ایران در انتظار پاسخ اروپایی‌ها؛ گروسی: بدون ما هرگز

خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه ۹ اردیبهشت/ ۲۹ آوریل گزارش داد که ایران پیشنهاد کرده است پیش از آغاز دور جدید مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، نشستی با طرف‌های اروپایی عضو برجام برگزار کند. این دیدار احتمالی قرار است روز جمعه (۱۲ اردیبهشت) در رم ایتالیا انجام شود، اما دیپلمات‌ها می‌گویند که اروپایی‌ها هنوز پاسخی رسمی به این پیشنهاد نداده‌اند.

همزمان، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز سه‌شنبه هشدار داد که هرگونه توافق هسته‌ای جدید با ایران، بدون نظارت مؤثر آژانس، صرفاً «جوهری روی کاغذ» خواهد بود. گروسی در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با وزیر خارجه فرانسه گفت:

گروسی همچنین گفت که در تماس مستمر با عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا است، تا آژانس بتواند در ارائه مکانیسم‌های نظارتی و فنی برای رصد تعهدات احتمالی جدید نقش‌آفرینی کند.

گروسی تأکید کرد که بدون همکاری شفاف بازرسان آژانس، هیچ توافقی ضمانت اجرایی نخواهد داشت و توافقی واقعی تلقی نمی‌شود.

اما در سمت دیگر، تهران در تلاش است از فضای مثبت مذاکرات اخیر خود با ایالات متحده آمریکا که روز شنبه در عمان برگزار شد و همچنین گفت‌وگوهای پیشین با روسیه و چین استفاده کند تا موضع خود را تقویت کند و دایره مذاکرات را به اروپا هم گسترش دهد. در همین حال، مقامات عمانی اعلام کرده‌اند که احتمال دارد دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا روز سوم مه (۱۳ اردیبهشت) در اروپا برگزار شود، اگرچه هنوز تصمیم نهایی در این باره گرفته نشده است.

تماس ایران با بریتانیا، فرانسه و آلمان نشان‌دهنده تلاش تهران برای باز نگه داشتن گزینه‌های دیپلماتیک است. ایران همچنین می‌خواهد پیش از ماه اکتبر، زمانی که مهلت اجرایی قطعنامه ۲۲۳۱ در شورای امنیت سازمان ملل به پایان می‌رسد، از موضع اروپایی‌ها درباره احتمال بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل (فعال کردن مکانیسم ماشه) آگاه شود.

دو دیپلمات اروپایی و یک دیپلمات غربی گفته‌اند که ایران پس از مذاکرات اخیر با آمریکا، پیشنهاد دیدار در رم را مطرح کرده است. اگر این دیدار امکان‌پذیر نباشد، تهران آماده است پیش از این تاریخ، میزبان مذاکراتی در تهران باشد. اما دیپلمات‌های غربی دیدار در تهران را رد کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که ترجیح می‌دهند منتظر نتایج گفت‌وگوهای واشنگتن و تهران بمانند.

یک مقام ایرانی ضمن تأیید این پیشنهاد گفت: «مهم است که پیش از ادامه مذاکرات با آمریکا، با کشورهای اروپایی بر سر دغدغه‌های مشترک گفت‌وگو کنیم.»

ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه هم روز دوشنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل هشدار داد که در صورت ناکامی مذاکرات هسته‌ای با ایران، فرانسه در فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه تهران لحظه‌ای درنگ نخواهد کرد:

بدون شک، هنگامی که توافق هسته‌ای ایران طی چند هفته آینده منقضی شود، اگر منافع امنیتی اروپا تضمین نشود، در بازگرداندن تمام تحریم‌هایی که ده سال پیش لغو شده بودند، لحظه‌ای تردید نخواهیم کرد.بازگرداندن تحریم‌ها دسترسی ایران به فناوری، سرمایه‌گذاری و بازار اروپا را به طور دائم مسدود خواهد کرد و پیامدهای ویرانگری بر اقتصاد این کشور خواهد داشت. این چیزی نیست که ما خواهان آن باشیم، به همین دلیل به طور جدی از ایران می‌خواهم که امروز تصمیمات لازم را اتخاذ کند تا از بدترین سناریو جلوگیری شود.

