بیم جمهوری اسلامی از اجرای مکانیسم ماشه ـ ایران «پاسخ قاطع» می‌دهد یا «مذاکره» می‌کند؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته بود که ایران تا دسترسی به اورانیوم با خلوص ۹۰ درصد فاصله زیادی ندارد. سه کشور اروپایی هم برای اعمال مکانیسم ماشه اعلام آمادگی کردند. ایران اما خواهان بازگشت به برجام است.
گروه خبر
برنامه هسته‌ای ایران ـ عکس از Shutterstock
امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل سه‌شنبه شب ۲۷ آذر / ۱۷ دسامبر در نشست شورای امنیت در مورد برنامه هسته‌ای ایران با اشاره به مکانیسم ماشه گفت:
استفاده از اسنپ‌بک اقدامی تحریک‌آمیز است و با پاسخی قاطع و متناسب از سوی ایران مواجه خواهد شد.
«اسنپ‌بک» یا «مکانیسم ماشه» یکی از فرآیندهای برجام در صورت بروز تخطی است و در واقع روند برگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است. چنانچه مکانیسم ماشه فعال شود تحریم‌های گسترده‌ای در انتظار جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و ایران ملزم خواهد شد که تمام فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری هسته‌ای، از جمله تحقیق و توسعه را تعلیق و واردات هر چیزی که می‌تواند به این فعالیت‌ها یا توسعه سامانه تسلیحات هسته‌ای کمک کند، ممنوع کند.
ایران: به برجام بازگردیم
ایروانی ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان را به اظهارات «بی‌اساس، سیاسی، جانب‌دارانه و یک‌سویه» علیه جمهوری اسلامی متهم کرد و به روال همیشگی برنامه هسته‌ای ایران را «همواره کاملاً صلح‌آمیز» و «تحت دقیق‌ترین نظام نظارتی تاریخ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» دانست و افزود:
فعال‌سازی سازوکار موسوم به اسنپ‌بک برای «اعمال دوباره مفاد قطعنامه‌های لغو شده» بحرانی بزرگ ایجاد خواهد کرد که به نفع هیچ طرفی نخواهد بود.
نماینده ایران در سازمان ملل همچنین خواهان بازگشت طرف‌های برجام به این توافق هسته‌ای شد و گفت:
ما قویاً معتقدیم که برجام همچنان چارچوبی مستحکم و کارآمد برای حل بحران‌های غیرضروری و ساختگی پیرامون برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران است. ایران آماده مشارکت معنادار است، مشروط بر آن‌که دیگر طرف‌ها اراده سیاسی واقعی نشان داده و به حقوق بین‌الملل پایبند باشند.
براساس قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد که در رابطه با لغو تحریم‌های ایران در سال ۲۰۱۵ صادر شد، ۱۸ اکتبر سال آینده میلادی (۲۶ مهر ۱۴۰۴) تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران لغو شده و امکان استفاده از مکانیسم ماشه به پایان می‌رسد. بدین ترتیب طرف‌های جمهوری اسلامی در توافق هسته‌ای محدودیت‌های خود علیه برنامه هسته‌ای تهران را لغو خواهند کرد.
این قطعنامه توافق ایران با بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین است که تحریم‌ها علیه تهران را در ازای محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای این کشور اعمال می‌کنند.
آژانس: قادر به راستی‌آزمایی کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نیستیم
رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این گفته بود که ایران غنی‌سازی ۶۰ درصدی را شتاب بخشیده است. این سطح از غنی‌سازی تا غنی‌سازی ۹۰ درصدی برای تولید سلاح هسته‌ای فاصله کمی دارد.
او دوشنبه ۲۶ آذر / ۱۶ دسامبر نیز اعلام کرد:
ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح نظامی بوده و به‌سرعت در حال تبدیل شدن به یک کشور هسته‌ای است.
سفیران بریتانیا، آلمان و فرانسه در سازمان ملل نیز ۱۶ آذر / ۶ دسامبر در نامه خود به شورای امنیت نوشتند:
ایران باید روند توسعه برنامه هسته‌ای خود را کاهش دهد و فضای سیاسی مناسب برای پیشرفت مؤثر برای راه حلی از طریق مذاکره ایجاد کند. (...) ما بر عزم خود در استفاده از همه ابزارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، از جمله در صورت لزوم، استفاده از مکانیسم ماشه تأکید می‌کنیم.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی مربوط به برجام «به‌طور جدی تحت تأثیر توقف اجرای تعهدات هسته‌ای ایران» قرار گرفته و آژانس تداوم آگاهی و اطلاعات در بسیاری از جنبه‌های برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را از دست داده است.
