کاپ ۲۹ در باکو: تظاهرات در میدان آزادی تفلیس برای صلح و عدالت

باکو از دوشنبه ۱۱ نوامبر/ ۲۱ آبان تا ۲۲ نوامبر میزبان بیست‌ونهمین نشست کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP29) است. این نشست به بررسی و پیشبرد اهداف توافق پاریس می‌پردازد و در آن کشورهای جهان به ارزیابی پیشرفت‌ها، همکاری‌های جدید و برنامه‌های مالی برای مقابله با تغییرات اقلیمی خواهند پرداخت.

موضوعات کلیدی در این نشست تأمین مالی برای خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی، گسترش منابع مالی برای پروژه‌های سازگاری و بررسی مکانیسم‌های جدیدی برای بازارهای کربن را دربرمی‌گیرند. همچنین کشورها موظف‌اند گزارش‌های شفافیت خود را ارائه دهند که نشان‌دهنده تعهدات و تلاش‌های آنان در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و پروژه‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی است. یکی از اهداف این نشست تعیین چارچوبی برای پیگیری شاخص‌های پیشرفت در سطح ملی و محلی است که بتواند همبستگی مالی و فنی را افزایش دهد و به‌طور خاص به کشورهای در حال توسعه کمک کند تا در برابر خسارات و آسیب‌های اقلیمی مقاومت بیشتری پیدا کنند​.

در این کنفرانس که بیش از ۲۰۰ کشور از جمله تعدادی از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران حضور دارند، رهبران کشورها، سیاست‌گذاران و نمایندگان بخش‌های خصوصی و جامعه مدنی شرکت می‌کنند و به بررسی راهکارهایی برای مقابله با بحران‌های اقلیمی می‌پردازند. این نشست علاوه بر هدف‌گذاری‌های جدید مالی برای اقلیم و تقویت تعهدات ملی، شامل مباحثی درباره توسعه صندوق خسارت و تلفات، و پیشبرد طرح‌های سازگاری اقلیمی است.  

برگزاری کنفرانس اقلیمی در آذربایجان منتقدان بسیاری دارد. الهام علی‌اف، رئیس جمهور مستبد آذربایجان از سال ۲۰۰۳، از ثروت نفت آذربایجان برای به دست‌آوردن نفوذ بین‌المللی برای کشور خود و همچنین برای ثروتمند کردن خانواده‌اش استفاده کرده است. الهام پسر حیدر علی‌اف، رهبر ملی این کشور در زمانی است که کشور بخشی از بلوک شوروی بود. حیدر علی‌اف در سال ۱۹۹۳ پس از اولین انتخابات آزاد کشور پس از شوروی قدرت را به‌دست آورد. 

به گزارش گاردین، آذربایجان به‌عنوان یکی از فاسدترین رژیم‌های جهان از سوی سازمان شفافیت بین‌الملل و با سابقه ضعیف در حوزه حقوق بشر شناخته می‌شود. در این کشور آزادی بیان محدود است، رسانه‌ها در بند هستند و کنشگران و معترضان به برگزاری کاپ ۲۹ در مورد شماری از زندانیان که از زمان درگیری با ارمنستان نگهداری می‌شوند، نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند. به احتمال بسیار علی‌اف انتقادها را نخواهد پذیرفت و به‌جای آن بر برنامه‌های خود برای تولید و صادرات انرژی‌های تجدیدپذیر و تلاش برای پاکسازی دریای خزر تمرکز می‌کند. 

تظاهرات در میدان آزادی تفلیس به رهبری گرتا تونبرگ 

قرار است در نخستین روز کاپ ۲۹ تظاهراتی به رهبری تونبرگ در میدان آزادی تفلیس برگزار شود، که در آن از موج اقتدارگرایی و استثمار در منطقه قفقاز انتقاد می‌شود. تونبرگ معتقد است که آذربایجان با استفاده ابزاری از کاپ ۲۹، کنترل و قدرت خود را به بهانه «سبز» بودن در کشور خود افزایش می‌دهد و تنش‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند.

