واکنش‌ها به قتل اسماعیل هنیه در تهران و تشدید تنش در خاورمیانه

روابط عمومی کل سپاه پاسداران چهارشنبه ۱۰ مرداد با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس و یکی از محافظان او در تهران به قتل رسیدند. بر مبنای اطلاعیه سپاه این دو در محل اقامتشان در تهران مورد حمله قرار گرفتند.

سپاه پاسداران به مردم فلسطین و «امت اسلامی و رزمندگان جبهه» تسلیت گفت و افزود که تحقیقات درباره علت و ابعاد این حادثه ادامه دارد و نتایج آن به‌زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد.

سپاه پاسداران در اطلاعیه دوم خود قتل اسماعیل هنیه را به اسرائیل نسبت داد و نوشت «بی‌تردید این جنایت رژیم صهیونیستی با پاسخ سخت و دردناک جبهه مقتدر و عظیم مقاومت به‌ویژه ایران اسلامی (...) مواجه خواهد شد».

خبرگزاری فارس در خبر کوتاهی نوشت که قتل اسماعیل هنیه حدود ساعت دو نیمه‌شب رخ داده است. این خبرگزاری افزود اسماعیل هنیه «در یکی از اقامتگاه‌های ویژه جانبازان در شمال تهران مستقر بود که با اصابت پرتابه‌ای از هوا به شهادت رسید».

شبکه المیادین نیز به‌نقل از یک منبع ایرانی که نام او منتشر نشده نوشت اسماعیل هنیه «با موشکی که از یک کشور دیگر شلیک شده و نه از درون ایران» کشته شد.

گفته می‌شود که روز پنج‌شنبه مراسم تشییع اسماعیل هنیه در تهران برگزار خواهد شد.

واکنش مقام‌های ایران

در پی کشته شدن اسماعیل هنیه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در پیامی اسرائیل را مسئول این حمله دانست و از انتقام سخن گفت. او در این پیام نوشت: «رژیم صهیونی جنایتکار و تروریست، میهمان عزیز ما را در خانه‌ ما به شهادت رسانید و ما را داغدار کرد، ولی زمینه‌ مجازاتی سخت برای خود را نیز فراهم ساخت.»

خامنه‌ای افزود: «ما در این حادثه‌ تلخ و سخت که در حریم جمهوری اسلامی اتفاق افتاده است، خون‌خواهی او را وظیفه‌ خود می‌دانیم.»

مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری جدید ایران هم در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) اسماعیل هنیه را «همراه همیشگی و پرافتخار راه مقاومت» نامید و نوشت: «دیروز دست فاتح او را بالا بردم و امروز باید بر روی شانه‌هایم او را تشییع کنم.»

پزشکیان افزود با ترور هنیه پیوند ایران و فلسطین «مستحکم‌تر از قبل خواهد شد و مسیر مقاومت و دفاع از مظلوم پُرقدرت‌تر از همیشه دنبال می‌شود».

او هم به‌طور ضمنی اسرائیل را مسئول کشتن هنیه دانست و نوشت: «جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی و عزت و حیثیت و افتخار و شرف خود دفاع و اشغالگران تروریست را از اقدام بزدلانه خود پشیمان خواهد کرد.»

وزارت خارجه امور خارجه جمهوری اسلامی نیز در اطلاعیه‌ای این اقدام را کار اسرائیل و «نقض فاحش اصول و قواعد حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد» دانست و ضمن محکوم کردن آن گفت «بر حق ذاتی خود در پاسخ مناسب نسبت به این اقدام متجاوزانه علیه حاکمیت و تمامیت سرزمینی خود» تأکید داریم.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی همچنین دولت ایالات متحده آمریکا «همدست» اسرائیل در این اقدام دانست و از جامعه بین‌المللی خواست تا دولت اسرائیل را «به‌طور جدی و مؤثر مورد مؤاخذه قرار داده» و «تدابیر سیاسی، حقوقی و تنبیهی لازم را در قبال» آن اتخاد کنند.

پیش از این اطلاعیه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه از اسماعیل هنیه به‌عنوان «مجاهد سرافراز» یاد کرده و گفته بود کشتن او «پیوند ایران، فلسطین و مقاومت را مستحکم‌تر خواهد کرد».