آژانس همچنین گفت که از فوریه ۲۰۲۱ تاکنون قادر به راستی‌آزمایی کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده در جمهوری اسلامی ایران نیست، اما تخمین می‌زند که تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴، کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۶۰۴,۴ کیلوگرم (بیشتر از حد ۲۰۲,۸ کیلوگرم تعیین‌شده در برجام)، شامل ۸۶۶,۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصد از نوع U-235 و ۱۸۴,۳ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد از نوع U-235 است.
«اورانیوم غنی‌شده ایران حدود ۳۲ برابر حد مجاز در برجام است»
رزماری دیکارلو، معاون آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در امور سیاسی و تثبیت صلح نیز در نشست شورای امنیت زمان‌بندی اجرای تعهدات هسته‌ای را حائز اهمیت دانست و گفت این زمان محدود است. او گفت:
موفقیت یا شکست این توافق [هسته‌ای] برای همه ما مهم است، زیرا منطقه نمی‌تواند بی‌ثباتی بیشتری را تحمل کند.
رزماری دیکارلو با بیان اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد اهداف صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران نمی‌تواند تضمینی به جامعه بین‌المللی ارائه کند، افزود:
برآورد می‌شود که کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران حدود ۳۲ برابر حد مجاز در برجام است.
نگرانی از تغییر دکترین هسته‌ای ایران
استاوروس لامبرینیدیس، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل نیز در این نشست ماه‌های پیش رو را «حیاتی» خواند و گفت «تشدید تنش می‌تواند شرایط را از کنترل خارج کند». او گفت «جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای اولویتی برای اتحادیه اروپاست».
لامبرینیدیس گزارش اخیر آژنس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران را «خطرناک» توصیف کرد و افزود:
براساس گزارش آژانس، ایران برنامه خود برای غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را افزایش داده و درحال افزایش تنش‌ها است. این اقدامات نگرانی‌هایی را درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است.
نماینده اتحادیه اروپا همچنین سخنان اخیر برخی مقام‌های جمهوری اسلامی درباره احتمال تغییر دکترین هسته‌ای ایران و «مشارکت ایران در جنگ روسیه علیه اوکراین» را هم «نگران‌کننده» خواند.
او از طرف‌های برجام خواست تا به مذاکرات بازگردند و از ایران نیز خواست تا به تعهدات برجامی خود برگردد.
«ایران هسته‌ای هرگز نمی‌تواند یک گزینه باشد»
رابرت وود، معاون نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل نیز سه‌شنبه شب در نشست شورای امنیت گفت:
اگرچه دیپلماسی بهترین گزینه است، اما ایالات متحده همچنین تصریح کرده است که ایران هسته‌ای هرگز نمی‌تواند یک گزینه باشد. ما آماده‌ایم از همه عناصر قدرت ملی برای اطمینان از این نتیجه استفاده کنیم.
رابرت وود همچنین تأکید کرد که ایران «پشت برخی از مخرب‌ترین و بی‌ثبات‌کننده‌ترین درگیری‌های کنونی» در جهان قرار دارد و به «صدور هرج‌ومرج و خشونت به کشورهای دیگر، به ویژه در خاورمیانه ادامه می‌دهد».
او از ایران خواست تا برای تقویت اعتماد بین‌المللی و کاهش تنش‌ها اقدامات جدی صورت دهد.
«اورانیوم ۶۰ درصدی ایران پنج برابر بیشتر از یک ماه پیش»
جیمز کاریوکی، سفیر و معاون نمایندگی بریتانیا در سازمان ملل هم در نشست شورای امنیت گفت:
ایران به توسعه برنامه هسته‌ای خود در سطوحی ادامه می‌دهد که فاقد هرگونه توجیه غیرنظامی معتبر است و ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در حال حاضر بیش از ۳۲ برابر محدودیت‌های برجام است.
او با اعلام اینکه میزان تولید اورانیوم ۶۰ درصدی ایران «اکنون تقریباً پنج برابر بیشتر از یک ماه پیش است»، گفت:
ایران تنها کشوری است که سلاح هسته‌ای ندارد اما اورانیوم را در این سطح غنی‌سازی می‌کند.
