بازی اشباح پیش از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا
هنوز روشن نیست که خطوط قرمز اصلی آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران چیست. حتی محدوده مذاکرات هم مشخص نیست. اینکه آیا فقط هسته‌ای روی میز است یا سلاح و نیابتی‌ها هم محور مذاکره‌اند. اینکه چقدر کانال‌های دوم یا امنیتی‌های دو طرف به تفاهم نزدیک شده‌اند و آیا اساساً این کانال مقدم بر کانال دیپلماتیک عمل می‌کند یا خیر هم از ابهام‌ها است.
علی رسولی
در آستانه‌ی سومین دور از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده آمریکا که قرار است روز شنبه ۶ اردیبهشت/ ۲۶ آوریل در عمان برگزار شود، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، بر شرط «غنی‌سازی صفر» تأکید کرد. روبیو گفت که موافقت با برنامه هسته‌ای غیرنظامی تهران، مشروط به واردات سوخت غنی‌شده از خارج کشور و توقف کامل غنی‌سازی داخلی اورانیوم است؛ پیشنهادی که اگرچه به ظاهر مصالحه‌آمیز به نظر می‌رسد، اما در عمل با خط قرمز جمهوری اسلامی که داشتن برنامه غنی‌سازی داخلی است در تنافر است.
مارکو روبیو در مصاحبه‌ای با پادکست آمریکایی «فری‌پرس» گفت: «اگر ایران می‌خواهد برنامه‌ای صلح‌آمیز برای انرژی هسته‌ای داشته باشد، همانند بسیاری از کشورها می‌تواند سوخت مورد نیاز را از خارج تأمین کند.» او تأکید کرد که ایران همچنان می‌تواند راکتورهای خود را حفظ کرده و از انرژی هسته‌ای استفاده کند، اما حق غنی‌سازی داخلی اورانیوم نخواهد داشت.
او افزود:
این سیاست، راه ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را می‌بندد. چرا که دیگر نمی‌تواند مواد اولیه را خودش تولید کند.
در حالی که واکنش رسمی ایران به این اظهارات هنوز اعلام نشده، روشن است که توقف کامل غنی‌سازی برای تهران یک خط قرمز تاریخی به شمار می‌رود. مقامات جمهوری اسلامی همواره تأکید کرده‌اند که غنی‌سازی اورانیوم، حق مسلم ایران ذیل معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است و هرگونه توافقی باید این حق را به رسمیت بشناسد.
علاوه بر این، جمهوری اسلامی می‌گوید که به آمریکا اعتمادی ندارد و تجربه‌ی سال‌های گذشته و به ویژه خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ گواه آن بی‌اعتمادی است.
پیشنهاد جدید آمریکا در شرایطی مطرح می‌شود که فضای ژئوپلیتیک منطقه و جهان، تحت تأثیر جنگ غزه، بحران اوکراین، و رقابت چین و آمریکا به‌شدت متشنج است. از سوی دیگر، گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران هم‌اکنون بیش از ۲۷۴ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد.
بر همین اساس، غرب می‌گوید از نزدیک شدن ایران به «آستانه هسته‌ای» به شدت نگران است. تحلیلگران معتقدند که هدف از پیشنهاد واردات سوخت غنی‌شده، فریز کردن برنامه هسته‌ای ایران در سطحی کاملاً غیرنظامی و کنترل‌شده است، بدون آنکه ایران به‌طور رسمی از حق خود عقب‌نشینی کند.
بازی اشباح در واشنگتن، تهران و تل‌آویو
در حالی که دولت آمریکا، دست‌کم در مرحله کنونی، از مسیر دیپلماتیک و محدودسازی تدریجی برنامه هسته‌ای ایران سخن می‌گوید، در سوی دیگر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بار دیگر در سخنرانی روز سه‌شنبه ۳ اردیبهشت/ ۲۳ آوریل خود ایران را تهدیدی برای موجودیت اسرائیل و صلح جهانی خواند و تأکید کرد که کشورش برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، حتی بدون حمایت دیگر کشورها، اقدام خواهد کرد.
نتانیاهو گفت:
اگر لازم باشد تنها بایستیم، می‌ایستیم. اما از مأموریت‌مان برای پیروزی عقب‌نشینی نمی‌کنیم.
در فاصله‌ای اندک از سخنان نتانیاهو، گزارش جدید مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل (ISIS) هم منتشر شد که با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، از ساخت یک مجموعه بزرگ تونل و توسعه حصارهای امنیتی آن در کوه کلنگ گزلا، در جنوب مجتمع نطنز خبر داده است.
