رویترز: به رغم تحریم‌ها کنترل سپاه پاسداران بر منابع نفتی ایران افزایش یافته است

خبرگزاری رویترز به نقل از مقام‌های غربی، منابع امنیتی و منابع مطلع از داخل ایران گزارش داده است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنترلش بر صنعت نفت ایران را افزایش داده و اکنون بیش از نیمی از صادرات نفت را در اختیار خود دارد.

نفت مهمترین منبع درآمد ایران است. افزایش کنترل سپاه بر منابع نفتی ایران در حالی صورت می‌گیرد که آمریکا و غرب به بهانه کنترل فعالیت‌های نظامی ایران در منطقه تحریم‌های شدیدی را علیه این کشور وضع کرده‌اند.

رویترز می‌گوید که بیش از ۱۰ نفر از مصاحبه‌شوندگان گفته‌اند که همه جنبه‌های تجارت نفت در ایران، از تانکرهای پوششی که نفت خام تحریم‌شده را مخفیانه جا به جا می‌کنند تا شرکت‌های حمل و نقل و شرکت‌های بازرگانی که نفت را ــ اغلب به چین ــ می‌فروشند همه اکنون تحت کنترل روز افزون سپاه پاسداران هستند.

پیش از این میزان کنترل سپاه پاسداران بر صادرات نفت گزارش نشده بود.

با وجود تحریم‌های شدید غرب علیه ایران که هدفش کاهش گسترده درآمدهای صنعت انرژی است، ایران سالیه ۵۰ میلیارد دلار درآمد نفتی دارد. این میزان صادرات با فاصله زیاد بزرگترین منبع کسب ارز خارجی و مهمترین راه اتصال ایران به اقتصاد جهانی است.

 شش نفر از کارشناسانی که رویترز با آنها صحبت کرده گفته‌اند که سپاه پاسداران ۵۰ درصد صادرات نفتی ایران را کنترل می‌کند.

نیمی از نفت ایران در دست سپاه

کنترل سپاه بر منابع نفتی طی سه سال از ۲۰ درصد به ۵۰ درصد رسیده که افزایش قابل توجهی است. رویترز می‌گوید کارشناسانی که این موضوع را تایید کرده‌اند شامل مقامات اروپایی، کارشناسان امنیتی و منابع ایرانی و منابع مطلع تجاری هستند اما همه آنها به خاطر حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش شود.

سه مورد از تخمین‌ها بر اساس اسناد امنیتی درباره حمل‌ونقل ایران است. سایرین بر اساس مشاهده فعالیت‌های تانکرها و شرکت‌های وابسته به سپاه به این تخمین دست یافتند. رویترز مستقلا میزان کنترل سپاه بر منابع نفتی را تایید نکرده است.

جز سلطه روزافزون سپاه بر صنعت نفت ایران، این نهاد نظامی در سایر ابعاد اقتصاد ایران نیز نفوذ قابل توجهی دارد. گستردگی بال‌های اقتصادی سپاه موجب می‌شود که تحریم‌های غربی سخت‌تر به هدف بخورند.

سپاه پاسداران از سوی واشنگتن در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد. این نهاد نظامی عملا نقش ارتش رسمی ایران را دارد.

بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ژانویه آینده می‌تواند به معنای اعمال تحریم‌های شدید‌تر علیه صنعت نفت ایران باشد. وزیر نفت ایران گفته است که کشورش هر اقدامی که لازم باشد برای مقابله با هر محدودیتی انجام خواهد داد. محسن پاکنژاد گفت ایران می‌خواهد تولید و صادرات نفت خود را بعد از روی کار آمدن ترامپ و اعمال تحریم‌های احتمالی بیشتر ثابت نگه دارد اما جزییات بیشتری درباره برنامه ایران ارائه نداد.

دست بالای سپاه پاسداران در شرکت ملی نفت ایران

به گفته منابع رویترز قدرت نفوذ سپاه پاسداران در نهادهای دولتی از جمله شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های وابسته به آن نیز افزایش یافته است.

ریچارد نفیو، معاون سابق نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران به رویترز گفت که وقتی سال‌ها پیش تحریم‌ها علیه ایران وضع شد مقامات شرکت ملی نفت ایران بیشتر درباره صنعت نفت تخصص داشتند و چیزی درباره دور زدن تحریم‌ها نمی‌دانستند. به گفته نفیو که اکنون پژوهشگر دانشگاه کلمبیا است دور زدن تحریم‌ها حوزه تخصصی سپاه پاسداران بود:

سپاه پاسداران، شرکت ملی نفت ایران و وزارت خارجه به درخواست رویترز برای اظهار نظر در این زمینه پاسخ نداده است.

