صنایع دستی، راهی به سوی امید و استقلال: زنان سوری در بازسازی زندگی پس از جنگ

جنگ در سوریه، زنان این کشور را با چالش‌های بزرگی روبرو کرده است. بسیاری از آن‌ها مجبور شدند برای تأمین معاش خود، راه‌حل‌های خلاقانه‌ای بیابند. از دست دادن همسران و نبود نان‌آور خانواده، یا شرایط اقتصادی سخت، زنان سوری را وادار کرد تا نه‌تنها از نظر مالی، بلکه از نظر روانی نیز به دنبال راه‌هایی برای بهبود وضعیت خود باشند. هر یک از این زنان داستان منحصر به فردی دارند، اما آن‌چه همه آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد، تجربه مشترک جنگ، آوارگی و تلاش برای بازسازی زندگی است. 

 احیای صنایع دستی سنتی در سویدا

خُلود حنیفی، فعال جامعه مدنی و فرهنگی، در شهر سویدا در جنوب سوریه، یک ساختمان قدیمی عربی را به کارگاه صنایع دستی تبدیل کرده است. او در سال ۲۰۱۷ پروژه‌ای به نام «فجّة خُرق» را راه‌اندازی کرد تا به خانواده‌های آواره از دیگر مناطق سوریه کمک کند. خُلود در مصاحبه با «قنطره» می‌گوید:

«فجّة خُرق» یک هنر دستی سنتی است که در آن بقایای پارچه‌های مختلف بازیافت شده و به فرش‌های رنگارنگ تبدیل می‌شوند. در کارگاه خُلود، طرح‌های مدرن برای لوازم خانگی کاربردی ایجاد می‌شود. این پروژه نه‌تنها به زنان آواره و محلی شغل داده، بلکه یک هنر دستی فراموش‌شده را نیز احیا کرده است.

در ایران پارچه‌های کهنه در صنایع دستی مانند کوسن‌دوزی، تکه‌دوزی، کیف‌های دستی و مانند آن به کار می‌رود.

خُلود که مدرک کارشناسی ارشد روان‌شناسی دارد، می‌گوید:

از محلی به جهانی: پروژه سما هندی‌مید

قنطره می‌نویسد اولا شیخ حسن از دمشق، داستان پروژه خود به نام «سما هندی‌مید» را این‌گونه تعریف می‌کند:

این ایده به تأسیس گروه‌های زنان متخصص در بافندگی و گلدوزی منجر شد. اولین محصول‌های آن‌ها شامل کیف و کوسن‌هایی بود که از هنر موزاییک در دیرالزور، ادلب و دمشق الهام گرفته شده بود. این پروژه در طول ده سال گذشته به حدود ۱۸۵ زن کمک کرده است که بسیاری از آن‌ها تنها نان‌آور خانواده‌های خود هستند. برخی از این زنان بعداً به خارج از کشور مهاجرت کردند و کسب‌وکارهای کوچک خود را راه‌اندازی کردند.

با وجود قدرت خرید پایین در سوریه، اولا و همکارانش راهی برای فروش محصول‌های خود در خارج از کشور پیدا کردند. امروزه آن‌ها یک انبار و فروشگاه در آلمان دارند. اولا می‌گوید:

حمایت روانی و مادی در ادلب

سناء نتفاجی پس از آوارگی از شرق غوطه به ادلب، احساس می‌کرد همه چیز را از دست داده است. او در مرکز توانمندسازی زنان ادلب، حمایت مالی و اجتماعی دریافت کرد و بعداً خودش به آموزش دیگر زنان پرداخت. او به همراه همکارانش پروژه «سبایا الفنون» (زنان هنرمند) را راه‌اندازی کرد. سناء در مصاحبه با قنطره می‌گوید:

این تیم متشکل از هفت زن بین ۲۵ تا ۶۵ سال است که برخی از آن‌ها از ادلب و برخی دیگر آوارگان هستند. سناء می‌گوید:

یکی از شرکت‌کنندگان در یک حمله هوایی ۱۳ عضو خانواده خود را از دست داد. این پروژه راهی برای حمایت روانی و مالی او بود.