آخرین حضور اسماعیل هنیه در مجامع عمومی روز گذشته سه‌شنبه ۹ مرداد در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری جدید ایران بود. او پیش از شرکت در این مراسم با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و پزشکیان دیدار و گفت‌وگو کرده و وضعیت جنگ در غزه را با آن‌ها در میان گذاشته بود.

پزشکیان روز سه‌شنبه در دیدار با اسماعیل هنیه به او وعده داد که پشتیبانی جمهوری اسلامی از گروه حماس «پس از این نیز با قوت و قدرت بیشتر» ادامه خواهد داشت.

هنیه در دیدار با علی خامنه‌ای برگزاری انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ایران را «جلوه‌ای از مردم‌سالاری بر مبنای تفکر اسلامی» دانسته و با اشاره به دیدار خود با پزشکیان گفته بود: «ما در این دیدار بار دیگر شاهد مواضع خوب و مستحکم جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع فلسطین و جریان مقاومت بودیم و از این مواضع احساس افتخار کردیم.» هنیه همچنین درباره جنگ در غزه گفته بود: «اکنون به مرحله‌ای حساس و تاریخی رسیده‌ایم که مردم فلسطین و نیروهای مقاومت باید قهرمانی و پیروزی خود را تثبیت کنند.»

در پی قتل هنیه در تهران خبرگزاری رویترز گزارش داد که اعضای شورای عالی امنیت ملی ایران به همراه فرماندهان ارشد سپاه پاسداران جلسه‌ای را برای بررسی واکنش جمهوری اسلامی ایران به ترور هنیه تشکیل دادند.

واکنش‌های گروه‌های فلسطینی و یمنی

حماس در بیانیه خود اسرائیل را مسئول قتل هنیه دانسته است اما اسرائیل هنوز به‌شکل رسمی درباره این قتل اظهارنظری نکرده است.

موسی ابومرزوق، عضو دفتر سیاسی حماس ترور اسماعیل هنیه را «اقدامی بزدلانه» دانست و افزود: «این ترور قطعاً بی‌پاسخ نخواهد ماند».

سامی ابو زهری، از رهبران حماس نیز در واکنش به ترور اسماعیل هنیه گفت: «در راه آزادی قدس حاضریم هر بهایی را بپردازیم».

حوثی‌های یمن که از سوی ایران حمایت می‌شوند نیز ترور اسماعیل هنیه را «جنایت تروریستی و نقض صریح قوانین بین‌الملل» خواندند.

محمد الهندی، معاون دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین هم کشته شدن هنیه را «ضایعه بزرگ» خواند و گفت حماس «هر جای خالی را مستقیماً پر خواهد کرد و هنیه از دوران کودکی به دنبال شهادت بود».

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین هم ترور رهبر سیاسی حماس را محکوم کرد و آن را اقدامی بزدلانه خواند: «ما این ترور را اقدامی بزدلانه و تحرکی خطرناک می‌دانیم و از همه مردم‌مان می‌خواهیم در برابر اشغالگران اسرائیلی به وحدت، صبر و پایداری روی آورند.»

واکنش‌ها در اسرائیل

دولت اسرائیل در این‌باره اظهارنظری نکرده است. اما ارتش اسرائیل در پی اعلام کشته شدن اسماعیل هنیه گفت دستورالعمل‌های آماده‌باش را برای غیرنظامیان، مانند ماندن در نزدیکی پناهگاه‌های ضدبمب تغییر نمی‌دهد.

با این حال چندین وزیر اسرائیلی به ترور هنیه واکنش نشان داده‌اند.

آمیخای الیاهو، وزیر میراث فرهنگی اسرائیل از کشته شدن هنیه استقبال کرد و در شبکه اجتماعی اکس نوشت «مرگ هنیه جهان را کمی بهتر می‌کند» و این «روش صحیح برای پاک کردن جهان از آلودگی است».

شلومو کرهی، وزیر ارتباطات اسرائیل نیز در شبکه اکس نوشت: «خدایا، همه دشمنانت نابود خواهند شد». این پست ظاهراً بعد حذف شد.

