شصت‌وهشتمین جلسه دادگاه حمید نوری: «دو سال بعد از آزادی با متهم در خیابان مواجه شدم»

«با توجه به اینکه برخی شاکیان و شاهدان به عنوان عضو سازمان مجاهدین در آلبانی پناهنده هستند اما مدارک لازم را برای سفر به استکهلم در اختیار ندارند و اساسا امکان خروج از آلبانی برایشان ممکن نیست، به همین دلیل دادگاه از قبل این تصمیم را داشت که برای شنیدن شهادت این افراد در آلبانی تشکیل جلسه بدهد.»

«من هوادار سازمان مجاهدین خلق بودم و پیش از ۳۰ خرداد، یعنی در سوم اردیبهشت سال ۶۰ دستگیر شدم و تقریباً هشت سال در زندان بودم. من الان هیچ گونه وابستگی سیاسی‌ای ندارم. زمان دستگیری من روز پنج‌شنبه بود و برای همین زندان اوین من را تحویل نگرفت و به همین خاطر به کمیته پل رومی انتقال داده شدم تا روز شنبه که مجدداً من را به زندان اوین بردند. من ابتدا در بند ۳۱۱ بودم و بعد از آن به بند دو، طبقه پایین اوین منتقل شدم. بند دو، طبقه پایین به بچه‌های سیاسی تعلق داشت که شامل گروه‌های فرقان، اقلیت، پیکار، فکر کنم آرمان مستضعفین، هواداران مجاهدین، بچه‌هایِ کومله، حزب دموکرات و تیپ‌های دیگر بودند. بچه‌ها بر اساس وابستگی تشکیلاتی در بند تقسیم‌بندی شده بودند و بیشترین زندانیان سیاسی به مجاهدین وابستگی داشتند ….»

«من در آن مقطع (دهه ۶۰)، عضو سازمان مجاهدین خلق ایران بودم و در بخش انتشارات این سازمان فعالیت می‌کردم. با توجه به شرایطی که در آن مقطع داشت پیش می‌آمد، عملا بخش انتشارات نیمه‌مخفی شده بود. من در سوم اردیبهشت ماهِ سال ۱۳۶۰ در چاپخانه سحاب دستگیر شدم. پس از دستگیری، ابتدا من را به دادستانی کل انقلاب واقع در چهارراه قصر بردند. … چون قرار نبود من بروم به آن چاپخانه، یکی از دوستانم، حسین فردوسی که از زندانیان سیاسی زمان شاه بود و بعدا هم اعدام شد قرار بود برود که به من گفتند او نمی‌تواند برود و من مجبور شدم خودم بروم. …»

حمید اشتری: بسیار خوب … من بعد از دستگیری چون روز پنج‌شنبه بود؛ زندان اوین من را قبول نکردند و به همین دلیل بردندم به زندان معتادین در کمیته پل رومی. روز شنبه من را به اتفاق چهار نفر دیگر به زندان اوین برگرداندند. در زندان اوین با توجه به شرایط پیش آمده به من کاری نداشتند تا مهر ماه ۱۳۶۰. اولین سری بازجویی‌های من در بند ۲۰۹ شروع شد اما نه به خاطر خودم …. من تا سال ۱۳۶۱ در زندان اوین بودم و بعد از آن به زندان گوهردشت منتقل شدم. از سال ۶۱ تا دی ماه ۶۲ من در زندان گوهردشت بودم. بعد از آن به زندان قزل‌حصار منتقل شدم و تا سال ۱۳۶۵ که زندان قزل‌حصار جمع شد من در این زندان بودم. بعد از آن دوباره من را به زندان گوهردشت برگرداندند تا زمان آزادی رسمی من در سال ۱۳۶۸ بود؛ آذر ۶۸.

«پاییز ۶۵ بود. ماهش را نمی‌توانم بگویم. (…) بازجویی‌هایی که من در زندان اوین دادم به نتیجه نرسید. من دو بار دادگاه رفتم. یک بار در سال ۶۰ در زندان اوین و بار دوم -چون بازجویی‌ها در اوین به نتیجه نرسیده بود- در سال ۶۱؛ در واقع من افتتاح کننده انفرادی‌های زندان گوهردشت بودم به اتفاق زندانی‌های دیگر. آخرین سری بازجویی‌های من در گوهردشت انجام شد در سال ۶۱ و در همانجا، در همان اتاقی که بازجویی می‌شدم، یک روز که رفتم، دیدم نیری، همان که حاکم شرع قبلی -شعبه چهار اوین- بود، نشسته. او من را محاکمه کرد و محکوم به ۱۰ سال زندان شدم. … من به طور فشرده اعلام می‌کنم که چون من لو نرفته بودم، دادگاه اول در واقع در رابطه با من نبود بیشتر. من چون برادرم یکی از اعضای اصلی و مسئول در سازمان مجاهدین خلق بود و در درگیری دستگیر شده بود اما از زندان اوین فرار کرده بود، در واقع من را یک مقدار گروگان گرفته بودند. …»

«من هیچ‌کدام از اتهام‌هایی را که آنجا مطرح شد از جمله هوادارای از سازمان مجاهدین را نپذیرفتم و بعد نیری به من گفت که گمشو بیرون سگ منافق!»

