برجام: آیا اراده به بازگشت به توافق بر تلاش مخالفان آن می‌چربد؟
جمهوری‌خواهان به دنبال تصویب قوانینی هستند که بازگشت بایدن به برجام را دشوار کند. اسرائیل نیز به مخالفت‌ها ادامه می‌دهد. اما سه مقام ارشد امنیتی سابق اسرائیل می‌گویند اراده به بازگشت به توافق نیرومند است و اسرائیل باید استراتژی دیگری را در هماهنگی حداکثری با دولت بایدن علیه ایران پیش بگیرد.
آیا مذاکره‌ای بین تهران و واشنگتن در پیش است؟
مذاکرات احیای «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) بین نمایندگان ایران و قدرت‌های گروه ۱+۵ ادامه دارد. ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی اعلام آمادگی کرده‌اند. در ایران، در نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ۱۴۰۰، جنگ قدرت شدیدی بر مبنای برجام و تنش‌زدایی از رابطه با آمریکا در جریان است. اما همین مسأله در آمریکا نیز وجود دارد. جمهوری‌خواهان و شماری از اعضای جناح راست دموکرات‌ها مخالف برجام‌اند و کماکان معتقد به «فشار حداکثری». به علاوه، اسرائیل نیز به مخالفت‌هایش با برجام ادامه می‌دهد.
مخالفت‌ها در داخل آمریکا ادامه دارد
در مجلس نمایندگان آمریکا، جیم بنکس نماینده جمهوری‌خواه از ایندیانا و رئیس کمیته مطالعاتی جمهوری‌خواهان طرحی قانونی با عنوان «قانون فشار حداکثری» به مجلس نمایندگان ارائه داده که از حمایت ۹۰ نماینده این مجلس برخوردار است.
او چهارشنبه گذشته در نشستی خبری تأکید کرد که سیاست ترامپ در مورد ایران مؤثر بوده و کارزار فشار حداکثری «۹۵ درصد ذخایر ارزی ایران را» در کمتر از دو سال و نیم از بین برد و تهران بدون پول نمی‌تواند به «تروریست‌ها» کمک مالی بدهد.
به گفته این سناتور فشار حداکثری باعث خواهد شد ایران در مورد حمایت مالی از حزب‌الله یا شبه‌نظامیان در عراق دست به انتخابی سخت بزند. بنکس رویکرد دولت بایدن در قبال جمهوری اسلامی را «ضعیف خواند».
بنکس گفت کسانی که طراح این قانون هستند، می‌خواهند به دولت بایدن بگویند که «ما تحریم‌ها علیه ایران را حفظ خواهیم کرد و به دشمنان‌مان نشان خواهیم داد که اگر جو بایدن تحریم‌ها را به صورت موقت بردارد، ما بعدتر آنها را بار دیگر تحمیل خواهیم کرد.»
مایک پومپئو، وزیر خارجه ترامپ و از معماران فشار حداکثری نیز در این نشست مطبوعاتی برای نخستین‌بار پس از ترک وزارت ظاهر شد و گفت که آمریکا، اسرائیل و متحدان‌شان و جهان به خاطر فشار حداکثری جای امن‌تری شده بود زیرا ایرانی‌ها دیگر پولی برای توسعه برنامه هسته‌ای یا حمایت از «تروریسم» نداشتند.
همزمان چهارشنبه هفته گذشته مارشا بلکبرن، سناتور جمهوری‌خواه تنسی طرحی قانونی برای جلوگیری از بازگشت جو بایدن به برجام را به سنا پیشنهاد داد.
بلکبرن در بیانیه‌ای که همراه با طرح پیشنهادی منتشر کرد، گفت:
«وقت آن است که بایدن بیدار شود و دریابد که ایالات متحده نمی‌تواند بر سر توافقی صادقانه با ایران مذاکره کند زیرا آنها رژیمی افراطی و ضدآمریکایی هستند. هرچقدر هم که مذاکره یا "گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم" انجام شود، این واقعیت تغییر نخواهد کرد.»
به نوشته الی لیک، ستون‌نویس بلومبرگ و مخالف برجام، این طرح و بیانیه مارشا بلکبرن هدف اصلی پس ذهن جمهوری‌خواهان را بالاخره آشکار کرد:
«به یک معنا، خانم بلکبرن سوتی داد. دموکرات‌ها برای مدت‌ها منتقد سیاست تحریم‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری پیشین بودند. آقای ترامپ گفته بود که تحریم‌ها برای تحت فشار قراردادن ایران جهت موافقت با توافقی بهتر است اما دموکرات‌ها می‌گفتند که آنها روشی نه چندان پنهانی برای اعمال تغییر رژیم [رژیم چینج] هستند. حالا خانم بلکبرن نقاب از چهره انداخته: او می‌گوید مسأله با ایران خود رژیم است.»
