زنان، نهادهای مدنی و حقوق بشری و فعالان سیاسی مخالف طالبان، بدون حضور زنان به پایان رسید. طالبان برای نخستین بار در این گفت‌وگوها حضور داشت و ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان در افغانستان، ریاست هیئت طالبان را برعهده داشت.

در این نشست آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل شرکت نداشت. او در دو نشست قبلی که از زمان تسلط طالبان در اوت ۲۰۲۱ برگزار شده شرکت کرده بود، اما این بار رزماری دی‌کارلو، معاون او در امور سیاسی و صلح، نماینده سازمان ملل بود.

اعتراضات زنان

زنان معترض افغانستان، فعالان مدنی و حقوق زن، از یک ماه پیش در شهرهای مختلف جهان دست به اعتراضات گسترده علیه نشست سوم دوحه زده‌ و از کشورها خواسته بوده‌اند که آن را تحریم کنند.

این اعتراضات در ایران، پاکستان، آلمان، فرانسه، هلند، کانادا و برخی کشورهای دیگر برگزار شد و معترضان تأکید کردند که رویکرد کنونی سازمان ملل «عادی‌سازی روابط» با طالبان است.

مسئله دیگر مورد اعتراض، جایگاه مطالبات مدنی و حقوق بشری زنان در رویکرد سازمان ملل است.

برخی از زنان معترض در گفت‌وگو با روزنامه «۸صبح» نشست دوحه را «طالبانی» توصیف کرده‌ و گفتند اقدام سازمان ملل در دعوت نکردن از فعالان زن در تضاد با منشور جهانی حقوق بشر و نادیده گرفتن صدای زنان است و سازمان ملل به مطالبات مدنی و حقوق بشری زنان و نیروهای سیاسی افغانستان بی‌اعتنایی می‌کند.

فعالان زنان از زمان به‌قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان همواره خواهان فشار بیشتر بر حکومت طالبان بوده‌اند و معتقدند که اگر سازمان ملل و کشورهای دیگر چنین فشاری را بر طالبان وارد نکنند آن‌ها به پایمال کردن حقوق زنان همچنان ادامه خواهند داد. فعالان زنان معتقدند که سازمان ملل مکلف به پاسخ‌گویی در برابر ارزش‌های حقوق بشری است و باید در این مسیر تلاش کند.

کمیته رفع تبعیض علیه زنان سازمان ملل متحد نیز اعلام کرده بود که «عمیقاً نگران» محرومیت زنان در نشست سوم دوحه است. این کمیته در بیانیه‌ای اذعان کرد: «عدم اطمینان از مشارکت [زنان]، زنان و دختران افغان را که در حال حاضر با نقض فزاینده حقوق خود مواجه هستند، ساکت خواهد کرد.»

دیده‌بان حقوق بشر هم تصمیم بر حذف زنان از این نشست را «تکان‌دهنده» توصیف کرد.

نخستین دیدار جامعه بین‌المللی و طالبان

شرکت‌کنندگان در این نشست دو روزه بر سر مسائل اقتصادی، مبارزه با مواد مخدر، نظام مالی و بانک‌داری در افغانستان و حمایت از بخش خصوصی با تمرکز بر پشتیبانی از زنان کارآفرین گفت‌وگو کردند.

رزماری دی‌کارلو، معاون دبیر کل سازمان ملل در سخنرانی‌ پایانی نشست سوم دوحه بر ادامه تعامل با طالبان تأکید کرد و گفت به نتیجه این نشست برای ایجاد جامعه باز در افغانستان امیدوار است. او گفت‌وگوها با طالبان را «صریح» و «مفید» توصیف کرد.

دی‌کارلو اظهار امیدواری کرد که حضور نمایندگان ویژه کشورها در امور افغانستان در این نشست و تعاملی که با طالبان صورت گرفته، بتواند سبب ایجاد جامعه‌ای‌ بازتر و فراگیرتر از لحاظ حکومت‌داری و مشارکت جامعه مدنی در افغانستان شود.