«با توجه به اینکه داوود لشکری من را از سال ۶۱-۶۲ می‌شناخت، بعد از انتقال ما -عده‌ای از زندانیان- به زندان گوهردشت، او آمد به من نگاه کرد و گفت “آقای اشتری خوش آمدید! ” بعد از مدت کوتاهی گفتند کسانی که کار [اجباری] می‌کنند اعلام کنند. سه نفر از ما اعلام کرده بودیم کار نمی‌کنیم. قبلا هم کار نکرده بودیم. … ما سه نفر را جدا کردند و به بند بهایی‌ها بردند. نام بند را نمی‌دانم چیست اما در طبقه ما زندانیانی بودند که دو سه سال در انفرادی‌های زندان گوهردشت بودند. البته بند صرفا متعلق به بهاییان نبود. … من شاید حدود دو سه ماه آنجا بودم تا اینکه به سالن ۱۸منتقل شدم. من چندین ماه آنجا بودم تا مقطع سال ۶۶. در سال ۶۶ تا قبل از اعدام‌ها می‌شود گفت که من شش هفت بند عوض کردم. دقیقا اسم بندها را نمی‌دانم و اما آخرین بار در بند جهاد بودم. تابستان سال ۱۳۶۷ بود که من به این بند منتقل شدم؛ خرداد ماه سال ۶۷ باید بوده باشد. … این بند قبلا بندی بود که کار می‌کردند و بعد خالی شده بود. مرتضوی، رئیس زندان، وقتی انتقال پیدا کرده بود به زندان اوین، زندانیانی که آنجا کار می‌کردند، محکوم دادگاه انقلاب بودند و “تواب” بودند را با خودش برده بود. من را که آنجا بردند، تعدادی زندانی کرجی بودند که آنجا بودند. تعدادی زندانی بودند که بر اثر بمباران زندان کرمانشاه به آنجا منتقل شده بودند، تعدادی زندانی بودند به نام “عیاران” و تعدادی زندانی عادی. شاید در آن مقطع -دقیق نمی‌توانم بگویم- اما شاید حدود ۱۲۰ زندانی بودیم.»

«بند جهاد یک در کوچک داشت و یک در گاراژی بزرگ. ما یک روز دیدیم که این در گاراژی باز شد و تعدادی زندانی با وسایلشان آمدند داخل بند. آنان به عنوان اعتراض وارد نمی‌شدند و همانجا ایستاده بودند اما بعد با برخوردی که چه ناصریان و چه لشکری با اینها کردند، اینها آمدند داخل بند؛ در بند روبه‌رو مستقر شدند.»

حمید اشتری: من از پشت پنجره تماشا می‌کردم.

حمید اشتری: من حدودی می‌توانم بگویم که تقریبا شاید ۱۲۰-۱۳۰ نفر بودند.

«اکثر این زندانیان وابستگان به سازمان مجاهدین بودند.»

«من همان‌طور که گفتم از سال ۶۱ جزو افتتاح‌کنندگان انفرادی‌های زندان گوهردشت بودم. در سال ۶۱ داوود لشکری سرپاسدار زندان بود. ۲۴ ساعت داوود لشکری بود و ۲۴ ساعت مجید تبریزی. … در سال ۶۵ اما رئیس زندان مرتضوی بود و داوود لشکری با ارتقاء مقام معاون او شده بود. و دیگر پاسدارهایی که تحت امر اینها بودند. بعد دادیاری زندان بود. عرب بود، دادیار زندان، ناصریان بود دادیار زندان. بعدا هم که حمید عباسی به ایشان پیوست.»

ز ۱۰۰درصد!

دادستان: هم‌قد من بود، چهره آفتاب‌خورده‌ای داشت. من عرب را از زندان قزل‌حصار می‌شناختم. می‌توانم توضیح بدهم که برای چه او را می‌شناختم. من موقعی که بند شش واحد یک قزل‌حصار بودم، با عوض شدن سیستم زندان و مسئولان قبلی، در سال ۶۴ یک قسمتی به زندان اضافه شد به نام دادیاری که از جمله عرب و ناصریان آنجا بودند. من یک روز که ملاقات بودم، یکی از کسانی که بغل من بودم و از تواب‌های بند بود، بعد از ملاقات محکم زد توی گوش من که شروع کردم به داد و فریاد کردن که چرا می‌زنی؟ اتاق ملاقات زندان قزل‌حصار نزدیک به زیر هشت واحد بود -دفتر اصلی واحد. چند پاسدار دویدند آمدند که چه شده؟! من را آوردند بیرون در حالی که چشم‌بند نداشتم. در میان آنها یک لباس‌شخصی آمد سراغ من که چرا این‌قدر داد می‌زنی؟ گفتم برای چه این توی گوش من زده؟ او (آن آقای تواب) هم گویا به خانواده‌اش گفته بود که ما (من و زندانیان دیگر) آنها را شکنجه می‌دهیم. … او برگشت گفت آقای عرب او در‌وغ می‌گوید. … وقتی عرب با من صحبت کرد به من گفت آرام باشم و بعد هم منتقلم کرد به واحد سه زندان قزل‌حصار.

«یک نفر هم کنار عرب ایستاده بود که برعکس دیگر کادر زندان که لباس فرم می‌پوشیدند، او هم لباس شخصی داشت. من هر چقدر سعی کردم او را ببینم نتوانستم اما موقعی که برمی‌گشتیم به بند، من چشم‌بندم را دم در بند برداشتم و حمید عباسی را دیدم. البته اسمش را نمی‌دانستم و اولین بار هم بود که قیافه‌اش را می‌دیدم. البته من دیگر عرب را ندیدم.»