آیا مخالفت‌ها به جایی می‌رسد؟
سیاستمداران جمهوری‌خواه پیش از این نیز در بیانیه‌ها و نامه‌هایی خطاب به جو بایدن از بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها علیه ایران انتقاد کرده بودند و هشدار داده بودند که بازگشت به توافق به نوعی «سیاست پینگ‌پونگی» می‌انجامد چون دولت جمهوری‌خواه بعد بار دیگر تحریم‌ها را اعمال خواهد کرد. شماری دموکرات که زمان باراک اوباما نیز با برجام مخالفت کردند، به جمع آنها پیوستند.
با وجود این، دولت بایدن بر بازگشت به برجام به شرط بازگشت ایران به تعهدات برجامی متعهد باقی مانده و گفت‌و‌گوهای "غیرمستقیم" ایران و آمریکا در وین ادامه دارد. خبرهایی نیز از ملاقات مقام‌های ارشد امنیتی دو کشور در بغداد منتشر شده اند که ایران آنها را تکذیب کرده است.
درباره طرح جدید بلکبرن در سنا نیز الی لیک، ستون نویس بلومبرگ که از مخالفان برجام است، می‌نویسد:
«متأسفانه از طرح قانونی واقعی خانم بلکبرن کار زیادی برای پرداختن به مشکلی که تشخیص داده، بر نمی‌آید. طرح او باعث خواهد شد بودجه فدرال بر سر بازگشت به برجام هزینه نشود و از آقای بایدن و رئیس‌جمهوری‌های بعدی خواهد خواست که هر گونه توافقی را به عنوان معاهده برای تصویب به سنا بدهند (که نیاز به دو سوم آراء دارد)... این اهداف کار برداشتن تحریم‌ها را سخت‌تر می‌کنند اما فرصت موفقیت برای اپوزیسیون دموکراتیک ایران را بالا نخواهد برد.»
او اشاره نمی‌کند که طرح بلکبرن در سنای تحت کنترل دموکرات‌ها شاید به جایی نرسد و در نهایت نیز بایدن می‌تواند با دستور اجرایی مستقیم لغو تحریم‌ها را عملی کند. در واقع دو حزب به شدت متخاصم در حکومت فعلی آمریکا باید بر سر ایران اختلاف‌هایشان را کنار بگذارند و علیه رئیس‌جمهوری دموکرات بشورند ــ اتفاقی که بعید است.
ریچارد گلدبرگ، مشاور ارشد بنیاد راست‌گرای دفاع از دموکراسی‌ها در «نشنال رویو» در مطلبی با عنوان «جمهوری‌خواهان چگونه می‌توانند جلوی برداشتن تحریم‌های ایران به دست بایدن را بگیرند؟»، همین پیشنهاد را می‌دهد که کنگره آمریکا بر مبنای همکاری بین دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه «باید بر سر هر توافقی که در وین به دست آید پیش از لغو تحریم‌ها رأی‌گیری کند؛ و در واقع قانون هم چیزی کمتر از این نمی‌خواهد... سناتورهای هر دو حزب نیز باید به عدم تعهد بلینکن وزیر خارجه به تحریم‌های ضدتروریسم با قانون‌گذاری علیه لغو هر گونه تحریم از این دست واکنش نشان دهند».
لیک دیگر مخالف برجام اما با تردید به موفقیت پیشنهادها به کنگره آمریکا، استدلال می‌کند که دیگر همچون شش سال پیش مسأله این نیست که اگر توافقی در نگیرد جنگی منطقه‌ای رخ خواهد داد زیرا اسرائیل نشان داده که با «خرابکاری» می‌توان جلوی برنامه هسته‌ای ایران را گرفت.
هرچند پس از خرابکاری در نطنز که به اسرائیل نسبت داده شد، مقام‌های آمریکایی به تندی از مقام‌های اسرائیلی در نشست‌های مشترک و نیز از درز اطلاعات حمله توسط آنها به رسانه‌ها انتقاد کرده بودند.
در واقع خرابکاری‌های اسرائیل رابطه بین این کشور با مهم‌ترین متحدش ایالات متحده را تنش‌آلود کرده است. به همین خاطر، همان‌طور که در ادامه خواهیم دید، سه مقام ارشد امنیتی سابق اسرائیل از دولت این کشور خواسته اند که به دولت جو بایدن نزدیک‌تر شود.
اسرائیل بر سر دوراهی: همکاری با آمریکا، ادامه سنگ‌اندازی در مسیر برجام
علی‌رغم حمله‌های اخیر اسرائیل و ایران به منافع یکدیگر، قطار مذاکرات از ریل خارج نشده. به همین دلیل نیز سه مقام ارشد امنیتی سابق اسرائیل در یادداشتی مشترک از دولت این کشور خواسته اند که روابط نزدیکی با دولت جو بایدن برقرار کند و مسیر مقابله با برنامه هسته‌ای ایران را به شکلی دیگر پی بگیرد.
افراییم هالوی، رئیس سابق موساد، ژنرال آرون زیوی فرکش، رئیس سابق اطلاعات ارتش اسرائیل و چک فرایلیش، معاون سابق دبیر شورای امنیت ملی اسرائیل در مقاله مشترک‌شان می‌نویسند:
«اسرائیل امروز در یک دوراهی استراتژیک ایستاده و پیش رویش دو مسأله برای تصمیم‌گیری که مرتبط و پراهمیت هستند، قرار دارند: ایران، و رابطه ما با ایالات متحده. ایالات متحده عزم‌اش را برای بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ جزم کرده و ظاهراً ایران نیز چنین است. اگر شگفتی خارق‌العاده‌ای رخ ندهد، این اتفاق احتمالا رخ خواهد داد.»
آنها به نفع حفظ رابطه مناسب با ایالات متحده، استراتژی تازه‌ای را به دولت اسرائیل پیشنهاد می‌کنند که بر هفت محور استوار است: صبر استراتژیک، هماهنگی حداکثری با ایالات متحده، حمایت از بازگشت به توافق هسته‌ای، تلاش برای استفاده از مناسبات فزاینده با دولت‌های عرب و مسلمان جهت همکاری دیپلماتیک و نظامی علیه ایران، ادامه عملیات‌های مخفی برای به تعویق انداختن و مقابله با برنامه هسته‌ای ایران و حضور آن در سوریه و حمایتش از حزب‌الله، مهیا کردن قدرت نظامی برای وارد آوردن آسیب قابل توجه به برنامه هسته‌ای ایران و موارد دیگر در صورت ضرورت، و سرمایه‌گذاری در یک سیستم دفاعی علیه انواع موشک و راکت و پهپاد.
این مقام‌های ارشد امنیتی سابق خاطرنشان می‌کنند که ایران هنوز سلاح هسته‌ای ندارد و «بنا به گزارش سازمان اطلاعات ارتش اسرائیل، جمهوری اسلامی دست‌کم دو سال از زمان تصمیم‌گیری رهبری سیاسی در تهران تا ساخت یک بمب اتم زمان نیاز دارد. و این تصمیم سال‌های سال است که گرفته نشده.»
آنها علیه سیاست ارعاب نتانیاهو و فوری و قطعی و حیاتی نشان دادن تهدید ایران موضع‌گیری می‌کنند و می‌نویسند:
«به جای اینکه اسرائیلی‌ها را با توصیف‌های هراس‌افکنانه از فوریت و وجودی بودن ماهیت تهدید ایران وحشت‌زده کنیم، بسیار مناسب‌تر است که پیامی بسیار متفاوت و نزدیک‌تر به واقعیت استراتژیک اسرائیل مخابره کنیم. اسرائیل ... هنوز با تهدیدهای جدی مواجه است اما وجودش تضمین شده.»
چندی پیش نیز محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با تغییر موضع نسبت به زمان ریاست‌جمهوری ترامپ در قبال ایران، از خواست رابطه مناسب دوجانبه با تهران سخن گفت. گزارش شده بود که مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی و پادشاهی سعودی به میانجیگری بغداد با یکدیگر مذاکره کرده اند.
در این شرایط، همان‌طور که تحلیلگران امنیتی اسرائیل نوشته اند، اراده برای بازگشت به برجام تا کنون قوی‌تر از اراده برای ممانعت از آن بوده است. اما هنوز مشخص نیست مخالفان سیاست داخلی هر دو کشور و نیز فشارهای بین‌المللی از جانب مخالفانی همچون اسرائیل می‌تواند بازگشت به توافق ۲۰۱۵ را ناممکن کند یا نه.
نظرها
هیچ
سلام. بنظرم بجای تعیین زمان برای خواندن. تعداد واژه ها را بنویسید چون سرعت خواندن متفاوت است.