شیوع «آبله ام» در آفریقا - سازمان بهداشت جهانی وضعیت اضطراری اعلام کرد

با شیوع «آبله م.» در افریقا و گسترش آن به اروپا، سازمان جهانی بهداشت پنج‌شنبه ۲۵ مرداد/ ۱۵ اوت برای سلامت عمومی جهان «وضعیت اضطراری» اعلام و از آن به‌عنوان یک مسئله «بین‌المللی» یاد کرد.

«وضعیت اضطراری برای سلامت عمومی» مقوله‌ای است که سازمان بهداشت پیشتر برای ویروس‌های واگیردار و کشنده‌ای چون کووید-۱۹ و ابولا در آفریقا بکار برده بود.

«آبله ام.» (mpox) به اندازه این ویروس‌ها خطرناک نیست، چه به لحاظ قدرت انتقال و شیوع، چه به لحاظ کشتن بیمار، اما نسخه جهش‌یافته آن اکنون در بسیاری از کشور‌های آفریقا شیوع یافته است؛ این نگرانی وجود دارد که نه فقط به سرتاسر جهان گسترش یابد بلکه همچنین به‌لحاظ کیفی دچار جهش بیشتری‌ شود.

دیروز کشور سوئد نخستین مورد از مشاهده آبله ام. را در اروپا ثبت کرد. ظهور این ویروس در اروپا، با توجه به گردش فزاینده افراد و کالا‌ها در این قاره، خیلی سریع می‌تواند به شیوع ویروس در سطح گسترده منجر شود و پس از آن سرتاسر جهان را درگیر سازد.

پیدایش این ویروس در سوئد، بنا به گفته یکی از متخصصان پزشکی در روزنامه گاردین، «احتمالاً به‌معنای وجود ده‌ها مورد شناسایی‌نشده در اروپاست.» پیشتر نیز ویروس کووید-۱۹، به‌دلیل ارتباط‌ها و پیوند‌های چندجانبه اقتصادی و فرهنگی میان کشور‌های مختلف در سطح بازار جهانی، از جمله تعمیق نظام جهانی لوجستیک، بسیار سریع‌تر از ادوار تاریخی گذشته به کل جهان تسری یافت.

خبرگزاری رویترز به نقل از وزارت بهداشتِ پاکستان، جمعه ۲۶ مرداد/ ۱۶ اوت از شناسایی دست‌کم یک مورد ام‌پاکس در این کشور خبر داده است. بیمار حامل این بیماری ظاهراً از یک کشور حوزه خلیج فارس به پاکستان سفر کرده بوده است.

دولت چین نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد همه افراد و کالایی‌های وارده به کشور را برای ۶ ماه مورد بررسی قرار دهد تا جلوی شیوع ام‌پاکس را بگیرد. در صورت شیوع، دولت چین باید اقداماتی اضطراری نظیر منع رفت‌وآمد و محدودیت تماس‌های اجتماعی را اتخاذ کند. سیستم بهداشت ملی بریتانیا نیز ازپیش برای مقابله با این ویروس خود را آماده کرده است.

از آبله ام. چه می‌دانیم؟

ام‌پاکس ویروسی واگیردار است که از طریق ارتباط فیزیکی نزدیک نظیر دیدار رو در رو، تماس پوستی یا ارتباط جنسی منتقل می‌شود. به‌عنوان نمونه، استفاده از دست‌شویی‌های عمومی و مشترک می‌تواند این ویروس را از فردی به فرد دیگر انتقال دهد.

سمپتوم‌های این ویروس شبیه به آنفولانزاست با این تفاوت که علاوه بر تب و لرز، درد ماهیچه و غیره تاول‌های چرکین نیز بر سطح پوست ظاهر می‌شوند. این تاول‌ها نتیجه واکنش سیستم ایمنی بدن و مقابله با عفونت است که ابتدا به شکل برآمدگی‌های قرمز ظاهر، سپس به تاول‌هایی پر از مایع بدل می‌شوند، و درنهایت به کبره بر روی پوست استحاله می‌یابند.