حمید اشتری: بله!

اشتری: ماهش را نمی‌دانم اما ابتدای سال ۶۶ بود اگر اشتباه نکنم. قبل از ورزش‌های دسته‌جمعی بود.

«من عرب را همان دو جلسه دیدم اما مشاهدات دیگران هست که ربطی به این جلسه ندارد.»

حمید اشتری: در مورد چشم‌بند من یک مثال می‌زنم. شاید شما صدای یک نفر را برای اولین بار بشنوید که می‌خواند. بعدها وقتی آن خواننده آهنگ‌های دیگری هم بخواند، شاید شما اصلا او را نبینید ولی اگر شما به او علاقه داشته باشید، او برای شما جذاب و مشخص خواهد بود و بدون اینکه او را ببینید می‌توانید تشخیصش بدهید. امروز به این افراد می‌گویند سلبریتی‌ و در واقع سلبریتی‌های داخل زندان ما آقای عرب، ناصریان، لشکری، حمید عباسی بودند و دیگران.

حمید اشتری: بله، از صدا. درست است و البته از زیر چشم‌بند ….

حمید اشتری: «قد من قبلا بلندتر بود اما الان ۱۷۴ سانتی‌متر است.»

«ببینید در زندان قزل‌حصار پس از روی کار آمدن مدیریت جدید، ورزش جمعی آزاد بود و حتی باید انجام می‌شد ولی در زندان گوهردشت ممنوع کردند. ابتدا با قطع هواخوری مصادف بود اما کم‌کم این تنبیه‌ها رفت بالا و اگر شروع می‌شد، بالافاصله همه را می‌کردند داخل و در هواخوری بسته می‌شد. همه را می‌بردند توی راهرو اصلی. چیزی که من دو بار شاهدش بودم، این بود که تونلی از پاسدارها تشکیل می‌شد و ما را با کتک به اتاقی می‌بردند، تمام منافذ اتاق بسته می‌شد؛ حتی پتو زیر در می‌گذاشتند که اسم این را خود زندانیان اتاق گاز گذاشته بودند چون همه عرق می‌کردند و بی‌حال می‌شدند. بعد همه را می‌آوردند بیرون و به بندهایشان برمی‌گردانند. این تکرار شد تا اینکه خود زندانیان در شهریور ماه ورزش جمعی را قطع کردند.»

«من فقط یک بار در سال ۶۶ و پس از ورزش جمعی، وقتی می‌آمدیم بالا با او رودررو شدم. یک بار هم که پشت پنجره من دیدمش. همین دو دفعه. … وقتی او را در حال بالا رفتم دیدم، یک تونلی از پاسدارها تشکیل شده بود، هم داوود لشکری بود، هم حمید عباسی بود. ابتدا که وارد می‌شدی حمید عباسی و لشکری در ابتدای تونل بودند و خود اینها هم با چک و لگد می‌زدند. ما هم عکس‌العمل طبیعی‌مان این بود که خودمان را جمع کنیم. بعد در این تونل باید همین‌طور می‌رفتیم و کتک می‌خوردیم. من آنجا دیدم عباسی را.»

حمید اشتری: اسمش را نمی‌دانستم اما از لباسش می‌شد تشخیص داد که از افراد دادیاری است. لباس او معمولی بود اما کادر زندان لباس رسمی تنشان بود. … من در اینجا چشم‌بند نداشتم. ما در حیاط داشتیم ورزش می‌کردیم و در حیاط که چشم‌بند نمی‌زدیم و چشم‌بند هم با خودمان نداشتیم. برای همین او را بدون چشم‌بند دیدم. همان‌طور که گفتم، داشتند ما را می‌بردند به اتاق گاز. این وقایع مربوط است به تابستان سال ۶۶…. قبل از اینکه ما وارد این تونل بشویم، این تونل را می‌دیدیم. داوود لشکری، عباسی و دیگر پاسدارها را…. و یکی دو پاسدار که ما را از حیاط آورده بالا و دارد راهنمایی می‌کند به داخل تونل. خب از جلوی اینها ما رد می‌شویم با چشم‌بند… ببخشید… معمولی. چشم‌بند بخشی از وجود ما شده بود در داخل زندان …. اما آن موقع که ما از حیاط آمدیم بالا، چشم‌بند نداشتیم و حتی یک کولر آبی بزرگ هم آنجا بود که روشن بود که بعد از اتاق گاز ما از جلوی آن هم رد می‌شدیم که آن سرما با آن عرق خیلی تضاد داشت.

حمید اشتری: بله!

حمید اشتری: آن هم مربوط به ورزش دسته‌جمعی بود. سری اول بود. با توجه به اینکه قیافه پاسدارهایی که داخل بند بودند برای همه ما آشنا بود، طبیعی بود که وقتی چهره جدیدی دیده می‌شد همه از هم درباره او سوال می‌کردند. حمید عباسی میان آنها چهره جدیدی بود. البته من تأکید کنم که اسم او را نمی‌دانستم در آن مقطع. او ایستاده بود و تماشا می‌کرد که بعد از تعطیلی هواخوری و بردن ما به سمت اتاق گاز، او در همان راهرو ایستاده بود اما کار خاصی نمی‌کرد.