او در مورد نگرانی‌های زنان و جامعه مدنی افغانستان نیز گفت سازمان ملل نقش خود را در مورد زنان، ‌جامعه مدنی و اقلیت‌ها در افغانستان کاهش نخواهد داد و نمایندگان کشورهای شرکت‌کننده رفع ممنوعیت آموزش و تحصیل دختران را به‌عنوان خواست نخست با طالبان مطرح کردند.

معاون دبیر کل سازمان ملل همچنین نشست دوحه را به معنای عادی‌سازی روابط یا به‌رسمیت شناختن طالبان ندانست و تأکید کرد که سیاست سازمان ملل این است که مردم در تصمیم‌گیری‌ها شرکت داشته باشند و زنان نیز بخشی از مردم افغانستان هستند.

دی‌کارلو عصر یکشنبه در نشست خبری گفته بود این اولین‌بار است که جامعه‌ بین‌المللی و طالبان فرصت این را داشتند که باهم درباره جزئیات گفت‌وگو کنند.

به‌گفته‌ی دی‌کارلو، در روز نخست نشست دوحه نمایندگان کشورها و هیئت طالبان خواسته‌های خود را مطرح کردند و در روز دوم در مورد بخش خصوصی و مبارزه با مواد مخدر بحث شد و شخص او و نمایندگان کشورها نگرانی‌های عمیق خود را در مورد محدودیت‌های طالبان علیه زنان و دختران افغا‌نستان مطرح کردند.

نماینده سازمان ملل: انتقادها را درک می‌کنیم

معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در کنفرانس خبری روز یکشنبه خود با اشاره به انتقادهای گسترده از سومین نشست دوحه با حضور طالبان و در غیاب نمایندگان زنان و جامعه‌ مدنی افغانستان، گفت از این انتقادها کاملاً آگاه است و آن را درک می‌کند.

او افزود با وجود این‌که زنان و جامعه‌ مدنی افغانستان در گفت‌وگوها با طالبان حضور نداشتند، اما صدای آن‌ها به گوش طالبان رسانده شد. دی‌کارلو گفت متأسفانه طالبان در این شکل با جامعه‌ مدنی افغانستان دور یک میز نمی‌نشینند، اما آن‌ها نیاز به مشارکت زنان و جامعه‌ مدنی در همه‌ عرصه‌های زندگی را به وضوح شنیدند.

نشست با نمایندگان زنان و جامعه‌ مدنی افغانستان

قرار است امروز سه‌شنبه ۱۲ تیر / ۲ ژوئیه رزماری دی‌کارلو با شماری از زنان و فعالان جامعه‌ مدنی افغانستان در دوحه دیدار کند.

او در این‌باره گفت شماری از زنان و مردان از کابل برای این دیدار به دوحه دعوت شده‌اند. با این حال گروهی از فعلان زن، از جمله حبیبه سرابی، نبیله صلح و زبیده اکبر اعلام کرده‌اند که در نشست جنبی با معاون دبیرکل سازمان ملل شرکت نخواهند کرد. آن‌ها گفتند که زنان باید در نشست‌های اصلی سازمان ملل متحد حضور داشته باشند و نه در نشست‌های حاشیه‌ای.

جبهه آزادی افغانستان: نشست دوحه گزینشی بود

در همین‌حال جبهه آزادی افغانستان، گروه شبه‌نظامی ضد طالبان در واکنش به نشست سوم دوحه، ‌دستور کار آن را گزینشی و برای راضی نگهداشتن طالبان دانست. این جبهه خواستار تطبیق قطع‌نامه۲۷۲۱ شورای امنیت سازمان ملل از جمله تعیین نماینده ویژه برای افغانستان شد.

جبهه آزادی افغانستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که بحران بشری، حقوق زنان، تروریسم و تعیین نماینده ویژه برای افغانستان که در قطع‌نامه ۲۷۲۱ شورای امنیت سازمان ملل آمده، از دستور کار دور سوم نشست دوحه غایب است.

