فرونشست زمین حدود ۶۰ درصد از شهرهای ایران را تهدید می‌کند

علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ایران، اعلام کرد که ۳۰ استان از ۳۱ استان ایران و ۲۵۶ شهر از ۴۲۹ شهر کشور درگیر پدیده فرونشست زمین هستند. استان‌های کرمان، فارس، اصفهان، خراسان رضوی، تهران و گلستان از جمله مناطق بحرانی‌اند که با فرونشست زمین مواجه‌اند.

فرونشست زمین عمدتاً به دلیل برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی رخ می‌دهد و ۹۵ درصد فرونشست‌ها در ایران ناشی از این عامل است. این پدیده باعث آسیب به زیرساخت‌های حیاتی مانند خطوط راه‌آهن، جاده‌ها، خطوط انتقال آب، نفت و گاز و حتی فرودگاه‌ها شده است. به‌طور مثال، ۱۵ درصد از خطوط ریلی کشور در مناطق درگیر با پدیده فرونشست قرار دارند و چندین فرودگاه بزرگ مانند مهرآباد و خمینی نیز در معرض خطرند. آثار تاریخی و میراث فرهنگی ایران نیز از این پدیده در امان نمانده‌اند.

۲۷ اثر تاریخی ثبت‌شده جهانی ایران با فرونشست زمین درگیرند

بیت‌اللهی اشاره کرد که ۲۷ اثر از ۶۳ اثر تاریخی ثبت‌شده جهانی ایران در مناطق درگیر با فرونشست زمین قرار دارند و در معرض خطر آسیب‌های جبران‌ناپذیر هستند. به‌طور خاص، میدان نقش جهان اصفهان، تخت جمشید و نقش رستم در استان فارس دچار ترک‌های ناشی از فرونشست شده‌اند. این آسیب‌ها به دلیل غیرقابل بازسازی بودن آثار تاریخی، اهمیت ویژه‌ای دارند.

بخش کشاورزی نیز به‌طور جدی تحت تأثیر فرونشست زمین قرار گرفته است. استان کرمان به‌عنوان مهمترین منطقه آسیب‌دیده در بخش کشاورزی شناخته می‌شود، جایی که باغ‌های پسته به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی و استفاده از آب‌های شور، به شوره‌زار تبدیل شده‌اند. استان‌های فارس، اصفهان و خراسان رضوی نیز با کاهش تولید محصولات کشاورزی و خشکیدگی چاه‌ها مواجه هستند.

در مرودشت فارس، چاه‌هایی با عمق ۱۲۰ متر خشک شده‌اند و در نیشابور، شکاف‌های ۹ متری ناشی از فرونشست مشاهده می‌شود.

فرونشست زمین همچنین تأثیرات محیط‌زیستی شدیدی دارد. این پدیده باعث از بین رفتن آبخوان‌ها و کاهش نفوذپذیری خاک می‌شود، که به نوبه خود منجر به بیابان‌زایی و افزایش کانون‌های گرد و غبار می‌گردد.

در مناطق کشاورزی مانند ورامین، شکاف‌های طولی در مزارع باعث کاهش تولید محصولات شده و کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.

بیت‌اللهی تأکید کرد که کنترل فرونشست زمین نیازمند اقدامات فوری و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف است. او خاطرنشان کرد که زیرساخت‌های طولی مانند جاده‌ها، خطوط لوله و شبکه‌های انتقال نیرو در معرض خطر جدی قرار دارند و باید هرچه سریع‌تر برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر اقدامات لازم انجام شود. این مقام مسئول هشدار داد که اگرچه هنوز آسیب‌های جدی به فرودگاه‌ها وارد نشده است، اما ظهور لکه‌های فرونشستی در اطراف برخی فرودگاه‌ها مانند کرمان، زنگ خطری برای مسئولان است. در نهایت، بیت‌اللهی بر لزوم مدیریت پایدار منابع آب، کاهش برداشت از سفره‌های زیرزمینی و اجرای برنامه‌های جامع برای مقابله با فرونشست زمین تأکید کرد و خواستار توجه ویژه به مناطق بحرانی مانند اصفهان، کرمان و خراسان رضوی شد تا از تشدید خسارت‌های ناشی از این پدیده جلوگیری شود.