«لباس او هم از پشت پنجره مشخص بود. تا جایی که من حمید عباسی را دیدم -در نوبت‌های مختلف- او لباس معمولی تنش بود. در این نوبت هم او یک کت معمولی تنش بود و یک پیراهن سفید. … من در مجموع عباسی را خیلی زیاد دیدم ….»

حمید اشتری: من این را دقیقا سال ۶۶ بود که فهمیدم. خودم با او برخورد نداشتم که ببینم اسمش عباسی است. این صحبتی بود که بین زندانیان انجام می‌شد. می‌گفتند یک شخصی هست که معاون ناصریان است و نامش عباسی است. بعدا اما چند بار خودم با او برخورد داشتم.

حمید اشتری: بیشترین برخورد من با او در سال ۶۷ بود. اگر بخواهم بگویم چه قبل از قتل عام و چه بعد از قتل عام. … قبل از قتل عام وقتی ما در بند جهاد بودیم، چون تواب به آن صورت نداشتیم، سه تواب خیلی فعال از زندان اوین برای ما آورده بودند. من یک روز داشتم به اتفاق یکی از دوستانم در حیاط بند جهاد قدم می‌زدیم که حمید عباسی از همان در کوچک کنار دفتر جهاد وارد شد. همین دوستم، فرامرز هارپا که داشتیم با هم قدم می‌زدیم ناگهان فریاد زد “خسرو، خسرو، بیا! ” (یکی از این تواب‌ها بود؛ خسرو خواجه‌نوری) عباسی آمده. من اعتراض کردم که چرا صدا می‌زنی او را؟ مگر می‌شناسیش؟ او گفت که بیا یک خرده بخندیم. او آمد پیش آقای عباسی و گفت که خانواده من این هفته برای خواستگاری وقت گرفته‌اند. به من مرخصی بده! حمید عباسی هم گفت من نمی‌توانم هر هفته به تو مرخصی برای خواستگاری بدهم. فکر می‌کنم الان خودشان هم یادشان آمد. … این اولین بار قبل از قتل عام بود. ما در بند خود جهاد، در حیاط خود بند جهاد بودیم. من آمدم نزدیک عباسی -چون قرار شد کمی بخندیم دیگر- در فاصله دو متری او بودم، بدونِ چشم‌بند چون ما در حیاط که چشم‌بند نداشتیم. اصلا بند جهاد یک بندی بود که مقداری آزادتر هم بود نسبت به بندهای دیگر ….

«به طور مشخص حمید عباسی با توجه به موقعیت و ترکیب زندانیان بند جهاد، زیاد به این بند سر می‌زد. چون زندانیان عادی بودند و تقاضای مرخصی زیاد داشتند. … من دقیق نمی‌توانم بگویم چند بار اما زیاد می‌آمد؛ هفته‌ای دو سه بار می‌آمد.»

«بند جهاد تنها بندی بود که تلویزیون و روزنامه آن قطع نشده بود. من یادم است در آن مقطع عده‌ای از زندانیانی بودند که بیرون از این ساختمان کار می‌کردند؛ از جمله مکانیکی، باغبانی، … اما یک روز ما دیدیم اینها نرفتند بیرون کار کنند و به ایشان اعلام کردند که فعلا نیازی نیست بیایید بیرون و کار کنید …. این ابتدا و اوایل مرداد است. من معذرت می‌خواهم که تاریخ‌های دقیق نمی‌توانم بگویم. سرپاسدار، یکی از سرشیفت‌ها یا سرپاسدارهای بند جهاد به نام حاجی پهلوان بود. زندانیان به او اعتراض کردند که چرا ما نمی‌توانیم برویم بیرون کار کنیم؟ او هم در پاسخ گفت که فعلا تا یک مدتی لازم نیست شما بروید بیرون کار کنید. … این ماجرا تا بعد از شهریور ادامه داشت اما جمله‌ای که این حاجی پهلوان گفت این بود که شما را می‌برند و ازتان سوال می‌کنند -من آنجا بودم و این را شنیدم. هر چه پرسیدند جواب مثبت بدهید! … ما همین‌طور مطلع شدیم که حمله‌ای انجام شده به سمت ایران چون هم تلویزیون داشتیم و هم روزنامه و افغانستانی‌هایی که توی زندان مسئول پخش غذا بودند، خبر به ما رساندند که دارند اعدام می‌کنند. سالن روبه‌روی ما، -همان تعداد که من دقیقا نمی‌دانم چند نفر بودند و شاید ۱۲۰ نفر بودند- یک شب ما دیدیم که از آنجا سر و صدا دارد می‌آید. صدای داوود لشکری می‌آمد. ما احساس کردیم که اینها اعتصاب غذا کرده‌اند و غذا تحویل نمی‌گیرند. داوود لشکری از بند جهاد رفت و به اتفاق ناصریان و حمید عباسی برگشت. آنها با بند روبه‌رو صحبت کردند؛ فقط موقعی که داوود لشکری، ناصریان و حمید عباسی داشتند برمی‌گشتند، چند زندانی که فکر می‌کنم پنج شش نفر بودند، با خودشان بردند. من و تعدادی از زندانیانی که در واقع سیاسی بودیم این طرف، سعی‌مان بر این بود که این خبر اعدام‌ها را به آنها اطلاع بدهیم. هر چه با ایما و اشاره به آنها اطلاع می‌دادیم (به بند روبه‌رو) اینها متوجه نمی‌شدند. … احساس ما این بود که بند روبه‌رو از ماجراها بی‌خبر است چون اگر خبر از اعدام‌ها داشتند احتمالا آن شب اعتصاب غذا نمی‌کردند یا هواخوری را تحریم نمی‌کردند.»