«عدم پایبندی ایران به تعهدات برجام در حال گسترش است»
آنتیه لیندرتسه، نماینده آلمان در نشست شورای امنیت سازمان ملل در مورد عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای هشدار داد و از جمهوری اسلامی خواست تا توسعه برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند. او گفت:
بی‌تردید ایران به تعهدات برجامی خود پایبند نیست و این امر در حال گسترش است.
لیندرتسه ضمن اعلام اینکه در نشست اخیر سه کشور اروپایی با مقام‌های جمهوری اسلامی بر تغییر رویکرد ایران تأکید شده بود، افزود:
زمان انجام اقدامات سازنده از سوی ایران فرا رسیده است. دسترسی بازرسان آژانس باید بدون هیچ محدودیتی آزاد شود. از ایران می‌خواهیم برنامه هسته‌ای خود را کاملاً شفاف‌سازی کند.
دفاع نمایندگان چین و روسیه از ایران
در همین حال نمایندگان چین و روسیه در نشست شورای امنیت برخلاف نمایندگان کشورهای غربی از «اقدامات سازنده» ایران سخن گفتند.
فو کونگ، نماینده دائم چین در سازمان ملل گفت:
ایران مدت‌هاست که رویکرد سازنده در پیش گرفته و آمادگی خود برای از سر گرفتن مذاکرات را اعلام کرده است.
او حتی گفت اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و بریتانیا در مذاکرات اخیر خود با جمهوری اسلامی «از اقدامات سازنده ایران استقبال کردند» و همکاری تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز «همچنان ادامه دارد». فو کونگ این رویدادها را «مثبت و دلگرم‌کننده» خواند و ضمن مخالفت با توافق تازه با ایران، گفت:
برجام پس از ۱۰ سال مذاکره دشوار شکل گرفت و این توافق بهترین راهکار برای حل مسئله برنامه هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی است.
نماینده چین آمریکا را مقصر اصلی بحران هسته‌ای ایران دانست و ضمن انتقاد از فشار حداکثری آمریکا بر ایران افزود:
مکانیسم ماشه شورای امنیت نباید توسط چند کشور محدود به‌عنوان تهدید یا باج‌گیری استفاده شود. چنین تهدیدی سازنده نیست.
او همچنین گفت که «نباید تحولات منطقه [خاورمیانه] را به برنامه هسته‌ای ایران ربط داد».
نماینده چین از همه طرف‌های برجام خواست تا هرچه سریع‌تر مذاکرات هسته‌ای را از سر بگیرند.
واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه نیز در نشست شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا را متهم کرد که علیه ایران «سوء استفاده می‌کند».
نبنزیا شرایط کنونی برجام را نتیجه عملکرد آمریکا در نقض این توافق دانست و گفت «آمریکایی‌ها یک‌جانبه از برجام خارج شدند و تحریم‌های یک‌طرفه علیه ایران وضع کردند». او افزود روسیه معتقد است که باید به برجام پایبند ماند.
ایران: همه تلاش خود را برای مذاکره انجام می‌دهیم
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی چهارشنبه ۲۸ آذر در حاشیه جلسه هیئت دولت درباره نشست شورای امنیت درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت:
ایران محدویت‌ها برای اعتمادسازی در ازای لغو تحریم‌ها را پذیرفته است اما نمی‌شود یک بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ به صورت تحریک‌آمیز توسط یک سازمان بین‌المللی مطرح شود، اما بعد اصلی آن که عدم اجرای تکالیف یک طرف است اصلاً ذکر نشود.
اسلامی افزود جمهوری اسلامی به‌ویژه از رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتظار دارد که این موارد را رعایت کنند.
بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ایالات متحده آمریکا تأثیرات عمیقی بر سیاست خارجی ایران گذاشته و تلاش برای باز کردن هر چه بیشتر پنجره دیپلماسی در اولویت اجرایی مسئولان حکومتی ایران قرار گرفته است.
با این وجود شمار مخالفان تعامل و دیپلماسی در ساختار تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی کم نیست و این مخالفان از قدرت زیادی نیز برخوردارند.
روز چهارشنبه فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت تأکید کرد که «ایران همه تلاش خود را برای مذاکره انجام می‌دهد».
او درباره فعال شدن مکانیسم ماشه گفت:
پیگیری ما بر این است که بتوانیم از طریق مذاکره موضوعات را حل کنیم. امیدوار هستیم که عقلانیت بیشتری در تصمیم‌گیری‌های غرب وجود داشته باشد و بتوانیم از طریق دیپلماسی و تلاش همکاران وزارت خارجه مسائل را حل بکنیم.
نظرها
نظری وجود ندارد.