از توافق آمریکا و اوکراین بر سر معادن چه می‌دانیم؟

پس از کشمکش اخیر میان دو رئیس‌جمهوری، کی‌یف و واشنگتن به توافقی درباره بهره‌برداری از منابع معدنی اوکراین نزدیک شده‌اند. 

خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشته است که ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین جمعه ۱۰ اسفند / ۲۸ فوریه به واشنگتن سفر خواهد کرد تا درباره متن توافق بر سر استخراج معادن اوکراین با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا گفت‌وگو کند و تلاش کند اطلاعات بیشتری درباره تداوم کمک‌های آمریکا به‌دست آورد. اما چه در مورد مبالغ مورد نظر و چه در مورد تضمین‌های امنیتی که طرف اوکراینی درخواست کرده، جزئیات توافق هنوز مبهم است. 

«صندوق مشترک» اوکراین و آمریکا 

در ابتدا، رئیس‌جمهوری آمریکا تاکید کرده بود که می‌خواهد خسارت کمک‌های ارائه‌شده به اوکراین در طول سه سال گذشته جبران شود. واشنگتن تصور می‌کرد که می‌تواند تعهدی به مبلغ ۵۰۰ میلیارد دلار دریافت کند، یعنی حدود چهار برابر بیشتر از کمک‌هایی که تاکنون ارائه شده است. این کمک‌ها بر اساس اطلاعات مؤسسه کیل برای اقتصاد جهانی حدود ۱۲۰ میلیارد دلار است.

رئیس‌جمهوری اوکراین سپس این توافق را رد کرد و از امضای متنی که به‌گفته او «۱۰ نسل از اوکراینی‌ها» باید هزینه آن را بپردازند، خودداری کرد. 

به‌گفته یک منبع اوکراینی که از محتوای توافق مطلع است و خبرگزاری فرانسه سه‌شنبه شب از او پرس‌وجو کرد، این درخواست مالی آمریکا دیگر در سند وجود ندارد. 

در عوض، متن توافق پیش‌بینی می‌کند که آمریکایی‌ها و اوکراینی‌ها به‌طور مشترک از منابع معدنی بهره‌برداری کنند و درآمدهای حاصل از آن به یک «صندوق مشترک بین اوکراین و آمریکا» واریز شود. 

به‌گفته این مقام ارشد اوکراینی، آمریکایی‌ها موافقت کرده‌اند که «تمام بندهایی که با آن‌ها موافق نبودیم، به‌ویژه بند ۵۰۰ میلیارد دلاری را حذف کنند». 

هیچ تضمین مشخصی در مورد امنیت وجود ندارد 

برای کی‌یف، شرط کلیدی در دادن دسترسی به منابع طبیعی خود به متحدانش، دریافت تضمین‌های امنیتی است، یعنی سازوکاری سیاسی-نظامی که بتواند روسیه را پس از توافق احتمالی بر سر آتش‌بس، از هرگونه حمله جدیدی بازدارد. 

زلنسکی پیش از این در اکتبر گذشته، هنگامی که خطوط کلی طرح خود «برای پیروزی» را ارائه کرد، به امکان چنین مبادله‌ای (منابع در مقابل تضمین‌های امنیتی) اشاره کرده بود. 

اوکراین معتقد است که بهترین تضمین، عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) خواهد بود، سناریویی که واشنگتن آن را رد کرده است، زیرا این امر هرگونه آتش‌بس یا صلح را غیرممکن می‌کند، چرا که مسکو آن را یک خط قرمز می‌داند. 

درخواست دیگر اوکراین، حضور سربازان حافظ صلح در صورت آتش‌بس است. آمریکا این گزینه را رد کرده است، اما موافق استقرار نیروهای اروپایی است. 

در نهایت، متن توافق درباره معادن شامل اشاره‌ای به امنیت اوکراین خواهد بود، اما هیچ تضمین مشخصی در آن وجود ندارد. براساس گفته این مقام ارشد اوکراینی، بحث‌ها درباره این موضوع همچنان ادامه دارد. 

او توضیح داد:

چه ذخایر و چه موادی؟ 

اوکراین حدود پنج درصد از منابع معدنی جهان را دارد، اما منابعی که دونالد ترامپ به دنبال آن‌هاست، عمدتاً یا استخراج نشده‌اند، یا استخراج آن‌ها دشوار است، یا به‌طور عملی تحت کنترل روسیه هستند، زیرا در مناطق اشغالی قرار دارند. 

اوکراین به‌ویژه سه ماده معدنی حیاتی تولید می‌کند: منگنز (هشتمین تولیدکننده جهان براساس داده‌های معدن جهانی)، تیتانیوم (یازدهمین تولیدکننده) و گرافیت (چهاردهمین تولیدکننده) که برای تولید باتری‌های الکتریکی ضروری است. 

به‌گفته دفتر تحقیقات زمین‌شناسی و معدنی فرانسه (BRGM)، اوکراین «۲۰ درصد از منابع تخمینی جهانی» ماده معدنی گرافیت را در خود جای داده است. 

براساس تحقیقات این دفتر، اوکراین همچنین «یکی از اصلی‌ترین کشورهای اروپا از نظر استخراج بالقوه لیتیوم است»، که آن هم برای باتری‌ها ضروری است. 

اوکراین ادعا می‌کند که «یکی از وسیع‌ترین منابع» لیتیوم در اروپا را دارد، اما به‌گفته دولت، این ماده «تا کنون» استخراج نشده است و استخراج این ذخایر نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی است. 

براساس اعتراف خود دولت اوکراین، توسعه ذخیره نووپولتاوسکه در منطقه زاپوریژیا به‌تنهایی به ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. 

این منطقه که شامل آپاتیت، تانتالیم، نیوبیوم، استرانسیوم، عناصر نادر خاکی و حتی اورانیوم است، در قلمرویی قرار دارد که توسط ارتش روسیه اشغال شده و کرملین از واگذاری مناطق تحت کنترل خود خودداری کرده است. با این حال، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه گفته است که موافق سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در این مناطق اشغالی است. 

مثال دیگر، منطقه سرشار شوچنکو است که مواد معدنی لیتیوم، تانتالیم، نیوبیوم، بریلیوم و غیره را در خود دارد اما کمتر از ۱۰ کیلومتر از خط مقدم جبهه در منطقه پوکروفسک فاصله دارد، جایی که ارتش روسیه همچنان در حال پیشروی در مقابل نیروهای اوکراینی است که تعداد و تسلیحات کمتری دارند.

دونالد ترامپ سه‌شنبه ۷ اسفند / ۲۵ فوریه اعلام کرد که ولودیمیر زلنسکی روز جمعه برای امضای توافق فراگیر میان دو کشور بر سر ذخایر معدنی اوکراین به کاخ سفید خواهد رفت. رئیس جمهوری آمریکا افزود این توافق به اوکراین در «ادامه مبارزه» کمک خواهد کرد.