«این ماجرا که تعریف کردم شب اتفاق افتاد و هوا تاریک بود اما پروژکتورهایی که روشن بودند کاملا منطقه را روشن کرده بودند. آنچه را من دارم می‌گویم دیده‌های خودم است. پنجره‌های بند جهاد عادی بودند؛ چنانکه قبلا گفتم. سروصداها هم از حیاط مشترک می‌آمدند. از پشت پنجره جایی که ما بودیم، بند روبه‌رو به راحتی دیده می‌شد. درِ روبه‌روی ما هم که در شیشه‌ای بود و به همین دلیل ما می‌توانستیم به آسانی با بند روبه‌رو تماس داشته باشیم … اما آن چهار پنج زندانی را که ناصریان، لشکری و عباسی با خودشان بردند، من اصلا نمی‌دانم که چه کسانی بودند و همچنین نمی‌دانم که چه اتفاقی برایشان افتاد چون آنها را با چشم‌بند بردند. این ماجرا مربوط به مرداد ماه بود و می‌شود گفت حمله مجاهدین تمام شده بود چون صفحه اول روزنامه اطلاعات در آن زمان عکسی را منتشر کرده بود که یک دختری را از یک درختی آویزان کرده بودند و پایان عملیات حمله مجاهدین را نوشته بودند. … ما وقتی دیدیم هر چه داریم با ایما و اشاره به آنها خبر می‌دهیم که دارند اعدام می‌کنند ….»

«این اتفاق افتاد. یک روز گفتند همه در اتاق‌هایشان بمانند و کسی جلوی پنجره نیاید. بعد ما را صدا کردند، چشم‌بند زدند و دانه دانه وارد دفتر جهاد کردند. ما یکی یکی وارد دفتر جهاد می‌شدیم و وقتی من وارد شدم، داوود لشکری به من گفت: “آقای اشتری! مصاحبه می‌کنی؟ ” من گفتم که بله! او گفت “آیا منافقین را محکوم می‌کنی؟ ” من گفتم بله! او گفت “آیا حکم امام را قبول داری” و من گفتم بله! او گفت
“برو بیرون! ” البته لشکری تنها نبود چون چند نفر دیگر هم نشسته بودند آنجا. من برگشتم داخل بند.»

حمید اشتری: می‌دانید من با لشکری چندین سال زندگی کردم و از نظر صدا او را می‌شناختم. ضمن اینکه همیشه از زیر چشم‌بند هم می‌شد دید. این اتفاق در بند رو‌به‌رو هم افتاد. از بند ما همه برگشتند اما از آن بند برخی افراد را بردند و ما دیگر ندیدیمشان چون بعدا هر دو بند با هم یکی شدند. … ما چندین سال با هم بودیم و همدیگر را می‌شناختیم. وقتی زندانی‌ای نباشد یا باید آزاد شده باشد یا به جای دیگری منتقل شده باشد. خود خانواده‌های زندانیان هم با هم روابطی داشتند و از آنجا مشخص شد که اینها (این زندانیان) دیگر نیستند و ما تا این لحظه هم خبری از ایشان و اینکه زنده مانده‌اند نداریم.

«بله! من با نعمت هم در زندان قزل‌حصار بودم و هم اینکه نعمت در بند روبه‌رو بود …. ما از پشت پنجره می‌دیدیم همدیگر را. تا جایی که من می‌دانم او اعدام شد.»

حمید اشتری: ببینید ما بعد از این قتل عام مدام دنبال افرادی می‌گشتیم که قبلا با ما بودند. سوال این بود که این افراد الان کجا هستند؟ آیا آزاد شده‌اند؟ آیا به زندان دیگری منتقل شده‌اند؟ ما آنها را هیچ کجا پیدا نکردیم. من نه به هیچ وجه نه اعدام نعمت را دیدم و نه دادگاهش را. این تحقیقاتی بود که بعدا انجام شد که نعمت کجاست؟! او کجا رفته؟

حمید اشتری: بله! ۱۰۰درصد!

حمید اشتری: من شخصا نه. از طریق مادرم بود که به ملاقات می‌آمدند. من این‌طوری متوجه شدم.

«فکر کنم، اگر اشتباه نکنم مهر ماه بود. مهر ۶۷ که مادرم را ملاقات کردم. به طور کلی چون خانواده‌ها همه با هم می‌آمدند ملاقات و در ایام قتل عام هم اینها باز می‌آمدند اما بهشان ملاقات نمی‌دادند …. من با آن بچه‌هایی که از قبل بودند از جمله نعمت؛ خانواده آنها با خانواده ما رابطه داشتند از جمله نعمت (اقبالی). از مجموع سوال‌هایی که از مادرم می‌کردم او بود که به فرض اشاره می‌کرد که نعمت رفت، پرویز هم رفت؛ منظور پرویز سلیمی بود و همین‌طور در مورد بقیه. این به دلیل ارتباطی بود که میان خانواده‌ها وجود داشت.»

حمید اشتری: ۱۰۰درصد بعد از این سوال و جواب‌ها بود. همان مرداد ماه. شاید اواخر مرداد بود اما بعدش باز هم زندانیان دیگری را از بندهای اصلی زندان گوهردشت آوردند پایین. … این اتفاق در یک نوبت نیفتاد و گاه گاه زندانی می‌آوردند و برای همین من نمی‌توانم در این مورد به طور دقیق بگویم که این اتفاق چه زمانی رخ داد.

