ویروس آنفولانزای پرندگان اچ‌۵‌ان۱ به خوک و آبزیان هم رسید: آیا آماده پاندمیک بعدی هستیم؟

در استان بریتیش کلمبیا در غرب کانادا، یک نوجوان در شرایط بحرانی بستری است. نام، جنس و سن او اعلام نشده اما مقامات محلی می‌گویند سالم بوده و با علائم آنفولانزا به بخش اورژانس یک بیمارستان رفته است. ابتدا گفته شد مشکل جدی نیست و او را به خانه برگرداندند، اما دو روز بعد دوباره حالش بدتر شد و این مرتبه بستری شد. در نهایت تست او به‌عنوان نخستین مورد ابتلا به ویروس آنفولانزای پرندگان اچ‌۵‌ان۱ (Avian flu H5N1) در کانادا، مثبت اعلام شد.

پنج سال پس از شیوع ویروس کووید۱۹، گونه‌ای از خانواده ویروس کووید که ابتدا از چین شروع شد و به سراسر جهان گسترش یافت و جان میلیون‌ها نفر، از جمله صدها هزار ایرانی را گرفت، ویروس آنفولانزای پرندگان اچ۵ان‌۱ یکی از گزینه‌های اصلی احتمالی برای شکل‌دهی به پاندمیک بعدی است.

ویروس‌های کووید مسئول عمده سرماخوردگی‌ها هستند. همه‌گیری قبل از کووید۱۹ که چندان سروصدا نکرد، همه‌گیری ابتلا به ویروس آنفولانزای پرندگان اچ‌۱‌ان۱ بود و پیش از آن هم پاندمیک پس از پایان جنگ جهانی اول هنوز در خاطره‌ها زنده بود زیرا جان میلیون‌ها نفر را گرفته بود.

از ویروس آنفولانزای پرندگان اچ۵ان۱ چه می‌دانیم؟

خانواده ویروسی کووید در اندام‌های مرتبط به تنفس مانند بینی، دهان، گلو و شش مستقر می‌شود. ویروس آنفولانزایی خانواده اچ‌۵ان۱ می‌تواند بر سیستم عصبی از جمله تمام بخش‌های مغز مستقر شود و علاوه بر دیگر کارکردهای بدن، بر تنفس هم تاثیر می‌گذارد. هرچند علائم اولیه ابتلا به آن شبیه دیگر مدل‌های آنفولانزاست: تب، سرفه، گلودرد و درد عضلانی.

نرخ مرگ و میر آنفولانزا و کووید در پاندمیک‌های قبلی در محدوده ۲ درصد باقی ماند اما برای ویروس اچ‌۵ان۱ نرخ مرگ فعلاً در محدوده ۵۰ درصد است. برابر آمار سازمان جهانی بهداشت، از ۱۹۹۶ که این ویروس شناسایی شد تاکنون ۹۰۰ نفر به آن مبتلا شده‌ و نیمی از آنها جان باخته‌اند.

تاکنون تمامی موارد ابتلا به ویروس اچ‌۵ان۱ از تماس مستقیم به حیوان آلوده بوده، هرچند برای نوجوان بستری در کانادا هنوز مشخص نیست از چه طریقی به ویروس مبتلا شده است.

حرارت، مانند پختن مرغ یا تخم‌مرغ ویروس را از بین می‌برد. این ویروس از طریق مصرف شیر گاو هم منتقل نمی‌شود. با این‌وجود مصرف غذای خام، مانند مصرف خام تخم‌مرغ یا گوشت نپخته می‌تواند ویروس را منتقل کند.

برای این ویروس واکسن وجود دارد و فنلاند تنها کشور جهان است که پنج ماه پیش برنامه سراسری واکسیناسیون علیه این ویروس را شروع کرد.

ابتلای این بیماری از آبزیان آمریکای جنوبی تا خرس‌های قطب شمال

ویروس اچ‌۵‌ان۱ برای پژوهشگران یکی از اصلی‌ترین نامزدهای پاندمیک بعدی است. تنها مانع ابتلای جهانی به این ویروس، شیوه انتقال آن است که هنوز از انسان به انسان ممکن نیست.

با این‌حال همزمان با گسترش کووید۱۹، ویروس اچ‌۵ان‌۱ گونه‌های جانوری مختلف را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و از اینجا به آنجای جهان جابه‌جا می‌شود. پیش از ابتلای یک نوجوان در غرب کانادا، ده‌ها نفر در ایالات متحده آمریکا مبتلا شده‌اند. این ویروس حتی به قطب شمال و خرس‌های قطبی هم رسیده است. کمی پیش از خبر ابتلای یک نوجوان در کانادا، نخستین نمونه ابتلای این ویروس در خوک در آمریکا اثبات شد.

فروردین امسال نخستین موج ابتلای معاصر به این ویروس در شش ایالت آمریکا نمایان شد. از آن زمان تاکنون دست‌کم ۴۶ نفر در ۱۵ ایالت آمریکا به این بیماری مبتلا شده‌اند و در ۴۵۰ دامداری این ویروس در دام‌ها دیده شده است. در غرب کانادا در ۲۶ مکان این ویروس در پستانداران و پرندگان دیده شده است.

پژوهشی که ۱۱ نوامبر در مجله علمی نیچر منتشر شد از مرگ گسترده پستانداران در میان آبزیان محدوده کشور آرژانتین در آمریکای جنوبی گفت.

این هفته پژوهشی تازه از مرکز کنترل و مراقبت از بیماری‌های دولت فدرال آمریکا یا سی‌دی‌سی خبر داد که در میان ۱۱۵ کارگر دامداری، هشت نفر، معادل هفت درصد آنتی‌بادی این ویروس دیده شده است. یعنی افراد مبتلا شده‌اند، چون تست نشده‌اند بیماری مشخص نشده ولی بهبود یافته‌اند.

سی‌دی‌سی می‌گوید این ویروس برای انتقال راحت‌تر در پستانداران خود را به روز کرده است اما هنوز در حد آنفولانزای فصلی توانا نشده است. با این‌وجود مهاجرت پرندگان یک راه جابه‌جایی این ویروس از یک کشور به دیگری است.

یک مدل رایانه‌ای سازمان جهانی بهداشت در نیمه ماه نوامبر از دولت‌های جهان خواست تا آماده برنامه‌ریزی برای مقابله با احتمال گسترش ابتلا به این ویروس باشند، چون پاندمیک بعدی می‌تواند ویروس آنفولانزی پرندگان اچ‌۵ان۱ باشد.