آمیخای چیکلی، وزیر امور دیاسپورا و مبارزه با یهودستیزی اسرائیل، ویدئویی از رهبر حماس را با عنوان «مواظب آرزوهایی که می‌کنی باش» در شبکه اکس منتشر کرد.

در ماه آوریل گذشته اسرائیل درحمله هوایی به غزه، سه پسر و چهار نوه اسماعیل هنیه را کشت. ارتش اسرائیل تأیید کرد که پسران هنیه را هدف قرار داده است. اسرائیل آن‌ها را «سه عامل حماس» توصیف کرد که «دست به فعالیت‌های تروریستی می‌زدند».

هنیه در آن زمان در مصاحبه‌ای با شبکه الجزیره گفته بود که این کشتارها حماس را تحت فشار قرار نمی‌دهد تا مواضع خود را در بحبوحه مذاکرات آتش‌بس با اسرائیل تغییر دهد. او گفته بود اسرائیل با روحیه انتقام‌جویی و قتل عمل می‌کند و همه مردم فلسطین بهای سنگینی پرداخته‌اند و «من هم یکی از آن‌ها هستم».

او همچنین گفته بود که ۶۰ نفر از بستگانش از زمان آغاز جنگ غزه کشته شده‌اند.

اسرائیل سابقه طولانی در ترور رهبران و فعالان فلسطینی از جمله احمد یاسین، بنیانگذار حماس در سال ۲۰۰۴، عبدالعزیز الرنتیسی از بنیانگذاران حماس در سال ۲۰۰۴ و خلیل ابراهیم الوزیر، ملقب به ابوجهاد یکی از بنیانگذاران جنبش فتح در سال ۱۹۸۸ دارد.

ارتش اسرائیل در اوایل ماه جاری، در حمله هوایی به خان‌یونس در غزه که چندین ساختمان را با خاک یکسان کرد و ۹۰ نفر را کشت، اقدام به کشتن محمد ضیف، فرمانده گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی حماس) و از طراحان حمله ۷ اکتبر این گروه به جنوب اسرائیل کرد. اما مشخص نیست که محمد ضیف کشته شده یا هنوز زنده است. او دست‌کم از هفت سوء قصد جان سالم به‌در برده است.

واکنش ایالات متحده آمریکا

قتل هنیه در زمانی نامناسب برای دولت جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا صورت گرفت، زیرا واشنگتن تلاش کرده تا حماس و اسرائیل را وادار کند که دست‌کم با آتش‌بس موقت و توافق‌نامه آزادی اسیران موافقت کنند.

در آخرین دور مذاکرات بیل برنز، رئیس سازمان سی‌آی‌ای روز یکشنبه برای دیدار با مقام‌های ارشد اسرائیل، قطر و مصر در رم بود. همچنین برت مک گورک، هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا، به‌طور جداگانه برای گفت‌وگو با شرکای آمریکا در منطقه خاورمیانه به‌سر می‌برد.

تا لحظه تنظیم گزارش کاخ سفید هیچ واکنشی فوری نسبت به قتل هنیه نشان نداده است تنها یک مقام کاخ سفید در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد که در جریان خبرهای مربوط به کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران قرار گرفته‌اند.

لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده نیز که در یک نشست رسانه‌ای در فیلیپین سخن می‌گفت اعلام کرد که اگر اسرائیل مورد حمله قرار گیرد، آمریکا از آن دفاع خواهد کرد و فکر نمی‌کند که جنگ گسترده‌تر در خاورمیانه اجتناب‌ناپذیر باشد. او هیچ اشاره مستقیمی به قتل اسماعیل هنیه نکرد.

واکنش‌های روسیه و ترکیه

وزارت امور خارجه روسیه در واکنش به حادثه تهران اعلام کرد که به قتل رساندن رئیس دفتر سیاسی حماس «یک جنایت سیاسی و مطلقاً غیرقابل قبول است».

میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در گفت‌وگو با خبرگزاری نووستی روسیه گفت این ترور تنش‌ها را تشدید خواهد کرد.

وزارت امور خارجه ترکیه نیز در بیانیه‌ای اسرائیل را مسئول قتل اسماعیل هنیه دانست و گفت: «بار دیگر مشخص می‌شود دولت نتانیاهو قصدی برای دستیابی به صلح ندارد.»