«من می‌توانم بگویم که در مهر ماه عباسی را دیدم اما در این مدت جز آن یک بار که به سالن روبه‌رو آمد، ندیده بودمش. … من یک روز در بند جهاد با چند نفر از دوستانم نشسته بودیم کنار دیوار و متوجه ورود حمید عباسی به داخل بند نشدم. داشتم با آنها درباره یک موضوعی صحبت می‌کردم؛ یک ضرب‌المثل ایرانی از دهانم آمد بیرون، به دوستم گفتم که من مدام مثل آخوندها آن‌طرفی غش می‌کنی! حمید عباسی که داشت رد می‌شد بلافاصله به من گفت که تو آدم بشو نیستی! من اول متوجه نشدم و گفتم که مگر من چه کار کردم؟ او هم تکرار کرد که نه! آدم بشو نیستید شما. بعد متوجه شدم که ضرب‌المثل را در واقع توهین به ملا تلقی کرده. گفتم این ضرب‌المثل است اما او همان حرف را تکرار کرد. در مهر دیگر ندیدمش اما چون خبر آمده بود که در حسینیه شروع کرده‌اند به دار زدن؛ شروع کرده بودند به مصاحبه گرفتن و آزاد کردن ….»

حمید اشتری: در زندان میان زندانیان پخش شده بود و همه زندانیان درباره آن صحبت می‌کردند.

حمید اشتری: بله، من به دفتر جفری رابرتسون رفتم که آنجا جنیفر رابرتسون هم بود و لادن برومند هم تشریف داشت. من به اتفاق عباس رحیمی رفتم که او هم دو تا از خواهرهایش در قتل عام ۶۷ اعدام شدند...

حمید اشتری: نه، حضوری بود. من -در واقع من و عباس- فارسی می‌گفتیم و لادن برومند به انگلیسی ترجمه می‌کرد. تاریخی که ثبت شده هم باید همان تاریخی باشد که ما رفتیم برای این مصاحبه.

«من یکی از شاهدان آنجا بودم در لندن. چون در دو جلسه برگزار شد، یک بار لندن بود و قسمت آخر در لاهه هلند. دقیقا یادم نیست که چه سالی بود اما فکر می‌کنم تابستان ۲۰۱۰ بود یا ۲۰۱۱؛ اگر اشتباه نکنم. …»

حمید اشتری: حمید عباسی قدش از من بلندتر بود. لاغر بود و موهایش را هم به یک طرف می‌زد همیشه. لباسی هم که من همیشه تن او دیدم لباس شخصی بود و لباس فرم زندان نبود. همیشه یکی دو خودکار هم این قسمت جیبش بود. … آنچه یادم این است که … ما یک اصطلاحی داریم در فارسی که می‌گویند خیلی شق و رق راه می‌رفت. او این‌طوری بود و نوع راه رفتنش بالاخص بعد از آن قتل عام، یک مقداری از موضع بالا بگویم … مغرورانه بود. آدم خیلی جدی‌ای نشان می‌داد و نوع برخوردش طوری بود که آن زمان شایع شده بود چند نفر از برادرانش در جبهه یا جای دیگر کشته شده‌اند. یعنی برخورد خیلی نرمی نداشت. … من به طور معمول هیچ‌وقت حمید عباسی را خندان ندیدم داخل زندان. او خودش را یک آدم جدی و خشک نشان می‌داد. … او بعد از اعدام‌ها خیلی بیشتر به بند جهاد می‌آمد. می‌آمد در حیاط قدم می‌زد، بعد می‌رفت بالا، بعد برمی‌گشت پایین و می‌رفت. من او را بعد از اعدام‌ها زیاد دیدم و این حالت مغرورانه راه رفتن او بعد از اعدام‌ها بیشتر جلوه داشت.

«آنها به هم شباهت نداشتند. عرب هم‌قد من بود. صورت تیره‌ای داشت اما عباسی لاغر و قد بلند بود و رنگ صورتش از عرب سفیدتر بود. فرق می‌کردند کلا.»

حمید اشتری: بله! من دو سال بعد از آزادی از زندان -سال ۶۹، آذر ماه سال ۶۹- بود (این تاریخ خوب یادم است چون من از میدان رسالت از دکتر می‌آمدم و در انتظار تولد بچه‌ام بودم). غروب بود و ترافیک بود. من همین‌طور که داشتم با ماشین می‌رفتم، یکهو نگاه کردم دیدم عباسی کنار خیابان ایستاده است. از داخل ماشین داد زدم آقای عباسی! آقای عباسی! … خم شد یک نگاهی به من انداخت و آمد عقب ماشین نشست. نگاهی به من کرد و من گفتم حمید اشتری هستم! سلام! حال شما خوب است؟ کجا می‌روید برسانمتان؟ گفت نه، پیاده می‌شوم. بعد هم پیاده شد و رفت.

حمید اشتری: هوا کمی تاریک بود و من شک داشتم. نگاهش که کردم ناخودآگاه صدایش زدم.

حمید اشتری: من بعدا که متوجه شدم او اسمش چیز دیگری‌ست، احساس کردم این اسم داخل زندان او بوده. هوا هم خب کمی تاریک بود و او هم شاید آمده بود برای شناسایی تا ببیند کیست که او را به این نام صدا می‌زند.