این جبهه رویکرد سازمان ملل را خلاف منشور این سازمان خوانده و گفته که این اقدام بی‌طرفی سازمان ملل را در مسائل افغانستان زیر سئوال می‌برد.

ارزیابی مثبت طالبان از نشست دوحه

در همین حال ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان و رئیس هیئت نمایندگی آن در نشست سوم دوحه، با انتشار پیامی در شبکه ایکس (توییتر سابق) این نشست را مثبت خواند و گفت خواست‌‌های امارت اسلامی در دوحه پذیرفته شد.

مجاهد اعلام کرد که در نشست سوم دوحه بحث‌های مثبتی انجام شد و تمام کشور‌ها در حمایت از افغانستان قرار داشتند‌‌‌. او افزود:

ذبیح‌الله مجاهد همچنین مواضع نمایندگان ایران، روسیه، چین، ‌پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، آمریکا در این نشست را «خوب» توصیف کرد. او در این نشست از شرکت‌کنندگان خواسته بود که بر رفع تمام تحریم‌ها و لغو محدودیت‌های بخش خصوصی و بازگرداندن ۷ میلیارد دلار دارایی مسدودشده بانک مرکزی افغانستان در ایالات متحده آمریکا تمرکز کنند.

او گفت طالبان کشت، فرآوری و قاچاق خشخاش را «ممنوع» کرده‌اند و خواستار کمک در کشت جایگزین برای کشاورزان هستند.

افغانستان مدت‌هاست که با تجارت غیرقانونی مواد مخدر دست‌وپنجه نرم می‌کند و بزرگترین تولیدکننده تریاک در جهان است. منشاء مقادیر زیادی مواد مخدر دیگر از جمله هروئین نیز این کشور است. سازمان ملل تخمین می‌زند که حدود چهار میلیون نفر در افغانستان، یعنی نزدیک به ۱۰ درصد از کل جمعیت آن، مصرف‌کننده مواد مخدر هستند.

در آوریل سال ۲۰۲۲، طالبان قوانین سخت‌گیرانه جدیدی را برای ممنوعیت کشت خشخاش اعلام کردند. طبق گزارش سازمان ملل، در هفت ماه پس از ممنوعیت، کشت خشخاش و تولید تریاک بیش از ۹۰ درصد کاهش یافت و تجارت کلیدی هزاران کشاورز و کارگر را از بین برد.

مجاهد همچنین «رکن اساسی سیاست خارجی» طالبان را «جهت‌گیری اقتصادی» در منطقه دانست و افزود روابطی با کشورهای منطقه ایجاد شده که نشان می‌دهد طالبان «ظرفیت» برقراری این روابط و تعهد به آن را دارد.

نگرانی فعالان کوییر - صدور حکم شلاق برای چهار عضو جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو افغانستان

نشست دوحه در حالی به پایان رسید که یک روز بعد، سه‌شنبه ۱۲ تیر / ۲ ژوئیه «سازمان رنگین‌کمان افغانستان» که از حقوق جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو افغانستان حمایت می‌کند نسبت به مجازات اعضای این جامعه از سوی طالبان ابراز نگرانی کرد.

«سازمان رنگین کمان افغانستان» در بیانیه‌ای خبر داد که طالبان چهار عضو جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو را در ولسوالی سید‌خیل ولایت پروان به انجام «لواط» متهم و زندانی کرده‌اند.

به‌گفته این سازمان دادگاه عالی طالبان روز دوشنبه اعلام کرد که سه نفر از این افراد هر کدام به یک سال زندان و متهم چهارم به دو سال زندان محکوم شده‌اند. محکومیت دیگر آن‌ها ۳۹ ضربه شلاق اعلام شده است.

سازمان رنگین‌کمان افغانستان تأکید کرده است که باوجود وضعیت ناگوار اعضای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در این کشور، دفتر معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) هیچ‌گونه توجه به این افراد ندارد. این نهاد تأکید کرد که سازمان ملل در حالی نشست دوحه را برگزار کرده است که زنان، جامعه مدنی افغانستان، به‌ویژه اعضای جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در این نشست حضور نداشتند.