دو مسیر متفاوت: اروپا پرچمدار انرژی پاک شد ـ آمریکای ترامپ به سوخت فسیلی بازگشت

اروپا در سال گذشته برق بیشتری از خورشید تولید کرد تا از زغال‌سنگ، که به گفته تحلیلگران، این رویداد یک نقطه عطف در گذار به انرژی پاک محسوب می‌شود.

بر اساس گزارش اندیشکده اقلیمی امبر (Ember)، صفحات خورشیدی ۱۱ درصد از برق اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۲۴ تولید کردند، در حالی که نیروگاه‌های زغال‌سوز تنها ۱۰ درصد سهم داشتند. سهم برق تولیدی از نیروگاه‌های گازی نیز برای پنجمین سال متوالی کاهش یافت و به ۱۶ درصد از سبد برق اتحادیه اروپا رسید.

در مجموع، ۴۷,۵ درصد از برق کشورهای اتحادیه اروپا از منابع انرژی تجدیدپذیر تأمین می‌شود. انرژی‌های آبی (هیدروالکتریک) و همچنین انرژی به‌دست‌آمده از زیست‌توده (منبع تجدیدپذیر انرژی که از مواد زیستی به دست می‌آید ـ Biomass) نیز در این سهم مشارکت دارند.

این یک نقطه عطف است

بئاتریس پتروویچ، یکی از نویسندگان گزارش، گفت:

زغال‌سنگ که زمانی موتور صنعتی شدن اروپا بود، بیشترین آلودگی منتهی به گرمایش زمین را تولید کرده است. سوزاندن زغال‌سنگ در بخش برق اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۷ به اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون به نصف کاهش یافته است.

همزمان، استفاده از منابع پاک برای برق رشد چشمگیری داشته‌اند. انرژی باد و خورشیدی در سال ۲۰۲۴ به ۲۹ درصد از تولید برق اتحادیه اروپا رسیدند، در حالی که نیروگاه‌های آبی و هسته‌ای نیز نسبت به سال ۲۰۲۲ رشد داشته‌اند.

این گزارش، افزایش سهم انرژی خورشیدی را به رکورد نصب پنل‌های جدید نسبت داده است، حتی با وجود اینکه اروپا در سال گذشته روزهای آفتابی کمتری نسبت به سال ۲۰۲۳ داشت.

کاهش استفاده از زغال‌سنگ و گاز

این گزارش نشان داد که سهم زغال‌سنگ در ۱۶ کشور از ۱۷ کشوری که در سال ۲۰۲۴ از آن استفاده می‌کردند، کاهش یافته است و استفاده از این سوخت برای تولید برق در بسیاری از کشورها «به حاشیه رانده شده یا منتفی شده است».

آلمان و لهستان، بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان زغال‌سنگ اروپا، نیز شاهد کاهش استفاده از زغال‌سنگ بودند. سهم زغال‌سنگ در شبکه برق آلمان ۱۷ درصد و در لهستان ۸ درصد کاهش یافت.

همچنین مصرف گاز به روند کاهشی خود ادامه داد و در ۱۴ کشور از ۲۶ کشوری که از برق نیروگاه‌های گازی استفاده می‌کردند، کاهش یافت.

رشد انرژی تجدیدپذیر با وجود افزایش تقاضای برق

این یافته‌ها در حالی منتشر می‌شوند که تقاضای برق پس از دو سال کاهش شدید ناشی از حمله روسیه به اوکراین اندکی افزایش یافت. اتحادیه اروپا در پاسخ، برنامه‌ای برای صرفه‌جویی در انرژی، یافتن تأمین‌کنندگان جدید سوخت‌های فسیلی و تسریع در گذار به انرژی پاک ارائه کرد.

گزارش نشان داد اتحادیه اروپا در مسیر دستیابی به هدف خود برای نصب ۴۰۰ گیگاوات ظرفیت خورشیدی تا سال ۲۰۲۵ قرار دارد. در سال ۲۰۲۴، ظرفیت نصب شده به ۳۳۸ گیگاوات رسید و اگر این سرعت رشد حفظ شود، هدف ۷۵۰ گیگاواتی برای سال ۲۰۳۰ نیز در دسترس خواهد بود.

نویسندگان گزارش خواستار سرمایه‌گذاری در باتری‌ها، کنتورهای هوشمند و سایر فن‌آوری‌های انرژی پاک شدند تا بتوانند عرضه متغیر انرژی‌های تجدیدپذیر را با تقاضا هماهنگ کنند.

«توافق سبز» با اهداف بلندپروازانه

یکی از دلایل پیشرفت تغییر زیرساخت‌های انرژی در اروپا، «توافق سبز» (Green Deal) است که در سال ۲۰۱۹ به تصویب رسید. کریس راسلو، کارشناس انرژی در اندیشکده اقلیمی امبر گفت:

در پی این توافق، اتحادیه اروپا اهداف خود را بلندپروازانه‌تر تعیین کرده و قصد دارد تا پایان این دهه، ۵۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد و تا سال ۲۰۵۰ اروپا را به قاره‌ای با انتشار خالص صفر (کربن خنثی) تبدیل کند.

آمریکای ترامپ در مسیری متفاوت

پس از آن‌که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، بار دیگر تصمیم به خروج این کشور از توافق‌نامه اقلیمی پاریس گرفت، نقش اتحادیه اروپا به‌عنوان پیشگام در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر اهمیت بیشتری یافته است. راسلو گفت:

دونالد ترامپ در نخستین روز بازگشت به کاخ سفید، برنامه‌ای گسترده برای حداکثرسازی تولید نفت و گاز این کشور ارائه کرد. این برنامه شامل اعلام وضعیت اضطراری انرژی، لغو حفاظت‌های زیست‌محیطی و خروج آمریکا از توافق اقلیمی پاریس است.

این اقدامات نشان‌دهنده تغییرات چشمگیر در سیاست انرژی واشنگتن است. ترامپ در سخنرانی مراسم تحلیف خود گفت:

او بلافاصله فرمان‌های اجرایی متعددی امضا کرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: اعلام وضعیت اضطراری ملی انرژی؛ خروج ایالات متحده از توافق اقلیمی پاریس ۲۰۱۵؛ ترویج توسعه و استخراج نفت و گاز در آلاسکا؛ لغو تلاش‌های جو بایدن، رئیس جمهوری پیشین برای حفاظت از زمین‌های قطب شمال؛ لغو محدودیت‌های حفاری در آب‌های ساحلی آمریکا؛ تعلیق اهداف دولت قبلی برای پذیرش خودروهای برقی؛ توقف مزایده‌های اجاره نیروگاه‌های بادی فراساحلی؛ و رفع توقف ارائه مجوزهای صادرات گاز طبیعی مایع.

ترامپ انتظار دارد این دستورات به کاهش قیمت‌های انرژی مصرف‌کنندگان و بهبود امنیت ملی آمریکا از طریق گسترش منابع داخلی و تقویت متحدان کمک کند.

گروه‌های زیست‌محیطی اعلام کرده‌اند قصد دارند با این فرمان‌های اجرایی در دادگاه مقابله کنند.

طبق داده‌های وزارت انرژی آمریکا، مصرف برق مراکز داده این کشور، که محرک اصلی رشد تقاضای برق است، می‌تواند در سه سال آینده تقریباً سه برابر شود و برای تأمین هوش مصنوعی و سایر فن‌آوری‌‌ها تا ۱۲ درصد از برق کشور را مصرف کند.