حمید اشتری: استنباط خاصی نداشتم. بلند شد رفت. فقط به خانمم گفتم این دادیار زندان بود.

«ماجرا در تهران اتفاق افتاد. من از رسالت به سمت سید خندان می‌آمدم. … او برای کمتر از دو سه دقیقه در ماشین ما ماند.»

«من سال ۲۰۱۹، اکتبر ۲۰۱۹ عکس‌های او را دیدم. من سر کار بودم که دیدم ایرج مصداقی برایم یک عکسی فرستاده. بلافاصله با او تماس گرفتم و گفتم این را از کجا پیدا کردی؟ گفت شناختیش؟ گفتم آره! مگر می‌شود نشناسمش؟ گفتم هیچ‌ چیزش عوض نشده. فقط موهایش سفید شده. همین. یک پیراهن سفید تنش بود در آن عکس. من بعد با ایرج صحبت کردم و او گفت داریم یک کارهایی می‌کنیم شاید بتوانیم و به نتیجه برسیم. این اولین عکسی بود که من از عباسی (حمید نوری) دیدم. بعد من با ایرج در تماس بودم همچنان ….»

حمید اشتری: ببینید بعضی قیافه‌ها عوض نمی‌شوند. من در خود پلیس هم همان موقع در سال ۲۰۱۹، عکس ۳۰سال پیش نیری و عکسِ جدید او را نشان پلیس دادم. گفتم شما چقدر شباهت و تفاوت میان این دو عکس می‌بینید؟ … چهره عباسی عوض نشده بود اصلا. فقط بزرگ‌تر شده بود؛ موهایش سفیدتر شده بود و اینها.

حمید اشتری: نه! عکسی بود در واقع از نیمه‌تنه بالا می‌شود گفت. … ایرج مصداقی این عکس را از طریق واتس‌اپ برای من فرستاد. آن روز هیچ چیزی هم در این مورد ننوشت. فقط یک عکس فرستاد. … این البته اولین بار نبود. با‌ توجه به سابقه تقریبا ۴۰ ساله دوستیِ من و ایرج، ما معمولا تبادل اطلاعات می‌کردیم با هم. یعنی در واقع ایرج بود که اینها را برای من می‌فرستاد تا ببیند عکس‌العمل من چیست.

حمید اشتری: مثلا عکس ناصریان بود. عکس‌های مسئولان زندان بودند.

حمید اشتری: من اول نمی‌دانستم و فقط گفتم این عکس را از کجا پیدا کردی؟ برایم جالب بود چون من عکسی از این ندیده بودم.

حمید اشتری: از حمید عباسی. یا عکس از داوود لشکری من ندیدم.

حمید اشتری: بله.

حمید اشتری: همان روز کوتاه صحبت کردیم ولی در روزهای بعد همین‌طور در تماس بودیم با هم.

حمید اشتری: آن روز که هیچی. بعدا ایرج گفت که یک امکانی هست و این دارد می‌آید خارج و شاید بتوانیم بگیریمش. من گفتم یعنی می‌شود یک چنین خوابی را تعبیر کرد؟ گفت همین‌طور دنبالش هستم من. تا اینکه مقدمات سفرش آمده شد و ایرج به من گفت که این هفته جایی نرو! من دارم می‌آیم لندن و می‌آیم خانه شما. یک وکیلی پیدا شده که گفته می‌تواند به ما کمک کند. گفتم خانه ما شلوغ است و بهتر است برویم خانه مختار شلالوند که تنهاست. آخر هفته یعنی شنبه بود که من رفتم آنجا. ایرج هم آمد آنجا و بعد از گفت‌وگوهایی که ایرج قبلا داشت با ربکا [مونی]، او شروع کرد با من صحبت کردن. او درباره زندان و خاطرات زندان من سوال و جواب کرد که تمام شد اما چند روز بعد، از من کارت شناسایی خواست. بعد تلفن و ایمیل یوران [یالمارشون] را برای من فرستاد و گفت که او وکیل شما خواهد بود. بعد از آن، چند روز قبلش ایرج به من گفت که شنبه حمید عباسی می‌آید. ایرج خودش سوئد نبود آن موقع. شب شنبه (جمعه شب) به من گفت که فردا صبح حتما می‌آید.

حمید اشتری: بله! کاوه موسوی بود که کمک می‌کرد به ترجمه من برای ربکا.

حمید اشتری: نه! ما پنج نفر بودیم و آن روز فقط با من صحبت شد.

حمید اشتری: من، مختار (شلالوند)، ایرج (مصداقی)، کاوه (موسوی) و ربکا (مونی).

حمید اشتری: فکر می‌کنم طبقه بالا بودند. ابتدا همه دور هم نشسته بودیم. بعد وقتی من و ربکا شروع کردیم دیگر کسی نبودش. دادستان سپس از حمید اشتری خواست تا به حمید نوری که روبه‌روی دادستان نشسته نگاه کند و بگوید که آیا او همان کسی است که او به عنوان عباسی می‌شناسد: «لطفا اگر کوچک‌ترین شکی دارید، حتما بگویید!»

«بله! من همان‌طور که می‌دانید با ربکا صحبت کردم و او هم اگر اشتباه نکنم با مک‌کیو کار می‌کرده.»

حمید اشتری: می‌توانم بگویم نیمه دوم اکتبر بود.

حمید اشتری: تاریخش یادم نیست اما می‌دانم که شنبه بود.

حمید اشتری: بله!