زنان باردار، کودکان و اساساً کسانی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف‌تر است بیشتر در معرض خطر آبله ام. هستند.  اخیراً دانشمندان اعلام کردند که نسخه جهش‌یافته این ویروس، که در جمهوری کنگو شناسایی شده، قادر است ده درصد از بیمارانی را که مبتلا می‌شوند به کام مرگ بکشاند. علت اصلی شیوع و گسترش کنونی ام‌پاکس نیز به همین جهش برمی‌گردد.

به شکل تاریخی ام‌پاکس در کسانی یافت می‌شد که گوشت شکار مصرف می‌کردند و معمولاً شیوع آن در سطح خانوار باقی می‌ماند.

نسخه‌های کنونی ام‌پاکس اما با تماس فیزیکی پیوند خورده است به‌نحوی که روزنامه بریتانیایی گاردین «خاستگاه» شیوع فعلی را به‌نقل از محققان پزشکی در یک بار که کاگران جنسی به آن رفت‌وآمد داشته شناسایی کرده است - امری که نیازمند تحقیقات بیشتر است و «زمانه» قادر به تأیید آن نیست.

گزارش‌های قبلی سازمان بهداشت جهانی مبنی بر اینکه شیوع این بیماری عمدتاً به مردان هم‌جنس‌گرا برمی‌گردد با اعتراضات زیادی روبرو شد. کارشناسان تاکید کرده‌اند که هر کسی می‌تواند به آبله ام. مبتلا شود، زیرا این بیماری از طریق تماس فیزیکی منتقل می‌شود.

سازمان ملل همچنین نسبت به ترویج کلیشه‌های همجنسگراهراسانه و نژادپرستانه علیه جامعه LGBTQIA+ و ساکنان آفریقا و زدن «انگ» بیماری به آن‌ها هشدار داده است.

سابقه ام‌پاکس و وضعیت کنونی

طی دو سال گذشته، این دومین بار است که سازمان بهداشت جهانی درمورد آبله ام. وضعیت اضطراری اعلام می‌کند. بار نخست به ژوئیه ۲۰۲۲ برمی‌گردد، وقتی ام‌پاکس در کنگو شیوع یافت و به دیگر کشور‌های افریقایی و سپس به کل جهان سرایت کرد. اما خوشبختانه پس از مدتی از شدت و حدت انتقال این ویروس کاسته و متعاقباً در ماه مه ۲۰۲۳ وضعیت اضطراری ملغا شد. بر اساس گزارش آژانس بهداشت اتحادیه آفریقا، از ژانویه ۲۰۲۲ در مجموع ۳۸ هزار و ۴۶۵ مورد ابتلا به این بیماری در ۱۶ کشور آفریقایی به ثبت رسیده و منجر به مرگ ۱۴۵۶ نفر شده است.

اعلام وضعیت اضطراری ازسوی بهداشت جهانی اساساً هشداری است به دولت‌ها و نهاد‌های مربوطه برای اتخاذ اقدامات بهداشتی لازم نظیر انجام آزمایش و فراهم‌ساختن واکسن و داروهای مورد نیاز. دولت‌های آفریقایی به هشدار‌های گذشته سازمان بهداشت هیچ توجهی نکردند و دولت‌های پیشرفته در اروپا و آمریکا نیز شیوع این ویروس در آفریقا را جدی نگرفتند.  

سازمان بهداشت جهانی گفته است که امسال بیش از ۱۴هزار نفر در آفریقا به این ویروس مبتلا شدند که از میان آنها ۵۲۴ نفر جان باختند. ۹۶ درصد از کل موارد ابتلا به کشور کنگو مربوط می‌شود و بیشترین میزان ابتلا در کشور‌های همسایه کنگو یعنی کنیا، رواندا، اوگاندا دیده شده است. در حال حاضر،  ۳۴ کشور در آفریقا یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری اند یا از پیش به آن مبتلا شدند.