به گفته نفیو از سال ۲۰۱۳ دولت ایران به جای تخصیص منابع نقدی به سپاه پاسداران و سپاه قدس منابع نفتی اختصاص داده است.

حکومت ایران در آن زمان زیر فشار کمبود بودجه قرار داشت و بابت تحریم‌های غرب و کاهش قابل توجه صادرات نفت منابع درآمدی این کشور محدود شده بود.

به باور نفیو که آن زمان فعالیت‌های نفت ایران را پیگیری می‌کرد، سپاه پاسداران نشان داد که می‌تواند نفت را حتی تحت فشار تحریم بفروشد.

بر اساس تخمین دولت ایالات متحده، درآمدهای نفتی ایران در سال ۲۰۲۳، ۵۳ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۲، ۵۴ میلیارد بوده است. درآمد نفتی ایران از میزان ۳۷ میلیارد در سال ۲۰۲۱ و ۱۶ میلیارد در سال ۲۰۲۰ افزایش قابل توجهی یافت.

بر اساس آمار اوپک خروجی نفت تهران امسال علی‌رغم تحریم‌ها از ۳/۳ میلیون بشکه در روز بیشتر شده است که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۸ است.

چین بزرگترین خریدار نفت ایران است. منابع رویترز گفته‌اند که بیشتر نفت ایران به پالایشگاه‌های مستقل کانالیزه می‌شود و سپاه پاسداران نیز شرکت‌های صوری بازرگانی به وجود آورده تا تجارت با خریداران را تسهیل کنند. 

یک منبع مطلع که در فروش نفت ایران به چین مشارکت دارد به رویترز گفت درآمدهای صادرات نفت ایران بین سپاه و شرکت ملی نفت ایران به شکل برابر تقسیم می‌شود. او گفته است که قیمت هر بشکه نفتی که سپاه می‌فروشد حدود یک تا دو دلار از قیمت معین شرکت ملی نفت کمتر است چرا که خریداران ریسک بیشتری تقبل می‌کنند.

دو منبع غربی تخمین زدند که سپاه تخفیف بیشتری می‌دهد. آنها بر این گمانند که قیمت نفت سپاه به طور متوسط ۵ دلار کمتر است و می‌تواند تا ۸ دلار هم کمتر شود.

بر اساس اسناد مشاهده شده از سوی رویترز و منابع مطلع این خبرگزاری نفتی که دولت به سپاه پاسداران و سپاه قدس اختصاص داده است به دلخواه خود آنها قیمت‌گذاری و فروخته می‌شود.

دو منبع رویترز گفته‌اند که یکی از شرکت‌های صوری برای سپاه شرکت هاکان مستقر در چین است. این شرکت از سوی افسران سابق چین اداره می‌شود و با وجود تحریم‌های واشنگتن که در سال ۲۰۲۲ اعمال شد، این شرکت هنوز یکی از مسیرهای فعال فروش نفت سپاه است.

وزارت خزانه‌داری آمریکا گفته است که شرکت چینی هاکان میلیون‌ها بشکه نفت خام از نیروهای سپاه و قدس خریده است.

رویترز در گزارش خود نتوانست مسیر حرکت پول نفت سپاه را پیدا کند. به گفته دو منبع مطلع امنیتی که فعالیت‌های سپاه را زیر نظر دارند، مقر فرماندهی سپاه پاسداران و عملیات روزانه این نهاد نظامی با بودجه سالیانه حدود یک میلیارد دلار تامین مالی می‌شود.

آنها تخمین زده‌اند که بودجه سپاه برای حزب‌الله حدود ۷۰۰ میلیون دلار در سال است.

شرکت ملی نفت‌کش ایران نیز که پیشتر نقش مهمی در صادرات داشته است اکنون به سپاه پاسداران خدمات ارائه می‌دهد.

شرکت ملی نفت‌کش ایران اکنون جابه‌جایی کشتی به کشتی نفت ایران را انجام می‌دهد و نفت را به کشتی‌های متعلق به سپاه منتقل می‌کند. این نقل و انتقال‌ها برای پوشش و پنهان کردن مبدا نفت خام ضروری است.

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده در ماه اکتبر ۱۷ تانکر را به فهرست تحریم‌ها اضافه کرد. بنا بر اعلام این نهاد تانکرهای تحریم شده بخشی از فعالیت پوششی ایران بوده‌اند. در سوم دسامبر نیز ۱۸ تانکر دیکر به فهرست تحریم‌ها افزوده شدند.