گام‌های کوچک به سوی آینده‌ای بهتر

سمیرا، که در شبکه‌های اجتماعی به نام «ماما سمیرا» شناخته می‌شود، خانه خود را در اردوگاه آوارگان یرموک در دمشق از دست داد. او پس از آوارگی به محله باب شرقی در دمشق نقل مکان کرد و تصمیم گرفت یک رستوران کوچک با غذاهای خانگی راه‌اندازی کند.سمیرا در مصاحبه با قنطره می‌گوید:

سمیرا امیدوار است که این پروژه کوچک به یک رستوران بزرگ در دمشق تبدیل شود. او همچنین به نیازمندان غذا می‌دهد، به‌ویژه کسانی که خانه‌های خود را از دست داده‌اند.

صنایع دستی: ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی اقتصادی زنان

در مناطق جنگ‌زده جهان، صنایع دستی به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی اقتصادی زنان و ایجاد امید در جوامع آسیب‌دیده مورد استفاده قرار گرفته است. این پروژه‌ها نه‌تنها به زنان کمک می‌کنند تا از نظر مالی مستقل شوند، بلکه به حفظ فرهنگ محلی، تقویت روحیه همبستگی و ایجاد صلح و ثبات در جامعه نیز کمک می‌کنند.

در افغانستان، پس از سال‌ها جنگ و ناآرامی، بسیاری از زنان برای تأمین معاش خانواده‌های خود به صنایع دستی روی آورده‌اند. سازمان‌هایی مانند «تورپکای» (Turquoise Mountain) و «زنان برای زنان بین‌الملل» (Women for Women International) به زنان آموزش می‌دهند تا صنایع دستی مانند گلدوزی، بافندگی و سفال‌گری را به‌صورت حرفه‌ای انجام دهند. این محصول‌ها اغلب به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شوند و درآمدزایی قابل توجهی برای زنان ایجاد می‌کنند. این پروژه‌ها نه‌تنها به زنان کمک می‌کنند تا از نظر اقتصادی مستقل شوند، بلکه به حفظ هنرهای سنتی افغانستان نیز کمک می‌کنند.

در یمن، جنگ و بحران اقتصادی باعث شده است که بسیاری از زنان به صنایع دستی سنتی مانند ساخت جواهرات، بافتنی و تولید لوازم تزئینی روی آورند. سازمان‌هایی مانند «صندوق توسعه زنان یمن» (Yemeni Women's Development Fund) از این زنان حمایت می‌کنند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا محصول‌های خود را به بازارهای محلی و بین‌المللی عرضه کنند.

در عراق، به‌ویژه در مناطق شمالی مانند کردستان، زنان بسیاری در پروژه‌های صنایع دستی مشارکت دارند. سازمان‌هایی مانند «زنان برای صلح» (Women for Peace) و «بنیاد صنایع دستی عراق» (Iraqi Artisan Foundation) به زنان آموزش می‌دهند تا محصول‌هایی مانند فرش‌های دست‌باف، گلیم و جواهرات سنتی تولید کنند. این محصول‌ها اغلب به کشورهای دیگر صادر می‌شوند.

در فلسطین، به‌ویژه در نوار غزه و کرانه باختری، زنان بسیاری در پروژه‌های صنایع دستی مشارکت دارند. سازمان‌هایی مانند «صنایع دستی فلسطین» (Palestinian Crafts) و «زنان برای زندگی بهتر» (Women for a Better Life) به زنان آموزش می‌دهند تا محصول‌هایی مانند گلدوزی سنتی، سفال‌گری و تولید لوازم تزئینی تولید کنند.

در سودان جنوبی، پس از سال‌ها جنگ داخلی، بسیاری از زنان به صنایع دستی روی آورده‌اند. سازمان‌هایی مانند «زنان برای صلح و توسعه» (Women for Peace and Development) به زنان آموزش می‌دهند تا محصول‌هایی مانند سبدبافی، تولید جواهرات و پارچه‌های سنتی تولید کنند.

این پروژه‌ها نشان می‌دهند که صنایع دستی می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی اقتصادی زنان در مناطق جنگ‌زده عمل کند. این پروژه‌ها نه‌تنها به زنان کمک می‌کنند تا از نظر مالی مستقل شوند، بلکه به حفظ فرهنگ محلی، ایجاد صلح و ثبات در جامعه و تقویت روحیه همبستگی نیز کمک می‌کنند. این تلاش‌ها نشان‌دهنده مقاومت و امیدواری زنان در مواجهه با چالش‌های ناشی از جنگ و بحران‌های اقتصادی است.

فیسبوک فجه الخرق