این مؤسسه که مقر آن در واشنگتن است، در گزارش تحلیلی خود آورده:
دو مجموعه تونل در این منطقه شناسایی شده‌اند: یکی جدید و در حال ساخت، با ساختاری عمیق‌تر از تأسیسات فردو؛ و دیگری کوچک‌تر و قدیمی که نخستین‌بار در سال ۲۰۰۷ فاش شده بود. ایران هیچ‌کدام از این سایت‌ها را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام نکرده است.
در ادامه این گزارش آمده است که تأسیسات جدید، قرار است میزبان خط مونتاژ سانتریفیوژهای پیشرفته باشد و ممکن است ایران در آن چند هزار سانتریفیوژ مدرن را، دور از چشم آژانس، نصب و راه‌اندازی کند. کارشناسان مؤسسه هشدار داده‌اند که «پوشش امنیتی جدید پیرامون کوه و تونل‌ها، به‌ویژه ساخت دیوارهای دو لایه، سیستم‌های نظارتی و ورودی‌های تقویت‌شده، نشانگر تلاش ایران برای آغاز فعالیت در این مراکز بدون نظارت بین‌المللی است.»
پاسخ با شکلک شبح
در پی اظهارات نتانیاهو و گزارش مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل، عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، با انتشار یک توییت تند واکنش نشان داد.
او نوشت:
رژیم صهیونیستی و برخی گروه‌های ذی‌نفع در حال تخریب مسیر دیپلماسی هستند؛ با استفاده از ابزارهای تکراری، از جمله انتشار تصاویر ماهواره‌ای گمراه‌کننده، فرافکنی امنیتی، و ادعاهای ترسناک درباره آنچه در کوه‌ها پنهان شده! به همه اطمینان می‌دهم: هر گرم از اورانیوم غنی‌شده ایران تحت نظارت کامل و مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ایران مسیر صلح را ترک نخواهد کرد، اما اجازه نخواهد داد با تهدید، ترور، و دروغ، حقش زیر سؤال برود. ما آماده مذاکره هستیم، اما نه از موضع ضعف.
در پایان توییت، عراقچی تصویری از یک نقشه ماهواره‌ای همراه با چهره‌ی گرافیکی «شبحی وحشت‌زده» را منتشر کرد و نوشت: «ترس را بساز، مردم را بترسان، و بعد برای کنترلشان مذاکره کن؟ این ترفند دیگر کار نمی‌کند.»
اهمیت نشست عمان و آینده مذاکرات
دور سوم مذاکرات آمریکا و ایران قرار است روز شنبه در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شود. دو دور قبلی در رم و مسقط با ارزیابی مثبت طرفین همراه بود، اما پیشرفت ملموسی در رفع اختلاف‌های اصلی حاصل نشد.
نشست عمان، یکی از آخرین فرصت‌ها برای دستیابی به توافقی جدید پیش از ورود به فازهای تشدید تنش است. در همین حال، مواضع چهره‌های کلیدی در دولت آمریکا درباره آینده برجام و میزان مجاز غنی‌سازی، نشان‌دهنده‌ی دوگانگی در رویکرد واشنگتن است.
در حالی که مایک والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا، ماه گذشته خواستار «برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران» شد، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، از امکان بازگشت به محدوده ۳,۶۷ درصدی غنی‌سازی سخن گفت و چند ساعت بعد صحبت خود را پس گرفت.
هنوز روشن نیست که خطوط قرمز اصلی آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران چیست. حتی محدوده مذاکرات هم مشخص نیست. اینکه آیا فقط هسته‌ای روی میز است یا سلاح و نیابتی‌ها هم محور مذاکره‌اند. اینکه چقدر کانال‌های دوم یا امنیتی‌های دو طرف به تفاهم نزدیک شده‌اند و آیا اساساً این کانال مقدم بر کانال دیپلماتیک عمل می‌کند یا خیر هم از ابهام‌ها است.
با این حال، مسئله کلیدی برای ایران، اعتماد به آمریکا و تضمین پایبندی طرف مقابل به تعهدات است؛ مسئله‌ای که بدون رفع تحریم‌ها و دریافت تضمین‌های جدی، بعید است از سوی تهران پذیرفته شود.
با ادامه فشارهای اسرائیل، مواضع دوگانه واشنگتن، وضعیت بی‌اعتمادی متقابل، و موضوع اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده در ایران، چشم‌انداز مذاکرات همچنان مبهم و شکننده باقی مانده است. با این حال، اشتیاق هر دو طرف برای شرکت در نشست عمان نشان‌دهنده آن است که گزینه دیپلماسی هنوز روی میز است؛ هرچند با فاصله‌ای باریک از شکست.
نظرها
نظری وجود ندارد.