وزارت خارجه ترکیه هدف از این ترور را «گسترش دامنه جنگ غزه به منطقه» دانست.

هنیه که بود؟

اسماعیل هنیه در جوانی از فعالان دانشجویی اسلام‌گرا در دانشگاه غزه بود. او با تشکیل حماس در اولین انتفاضه (قیام) فلسطین در سال ۱۹۸۷ به این گروه پیوست و سپس دستگیر و برای مدت کوتاهی تبعید شد.

هنیه دستیار نزدیک شیخ احمد یاسین، بنیانگذار حماس شد که مانند خانواده هنیه در نزدیکی عسقلان پناهنده بود.

هنیه در سال ۱۹۹۴ در گفت‌وگو با رویترز احمد یاسین را «الگوی جوان‌های فلسطینی» نامید و گفت: «ما از او عشق به اسلام و فداکاری برای اسلام را آموختیم تا در مقابل ظالمان و مستبدان زانو نزنیم.»

اسماعیل هنیه از مدافعان ورود حماس به سیاست بود. او در سال ۱۹۹۴ گفت که تشکیل یک حزب سیاسی «حماس را قادر می‌سازد تا با تحولات نوظهور مقابله کند».

این ایده در ابتدا توسط رهبری حماس رد شد اما بعداً به تصویب رسید و هنیه پس از پیروزی این گروه در انتخابات پارلمانی فلسطین در سال ۲۰۰۶ ـ یک سال پس از خروج ارتش اسرائیل از غزه ـ نخست‌وزیر فلسطین شد.

حماس در سال ۲۰۰۷ کنترل غزه را به دست گرفت. در سال ۲۰۱۲، هنگامی که خبرنگاران از هنیه پرسیدند که آیا حماس مبارزه مسلحانه را رها کرده است، او پاسخ داد «البته که نه» و افزود مقاومت «در همه اشکال آن، مقاومت مردمی، مقاومت سیاسی، دیپلماتیک و نظامی» ادامه خواهد داشت.

هنیه چندین بار توسط مقام‌های اسرائیلی زندانی شد و پس از تبعید و سوء قصد، در داخل و خارج از غزه زندگی کرد.

حمله به پایگاه کتائب حزب‌الله در عراق

در حالی که همه نگاه‌ها به کشته شدن اسماعیل هنیه در ایران است، آسوشیتدپرس به نقل از نیروهای حشدالشعبی عراق ـ ائتلافی از شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران ـ گزارش داد که سه‌شنبه شب به پایگاهی در جنوب غربی بغداد حمله شد و چهار نفر از شبه‌نظامیان گروه کتائب حزب‌الله کشته شدند.

این گروه ایالات متحده آمریکا را به دست داشتن در این حمله متهم کرد.

کتائب حزب‌الله و برخی از شبه‌نظامیان دیگر در ماه‌های اخیر حملاتی را علیه پایگاه‌های نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه به تلافی حمایت واشنگتن از اسرائیل در جنگ غزه انجام داده‌اند.

کشته شدن فرمانده نظامی حزب‌الله لبنان

ترور اسماعیل هنیه در حالی انجام شد که ساعاتی قبل از آن اسرائیل به تلافی حمله موشکی به بلندی‌های جولان اشغالی در آخر هفته که منجر به کشته شدن ۱۲ کودک و نوجوان شد، به حومه جنوبی بیروت، پایتخت لبنان حمله کرد و بعد اعلام کرد که فواد شکر، فرمانده ارشد نظامی حزب‌الله لبنان در جریان این حمله کشته شده است.

حزب‌الله هرگونه دست داشتن در حمله به بلندی‌های جولان را رد کرده بود.

ارتش اسرائیل اعلام کرد که حمله‌ای که به بیروت کرده «هدفمند مبتنی بر اطلاعات تجسسی» بود.

فواد شکر مشاور عالی حسن‌نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان بود. ایالات متحده معتقد است که فواد شکر در بمب‌گذاری سال ۱۹۸۳ در مقر تفنگداران دریایی آمریکایی در بیروت دست داشته و برای دستگیری او ۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود.