مانا نیستانی در دهمین سالگرد حمله به شارلی ابدو:
«باید بتوانیم به همه چیز بخندیم و آزادانه انتقاد کنیم»
مانا نیستانی در سالگرد حمله به دفتر نشریه طنز شارلی ابدو در پاریس، در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه گفته است که آن‌چه می‌بیند، خودسانسوری بیشتر است و تروریست‌ها توانسته‌اند ترس را گسترش دهند، یا حداقل جو احتیاط ایجاد کنند.
بخش فرهنگ
شاخه اضافه - مانا نیستانی
مانا نیستانی، کارتونیست ایرانی در دهمین سالگرد حمله به دفتر هفته‌نامه طنز شارلی ابدو در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه می‌گوید نگران است که همکارانش بیش از پیش به خودسانسوری روی بیاورند.
در ژانویه سال ۲۰۱۵ دو مرد مسلح به نام‌های سعید و شریف کواشی وارد ساختمان دفتر شارلی ابدو در خیابان نیکولا اپِر پاریس شدند و با سلاح‌های خودکار از جمله کلاشنیکف به سوی نگهبان‌های این دفتر و کارکنان آن آتش گشودند که منجر به کشته شدن دست‌کم ۱۲ نفر و جراحت شدید حداقل ۱۰ نفر شد. پس از این عملیات تروریستی، چاپ نشریه نه تنها متوقف نشده، بلکه شارلی ابدو با کاریکاتوری از پیامبر اسلام بر روی جلد در هشت میلیون نسخه منتشر شد و رکورد فروش را در میان مطبوعات فرانسه شکست. نیستانی در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه می‌گوید:
«۱۰ سال گذشت. انگار دیروز بود. وقتی خبر را شنیدم، در خانه یکی از دوستانم در پاریس بودم. یک خبرنگار از یک شبکه رادیویی با من تماس گرفت تا با من مصاحبه کند. او بود که خبر کشته شدن بچه‌های شارلی ابدو را به من داد. در شوک بودم و به سختی می‌توانستم باور کنم چه اتفاقی افتاده است.
مانا نیستانی در یکی از تصویرسازی‌هایش در روزنامه ایران سوسکی را کشیده بود که به زبان ترکی آذربایجانی کلمه‌ای می‌گفت. این تصویر باعث توقیف روزنامه ایران و دستگیری او و مهرداد قاسم‌فر، سردبیر روزنامه ایران جمعه شد و او سرانجام ناگزیر شد به تبعید در فرانسه تن دهد.
نیستانی در ادامه گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه با اشاره با وقایعی که منجر به تبعید او شد، گفت:
در ایران، اگر کاریکاتور یک آخوند را بکشید، مجرم محسوب می‌شوید. در آن‌جا، تروریست‌ها نیازی ندارند که کارتونیست‌ها را بکشند، تروریست‌ها قدرت را در دست گرفته‌اند و خودشان قوانین را تعیین می‌کنند. اگر حق داشته باشید چیزی را بکِشید یا شوخی کنید، فقط می‌توانید روی موضوعات بسیار محدودی کار کنید، در غیر این صورت مرتکب جرم شده‌اید و مجرم محسوب می‌شوید.
نیستانی در سال ۲۰۱۱ پس از ورود به فرانسه با تحریریه شارلی ابدو در ارتباط قرار گرفت. از او برای دیدار از این نشریه دعوت کرده بودند. این نشریه یک صفحه را به طراحی‌های او اختصاص داد و کتاب او با عنوان «راهنمای کوچک یک پناهنده سیاسی کامل» (انتشارات Çà et là، ۲۰۱۵) را در مقاله‌ای معرفی کرد. شیوه کار مانا اما با هنرمندان شارلی ابدو متفاوت است. نیستانی با اشاره به این تفاوت در سبک می‌گوید:
با این‌حال من به‌شدت به آن‌ها احترام می‌گذارم. همیشه شجاعت و رادیکالیسم آن‌ها را تحسین کرده‌ام. زیرا معتقدم تا زمانی که اقدامات رادیکال در حوزه آزادی بیان و طنز وجود نداشته باشد، چارچوب‌ها محدود خواهند ماند.
به‌گفته این کارتونیست ایرانی، باید «بتوانیم به همه چیز بخندیم و آزادانه انتقاد کنیم» و لازمه آن ارتقای سطح تساهل و مداراست.
مانا نیستانی به‌عنوان عضوی از سازمان Cartooning for Peace، در مجموعه‌ای از طراحی‌ها به یادبود همکارانش در شارلی ابدو که ۱۰ سال پیش کشته شدند، مشارکت کرده است. انتشارات معتبر گالیمار این کتاب را با عنوان «خط را نگه دارید ـ ۴۰ طراحی برای شارلی (۲۰۱۵-۲۰۲۵) "، در مجموعه "Tracts" پنج‌شنبه ۲ ژانویه ۲۰۲۵ (۱۳ دی) منتشر کرد.
نیستانی می‌گوید از نظر او حمله به دفتر شارلی ابدو در کشورهای غربی یک نقطه عطف بود. در تظاهرات بزرگی که ۱۱ ژانویه ۲۰۱۵ در اعتراض به تروریسم و سرکوب آزادی بیان و ادای احترام به قربانیان حمله به دفتر شارلی ابدو با حضور بیش از دو میلیون نفر برگزار شد، مردم شعار می‌دادند «من شارلی هستم.» نیستانی می‌گوید:
بسیار زیبا، تماشایی و اطمینان‌بخش بود. امید زیادی می‌داد. اما آن‌چه در بلندمدت اتفاق افتاد، برخلاف آن را نشان داد.
امروز، او نسبت به آینده حرفه خود بدبین است و می‌گوید:
آن‌چه من می‌بینم، خودسانسوری بیشتر و بیشتر است. انگار تروریست‌ها به هدف خود رسیده‌اند. آن‌ها توانسته‌اند ترس را گسترش دهند، یا حداقل جو احتیاط ایجاد کنند. این ترس زیر عنوان «احترام به عقاید دیگران» پنهان شده است، در حالی که عقاید نباید به این شکل مورد احترام قرار گیرند. ما باید بتوانیم به آن‌ها بخندیم و آن‌ها را نقد کنیم.
نیستانی معتقد است که جوان‌ترها کم‌تحمل‌تر شده‌اند:
کوچک‌ترین نماد یا نشانه در یک کاریکاتور یا طراحی سیاسی توهین‌آمیز تلقی می‌شود. فقط مسائل مربوط به دین و پیامبر اسلام مطرح نیست. موانع جدیدی ایجاد شده و برخی سعی می‌کنند در شما یک نژادپرست، ضدزن، ضدمرد یا همجنس‌گراستیز پیدا کنند.
او از این تحولات اظهار تأسف می‌کند و می‌گوید:
طنز را نمی‌توان به این سادگی ترجمه کرد. پیچیده‌تر و ظریف‌تر از این حرف‌هاست.
نظرها
شیطان درون
اون کاریکاتورها توهین به رسول الله بوده!