دیپلمات‌ها گفته‌اند که سه کشور اروپایی اکنون به دنبال آن هستند که در صورت عدم دستیابی به توافق قابل قبول، تا ماه اوت (مردادماه) مکانیسم ماشه را فعال کنند، اگرچه این فرصت نهایتاً تا ۱۸ اکتبر به پایان می‌رسد.

نگرانی‌ها درباره بازگشت تحریم‌ها و چکانده شدن ماشه

یک مقام ایرانی در این زمینه گفت:

وزارت خارجه بریتانیا و آلمان از اظهار نظر درباره این پیشنهاد خودداری کرده‌اند و وزارت خارجه فرانسه نیز هنوز پاسخی نداده است. به گفته دیپلمات‌ها، اروپایی‌ها در حال بررسی این هستند که آیا ملاقات با ایران در این مقطع به نفعشان هست یا خیر.

در ماه‌های اخیر، ایران و سه کشور اروپایی چندین بار در سطوح فنی ملاقات کرده‌اند تا درباره پارامترهای احتمالی یک توافق جدید گفت‌وگو کنند. آخرین این دیدارها در ماه مارس انجام شد. اکنون تهران به دنبال استفاده از این زمینه برای پیشبرد روند مذاکرات و جلوگیری از فشارهای مضاعف بین‌المللی است.

با توجه به تهدیدهای اخیر ترامپ مبنی بر حمله به ایران در صورت عدم دستیابی به توافق جدید و تهدیدهای اسرائیل، فضای مذاکرات بسیار حساس شده است. ایران به وضوح اعلام کرده که هرگونه اقدام خصمانه با واکنش فوری روبه‌رو خواهد شد.

از خط قرمز عبور نمی‌کنیم!

در شرایطی که روند مذاکرات همچنان حساس و پرابهام است، مقام‌های جمهوری اسلامی در جبهه‌ای دیگر به اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، که خواستار «برچیده شدن کامل» زیرساخت‌های هسته‌ای ایران شده بود، واکنش تندی نشان دادند تا بر خط قرمز اعلامی‌شان در مورد حق غنی‌سازی پافشاری کنند.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز دوشنبه ۸ اردیبهشت در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که ادعاهای نتانیاهو «توهم‌آمیز» و بی‌ارزش است. او گفت اسرائیل نمی‌تواند برای ایران تعیین تکلیف کند و افزود که نتانیاهو و حامیانش در تیم بایدن پیش‌تر هم در رسیدن به توافق با ایران ناکام مانده‌اند. عراقچی همچنین تأکید کرد که ایران تلاش‌های خارجی برای دیکته کردن سیاست خارجی به تهران را خنثی خواهد کرد.

او هشدار داد که بسیاری از ایرانیان دیگر برجام را کافی نمی‌دانند و انتظار دارند توافقی با دستاوردهای ملموس‌تر حاصل شود. عراقچی تأکید کرد: «نه تنها هیچ گزینه نظامی، بلکه قطعاً هیچ راه‌حل نظامی‌ای علیه ایران وجود ندارد. هرگونه حمله، با پاسخ فوری روبه‌رو خواهد شد.»

در همین راستا، علی شمخانی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، نیز با انتشار پیامی در ایکس هشدار داد که تهدیدات اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران، «عواقبی فراتر از تصور» برای تل‌آویو خواهد داشت. شمخانی همچنین پرسید که آیا این تهدیدات تصمیمی مستقل از سوی اسرائیل است یا در هماهنگی با سیاست‌های دولت ترامپ انجام می‌شود.

توضیح: متن این گزارش خبری با اطلاعات تازه بروز شد.