کسی به فکر ماهی‌ها نیست: خطر انقراض گونه‌ها در آمریکا و ایران

حامیان محیط زیست هشدار می‌دهند که دولت دونالد ترامپ، با حمایت جمهوری خواهان مجلس نمایندگان و «دپارتمان کارایی دولت» (DOGE) ایلان ماسک، در حال حمله‌ به قانون گونه‌های در معرض خطر (ESA) و آژانس‌های فدرال حیات وحش هستند که در صورت موفقیت، تقریباً به‌طور قطع گونه‌های بسیاری را به‌سوی انقراض سوق خواهند داد.

به گزارش گاردین مخالفان می‌گویند که این حمله سه‌جانبه برای منجمد کردن حفاظت از حیات وحش در خطر انقراض برای پیشبرد سریع‌تر پروژه‌های نفت، گاز و توسعه طراحی شده است.

در هفته‌های اخیر، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده گفته است که «جوخه خدا» (God squad) یا کمیته‌ای را تشکیل می‌دهد که به‌طور مؤثر حفاظت از گونه‌های در آستانه انقراض را وتو می‌کند. در همین حال، به دستور ماسک به اصطلاح «دپارتمان کارآیی دولت»، تاکنون صدها کارمند حفاظت از آبزیان و حیات وحش ایالات متحده اخراج شده‌اند، و تعلیق استخدام صدها کارگر فصلی دیگر که به گفته مدافعان آنها برای تضمین بقای برخی گونه‌ها حیاتی است، اجرا شده است.

در مجلس آمریکا، جمهوری خواهان اخیراً جلسه رسیدگی در مورد قانون گونه‌های در معرض خطر و قانون حفاظت از پستانداران دریایی برگزار کردند و ادعا کردند که این قانون باید بازنگری شود تا پروژه‌های صنعتی سریع‌تر تصویب شوند.

حامیان حیات وحش برای وضعیتی مبارزه می‌کنند که گونه‌ها در طبیعت تعادل داشته باشند. نوآ گرینوالد، مدیر گونه‌های در معرض خطر در مرکز تنوع زیستی گفت:

کنگره آمریکا قانون گونه‌های در معرض خطر را در سال ۱۹۷۳ تصویب کرد و عقاب‌های طاس، خرس گریزلی و تمساح‌های آمریکایی و سایر گونه‌ها را از انقراض نجات داد. برخی از فعالان محیط زیست می‌گویند که این یکی از قوی‌ترین قوانین زیست‌محیطی کشور است زیرا صریح است و ضرب الاجل‌های روشنی را برای آژانس‌های فدرال تعیین می‌کند تا برای حفاظت از گونه‌ها اقدام کنند. این قانون همچنین اکثر ابتکارات فدرال را برای اطمینان از اینکه اقدام یا پروژه گونه‌های حفاظت‌شده را تهدید نمی‌کند، می‌طلبد.

وضعیت گونه‌های در معرض خطر در ایران 

در ایران در حال حاضر ۱۷۶ گونه در خطر و آسیب‌پذیر در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند. سال گذشته مرضیه موسوی، کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود از ۱۰۳۶ گونه مهره‌دار جانوری کشور، ۷۵ گونه در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند. تعداد دقیق گونه‌های در حال انقراض و آسیب‌پذیر در ایران هر کدام که باشد، شمار بالایی است. 

یکی از علت‌های اصلی انقراض گونه‌ها در ایران تخریب زیستگاه‌هاست که شامل جنگل‌زدایی، سدسازی، جاده‌سازی، خطوط انتقال، ریل‌های راه آهن، معدون‌کاوی، تغییر کاربری اراضی، شکار غیرقانونی هستند. علل دیگر قاچاق حیات‌وحش، تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی، آلودگی و تخریب منابع طبیعی و برداشت بی‌رویه از طبیعت را شامل می‌شوند.

حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ۱۳ اسفند درباره علل انقراض گونه‌ها گفت: 

ظهرابی با تکرار این امر که حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و آسیب‌پذیر بدون مشارکت مردمی ممکن نیست گفت دستیابی به این مشارکت زمانی اتفاق خواهد افتاد و پایدار می‌شود که بتوان منافع مردم و حفاظت را با هم همسو کرد یعنی همزمان با حفظ حیات وحش و تنوع زیستی مردم هم از این حفاظت منفعت ببرند و منفعت پایدار ایجاد شود، این روند خودبه‌خود می‌تواند به پایداری حفاظت کمک کند. 

راهکارهایی برای نجات گونه‌های در معرض خطر در ایران 

حفاظت از گونه‌های آسیب‌پذیر و در معرض انقراض در ایران نیازمند یک رویکرد جامع و چند بعدی است که شامل اقدامات حفاظتی، سیاست‌گذاری‌های مناسب، مشارکت جوامع محلی و آگاهی‌بخشی عمومی می‌شود. در اینجا چند راهکار کلیدی برای نجات این گونه‌ها آورده شده است. 

۱. حفاظت از زیستگاه‌ها

۲. مقابله با شکار غیرقانونی و قاچاق حیات‌وحش

۳. برنامه‌های تکثیر و احیای گونه‌های در معرض خطر

۴. آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی

۵. کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و آلودگی محیط زیست

۶. همکاری بین‌المللی و حمایت مالی

حفاظت از گونه‌های در معرض خطر در ایران مسئولیتی ملی و جهانی است. با ترکیب سیاست‌های صحیح، آموزش و مشارکت مردم، نظارت قوی، و اقدامات حفاظتی علمی، می‌توان از انقراض گونه‌های ارزشمند جلوگیری کرد و تعادل اکولوژیکی را حفظ کرد. هر فرد می‌تواند با انتخاب‌های آگاهانه، مانند کاهش مصرف پلاستیک، حمایت از محیط‌بانان، و عدم خرید حیوانات وحشی، به حفاظت از این گونه‌ها کمک کند.

*بخشی از این مطلب با کمک هوش مصنوعی تهیه شده است.