جنگ در سودان: شدیدترین بحران بی‌خانمانی در جهان

مردم سودان در سال ۲۰۱۹ حکومت عمر البشیر را پس از دهه‌ها دیکتاتوری، سرنگون کردند. جنبشی که امیدهای زیادی برای آینده‌ای صلح‌آمیز و دموکراتیک در این کشور ایجاد کرد. اما امروز، تقریباً چیزی از آن امیدها باقی نمانده است. حالا حدود یک سال و نیم است که سودان در وضعیت جنگی است و هر روز هم شرایط وخیم‌تر می‌شود. نیروهای مسلح سودان (SAF) در چندین جبهه در حال نبرد با شبه‌نظامیان «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) هستند.

نیروهای پشتیبانی سریع که از طرف امارات متحده عربی حمایت می‌شوند، یک گروه شبه‌نظامی‌اند که توسط عمر البشیر، رئیس‌جمهوری سابق سودان پایه‌گذاری شدند تا جمعیت‌های بومی در دارفور را که به‌عنوان آفریقای مرکزی یا شرقی شناخته می‌شوند، سرکوب کنند. این گروه به کشتار دسته‌جمعی، تجاوز جنسی و انواع جنایت‌ها همچون نسل‌کشی متهم شده است.

به گزارش روزنامه تاتس آلمان (taz) ارتش سودان اکنون کنترل شرق این کشور را در دست دارند، در حالی که نیروهای پشتیبانی سریع و متحدانش بیشتر غرب کشور را در اختیار دارند. در سکوت جامعه بین‌المللی، بیش از ۲۰ هزار غیرنظامی کشته شده‌اند و میلیون‌ها نفر از آوارگی، گرسنگی و بیماری رنج می‌برند.

عمانی، یک سودانی که ماه گذشته از شهر الفاشر سودان پیاده گریخته بود، در مکالمه‌ای تلفنی با روزنامه «تاتس» گفت:

الفاشر، بزرگ‌ترین شهر استان درگیر جنگ دارفور در غرب سودان است که هر دو طرف آن درگیری شدید است.

جنگ امروز در سودان حجم زیادی از گرسنگی و قحطی را به وجود آورده است. سودان اکنون یکی از چهار کشوری است که بالاترین نرخ‌ سوء تغذیه حاد را دارد. از ماه ژوئن تا سپتامبر ۲۰۲۴، ۲۵,۶ میلیون نفر تحت تأثیر «بحران شدید غذایی» قرار گرفتند. بر اساس گزارش سازمان ملل، ۸,۵ میلیون نفر مستقیماً با «بحران غذایی حاد» مواجه‌اند که بیشتر آن‌ها در اردوگاه‌های پناهندگی زندگی می‌کنند و جمعیتی بیش از ظرفیت در آن‌ها به سر می‌برند.

نیاز مبرم به کمک‌های بشردوستانه در سودان

عمانی با بیان این‌که «نتوانستم بمانم و فرار کردم»، گفت:

این وضعیت ناگوار با گسترش بیماری‌هایی مانند وبا، مالاریا و سرخک وخیم‌تر شده است. از ۲۲ ژوئیه تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، بیش از ۱۷‌هزار مورد وبا گزارش شده است که تنها در همان چند روز ۵۴۶ مرگ در پی داشت. این ارقام در شرایطی است که احتمالاً هزاران مورد در این آمارها لحاظ نشده‌ است. نظام بهداشتی سودان با بحران بی‌سابقه‌ای رو‌به‌رو است. سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده که در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰ درصد مراکز درمانی در مناطق درگیر به سختی فعالیت و خدمات دارند و یا کامل بسته شده‌اند.

فرار و آوارگی میلیون‌ها سودانی و ابعاد بین‌المللی آن

هم‌اکنون ۱۱,۳ میلیون سودانی در حال فرار از کشورند که نیمی از آن‌ها کودکان هستند. بسیاری از این افراد چندین بار آواره شده‌اند. حدود ۸,۳ میلیون نفر پس از آغاز جنگ کنونی در آوریل ۲۰۲۳ آواره شده‌اند و ۸,۱ میلیون نفر در داخل خود کشور آواره‌‌اند. تقریباً ۲,۳ میلیون نفر در کشور‌های همسایه پناه جسته‌اند، که اغلب تحت شرایط بسیار دشواری هستند.

به‌عنوان نمونه در چاد، حدود ۶۵۰ هزار پناهنده در اردوگاه‌هایی در مرز سودان زندگی می‌کنند و از گرسنگی و کمک‌های ناکافی رنج می‌برند. در مصر، حدود ۱,۲ میلیون سودانی با کارزارهای اخراج و رفتارهای نژادپرستانه رو‌به‌رو هستند.

این درگیری ابعاد بین‌المللی دارد. عمانی الطویل، کارشناس سودانی ـ مصری، به «تاتس» خبر داده است که عملیات نظامی اخیر ارتش پس از «تحویل سلاح‌های جدید و پهپادها» انجام شده است. موفقیت‌های نیروهای مسلح سودان (SAF) ممکن است به دلیل «حمایت خارجی» باشد. از طرفی روسیه به تازگی اعلام کرده است که در ازای یک پایگاه دریایی در دریای سرخ سلاح‌هایی برای نیروهای مسلح سودان تأمین خواهد کرد.

این تحلیلگر معتقد است که راه‌ حل نظامی برای پایان دادن به این درگیری «بسیار دشوار» است. ارتش تلاش می‌کند تا توازن قوا را به سود خود تغییر دهد تا موقعیت بهتری برای مذاکره کسب کند. اما نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) همچنان کنترل بیشتر دارفور را در دست دارند.

در ۵ ژوئن (۱۶ خرداد) سال جاری، نیروهای پشتیبانی سریع به روستای واد النوره در ایالت الجزیره حمله کردند و بیش از ۱۰۰ غیرنظامی را کشتند. این بالاترین شمار تلفات غیرنظامیان در کمتر از چند ساعت درگیری بود. به گفته کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل، این حمله تنها یکی از ده‌ها جنایاتی است که هر دو طرف درگیری‌ها مرتکب شده‌اند.

کارشناسان از حملات به غیرنظامیان، مدارس و بیمارستان‌ها، تجاوز و جذب سربازان کودک شکایت دارند. جوی نگوزی ازِیلو، کارشناس سازمان ملل می‌گوید:

این جنگ با دخالت‌های بین‌المللی پیچیده‌تر شده و به نظر می‌رسد تبدیل به فرصتی برای منفعت‌طلبی دولت‌های مختلف تبدیل شده است. از طرفی کرملین از طریق گروه واگنر از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت می‌کرد. از سمت دیگر ایران به ارتش سودان پهپاد می‌داد. از سویی محمد حمدان دقلو، معروف به «حمیدتی»، رهبر نیروهای پشتیبانی سریع، مصر را به حمایت از ارتش سودان در حملات هوایی متهم می‌کند و از سوی دیگر، امارات متحده عربی به نیروهای پشتیبانی سریع سلاح، مهمات و پهپادهایی از طریق چاد و جمهوری آفریقای مرکزی می‌رساند.