به دلیل بسته بودن مرزهای زمینی آذربایجان، امکان دسترسی افراد مانند فعالان محیط زیستی که نمی‌خواهند به دلیل تأثیرات کربنی از هواپیما استفاده کنند، به این کشور برای شرکت در کنفرانس کاپ ۲۹ محدود شده است. گرتا تونبرگ و بسیاری دیگر از فعالان اقلیمی تصمیم گرفته‌اند به دلیل فضای سیاسی سرکوبگر در باکو حضور نداشته باشند.

گرتا تونبرگ انتقادهای خود را در شبکه‌های مجازی ابراز کرده و تعدادی از رسانه‌ها همچون گاردین نیز صدای او را بازتاب داده‌اند. تونبرگ در انتقادهای خود به مشکلات ۲۰ ساله حکومت اقتدارگرای علی‌اف اشاره می‌کند که مردم آذربایجان را در فقر، ترس و سکوت نگه داشته است. به گفته تونبرگ این روند اقتدارگرایی تنها به آذربایجان محدود نیست و در کل منطقه قفقاز و کشورهایی مانند روسیه، ترکیه و ایران نیز که حکومت‌هایی تئوکرات و اقتدارگرا دارند با سرکوب مخالفان و توجیه سیاست‌های خشونت‌بار علیه گروه‌های اتنیکی مشابه مشاهده می‌شود. 

جنبش ضدجنگ فمینیستی قفقاز خواستار آینده‌ای عاری از اقتدارگرایی، جنگ و طمع سرمایه‌داری است و بر اهمیت آزادی واقعی، عدالت و اولویت مردم نسبت به سودهای اقتصادی تأکید دارد.

گرتا تونبرگ در صفحه اینستاگرام خود در ۱۰ نوامبر/ ۲۰ آبان درباره تظاهراتی که در این روز برگزار خواهد شد نوشته است:

چندین گروه حقوق بشری، از جمله «دیده‌بان حقوق بشر» (Human Rights Watch) و «آزادی حالا» (Freedom Now)، نیز نسبت به میزبانی جمهوری آذربایجان از کنفرانس کاپ ۲۹ اعتراض کرده‌اند. این سازمان‌ها به شرایط نامناسب حقوق بشر در این کشور و سرکوب فعالان، روزنامه‌نگاران، و منتقدان دولتی اعتراض کرده‌اند و از اتحادیه اروپا و کشورهای شرکت‌کننده در کاپ ۲۹ خواسته‌اند تا بر آزادی افراد زندانی‌شده به دلایل سیاسی در جمهوری آذربایجان فشار بیاورند. آن‌ها معتقدند که دولت آذربایجان از اتهام‌ها و پرونده‌های ساختگی برای خاموش کردن صدای مخالفان و گروه‌های مستقل استفاده می‌کند.

همچنین، تعدادی از سازمان‌های غیردولتی و فعالان حقوق بشر بر این باورند که اتحادیه اروپا و کشورهای دیگر باید پیوندهای اقتصادی و سیاسی خود با جمهوری آذربایجان را به اجرای تعهدات حقوق بشری این کشور مشروط کنند. این سازمان‌ها خواهان این هستند که کشورهای شرکت‌کننده از این فرصت برای درخواست بهبود وضعیت حقوق بشر در جمهوری آذربایجان استفاده کنند، چرا که این کشور به دلیل منابع سوخت فسیلی، از نظر مالی به‌شدت به تجارت با اروپا وابسته است و این موضوع می‌تواند ابزار مهمی برای اعمال فشار باشد.

در این راستا، برخی سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه بر دستگیری و آزار خبرنگاران، فعالان، و دانشگاهیانی مانند گوباد ابادوغلو و بهروز صمدوف اشاره کرده‌اند که درگیر پرونده‌های قضایی با اتهامات مبهم شده‌اند و درخواست آزادی فوری آنان را دارند.