قرارداد ۲۰ ساله مشارکت راهبردی ایران و روسیه در مسکو امضا شد

بعد از ظهر جمعه ۲۸ دی / ۱۷ ژانویه، مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهوری ایران و روسیه در کاخ کرملین، قرارداد ۲۰ ساله مشارکت راهبردی ایران و روسیه را امضا کردند.

منابع دیپلماتیک گفته‌اند که این قرارداد یک مقدمه و ۴۷ بند دارد. در این قرارداد تفصیلی تهران و مسکو بر عزم خود بر گسترش همکاری‌های دوجانبه تأکید کرده‌اند.

قرارداد جدید متن به‌روز شده سندی است که در سال ۱۳۷۹، در زمان ریاست‌ جمهوری سیدمحمد خاتمی میان تهران و مسکو امضا شد و از سال ۱۳۸۱ به اجرا در آمد. توافق‌نامه‌ آن زمان، همکاری‌هایی در زمینه «صنعت و فن‌آوری، پروژه‌های امنیتی، انرژی و ساخت نیروگاه‌های اتمی» را شامل می‌شد.

با پایان دور نخست توافق‌نامه در سال ۱۴۰۰، این قرارداد به‌طور خودکار برای پنج سال تمدید می‌شد اما تکمیل توافق‌نامه به‌دلیل کشته‌شدن ابراهیم رئیسی با موافقت دو طرف به تعلیق درآمد.

رسانه‌های جمهوری اسلامی نوشته‌اند که قرارداد کنونی که پزشکیان و پوتین آن را امضا کرده‌اند نتیجه حدود سه سال مذاکره و رفت‌وآمدهای مقامات تهران و مسکو است و «تمامی جنبه‌های همکاری دو کشور را پوشش می‌دهد و به سه حوزه اصلی: همکاری اقتصادی، همکاری علمی و فن‌آوری و همکاری در حوزه فرهنگ و گردشگری توجه ویژه‌ای دارد».

به‌گفته این رسانه‌ها توافق‌نامه قبلی پاسخگوی حجم رو به گسترش مناسبات دو کشور در ابعاد مختلف نبود و به همین دلیل «ایران و روسیه که دیدگاه‌های مشترک و نزدیکی در بسیاری از موضوعات بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله مقابله با هژمونی آمریکا دارند، نقشه راه همکاری‌های خود را در سطوح و ابعاد مختلف ترسیم کردند».

رسانه‌های جمهوری اسلامی به‌نقل از منابع دیپلماتیک افزوده‌اند که سند جدید «همه جوانب حوزه‌های روابط دو جانبه را در برمی‌گیرد؛ از جمله روابط سیاسی، ‌این‌که در ساختار قدرت، دیدگاه‌هایمان چگونه است و چگونه باید حرکت کنیم. در مجامع بین‌المللی، چگونه باید حرکت داشته باشیم. تا برسد به حوزه‌ اقتصادی و این‌که همکاری‌های استانی، ‌انجام پروژه‌ها و همکاری‌ها در قالب دو و چند جانبه چگونه باید باشد».

همکاری دو کشور در حوزه‌های تجارت بین‌المللی و انرژی، فن‌آوری‌های نوین،‌ امنیت اطلاعات و سایبری، ‌ انرژی هسته‌ای، مسائل دفاعی و نظامی و همکاری در «مبارزه با تروریسم»، مسائل محیط‌ زیست و دریای خزر، مقابله با پولشویی و جرائم سازمان‌یافته، برخی دیگر از مفاد سند جدید عنوان شده‌اند.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه ۱۰ آبان / ۳۱ اکتبر گفته بود که تمرکز سند به‌روزشده بین روسیه و ایران بر مسائل دفاعی است. او گفته بود قرارداد ۲۰ ساله مشارکت راهبردی ایران و روسیه، یکی از عوامل تقویت روابط روسیه و ایران و «به سود صلح و امنیت در سطح منطقه‌ای و جهانی» است.

ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین وزارت امور خارجه ایران در خردادماه گذشته به وب‌سایت جماران گفته بود تغییر توافق‌نامه قبلی به قرارداد جدید با مفاد جدید، «پیشنهاد و خواست روسیه بود».

ابراهیم‌پور از پذیرش تغییرات مورد نظر روسیه انتقاد کرده و گفته بود:

کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه شنبه ۲۲ دی اعلام کرد که در نگارش توافق‌نامه مشارکت راهبردی ایران و روسیه، «توازن و حفظ استقلال و احترام به تمامیت ارضی کشور مورد توجه بوده است».

جلالی افزود:

سفیر ایران در مسکو با بیان این‌که پیش‌نویس معاهده جدید را جمهوری اسلامی ایران تهیه کرد و در اختیار طرف روس قرار داد، گفت:

ایران در چند سال اخیر با عضویت در پیمان شانگهای و بریکس به روسیه و چین نزدیکتر شده است. ایران یک توافق‌نامه جامع ۲۵ ساله هم با چین امضا کرده است.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل پیشین ناتو در آوریل ۲۰۲۴ (فروردین ۱۴۰۳) درباره همکاری نزدیکتر روسیه، ایران، چین و کره شمالی هشدار داده و گفته بود «اتحاد حکومت‌های اقتدارگرا» خطری برای دموکراسی‌های غربی است.

ایران و روسیه و چین از «نظم یک‌جانبه جهانی» آمریکا و کشورهای غربی انتقاد می‌کنند و با گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی خود خواهان «نظم نوین» بر جهان هستند.

نزدیکی بیشتر ایران به روسیه همان راهبرد «گردش به شرق» علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در سیاست خارجی است که در دوران ریاست جمهوری مسعود پزشکیان نیز ادامه دارد.