حمید اشتری: من گفتم که با ربکا شروع کردم به انگلیسی صحبت کردن. چون زبان انگلیسی‌ام خوب نبود، از کاوه خواهش کردم که بیاید به عنوان مترجم.

حمید اشتری: نه! توی آن خانه ما پنج نفر بودیم.

حمید اشتری : این‌طور که من احتمال می‌دهم ...

«من فکر می‌کنم که با توجه به شکل خانه مختار در طبقه دوم بودند اما شاید هم در راهرو یا کریدور بودند. اما به طور مشخص من و ربکا با هم نشسته بودیم یک گوشه.»

«کاوه هم می‌آمد و می‌رفت و مختار خودش با ربکا صحبت می‌کرد. البته این بعد از دستگیری حمید عباسی بود.»

بله، گفتم توی اکتبر بود. یک شنبه بود که ایرج از سوئد آمد...

حمید اشتری: جلسه که نبود اما بله، دفعه دوم بعد از بازداشت حمید عباسی بود.

حمید اشتری: من حتما جزو آن شهود نبوده‌ام.

حمید اشتری: بله! همین‌طور است اما شما از عکس می‌گویید و من این عکس‌ها را ندیده‌ام.

حمید اشتری: ببینید شما الان عکس از پاسپورت حمید عباسی به من نشان دادید، یا عکس او که با یک خانم است به من نشان دادید که من اینها را ندیده‌ام. … در میان این عکس‌ها دو سه عکس بود شبیه آنها که من دیده‌ام اما من مجموعه آن “باندل” را من ندیده‌ام.

حمید اشتری: بحث صحت نیست. من یکی از آن شاهدها هستم و شاید اینجا من باید می‌گفتم تمام عکس‌های باندل را ندیدم یا به هر ترتیب مشخص می‌کردم این، آن، یک، دو، سه ….

حمید اشتری: نه، من عکس‌های دیگری هم دیده‌ام اما این مجموعه عکسی که شما نشان دادید شاید اگر دقت بکنم یکی دو عکس بیشتر نباشد. روز شنبه که من با ربکا صحبت می‌کردم، اگر دقت کنید این مجموعه ۱۴ صفحه‌ای که من با او تنظیم کردم، بیشترین چیزی که مد نظرم بود داستان آن زندان بود و عکس‌هایی که دیده بودم.

«… یک ویدئو بود. بله اما ربکا نشان من نداد -آن فیلمی که شما مد نظرت است. یک فیلم کوتاهی بود که حمید عباسب داشت به یکی می‌گفت خیلی نوکرت هستم و یک چنین چیزهایی اما این را ربکا نشان من نداد. من بیشتر با ربکا در حال تنظیم این شکایت‌نامه بودم.»

حمید اشتری: من هم دارم می‌گویم که دیدم.

حمید اشتری: نه! آن روز که من با ربکا صحبت می‌کردم فقط من و ربکا بودیم که با هم صحبت کردیم. فیلمی هم که تهیه شد کار گروه فیلمبرداری نبود که شما مد نظرتان است. …

حمید اشتری: بله! خود‌ نیما [سروستانی] بود.

«بله! … و من در پاسخ گفتم حمید اکبری.»

حمید اشتری: توضیح بدهم که چرا این را گفتم؟

حمید اشتری: توضیح بدهم شاید روشن‌تر شود چون پلیس سوئد فردای آن روز به من زنگ زد و خواست سوال و جواب من را برایم بخواند. من گوش کردم و دیدم صحبت‌هایم مفهوم نیست و خیلی اشتباه دارم. این هم برمی‌گشت به اینکه سه شب نخوابیده بودم، استرس، اضطراب و … بود و غیره. من به پلیس هم گفتم که اینها چند جایش اشتباه است اما پلیس گفت که ما وقت بازجویی دوباره و … نداریم چون به این برای فردا احتیاج داریم.

حمید اشتری: ببینید من این‌طور به شما بگویم. این افراد همگی در زندان اسم مستعار داشتند. عباسی، لشکری و … همه اسم مستعار بودند. از طرفی همه این افراد کادر قوه قضاییه بچه‌محل من بودند و یعنی یک سابقه‌ای اینجا وجود‌ دارد...

حمید اشتری: از من سوال کردند اسم واقعی عباسی را می‌دانی؟ گفتم بله! گفتند چیست؟ گفتم اکبری. اکبری بازجوی من بود. بچه‌محل و دوست قدیم من بود. اسمش محمد….

«این یک اشتباه بوده. شما اگر همه متن اظهارات من را بخوانید، من همه جا گفته‌ام عباسی.»

«ببینید من اولی نفری بودم که باید ماجرا را برای پلیس سوئد توضیح می‌دادم و شما احتمالا از این موارد در متن اظهارات من زیاد پیدا می‌کنید. من باید از سال۶۰ می‌رفتم به ۶۷، برمی‌گشتم به ۶۰، دستگاه قضایی جمهوری اسلامی را توضیح می‌دادم و…. من شنیده بودم که ناصریان حتی از بازجوهای اوین بوده است. به هر حال من آنجا گفته‌ام که ناصریان بیشتر در اوین بود.»

«من صبح هم گفتم کت و الان هم گفتم کت. آقای وکیل مدافع گفتند کاپشن. من او را با کاپشن ندیدم.»

«من در آن مقطع شش هفت بار بند عوض کردم و یادم نمی‌آید از کدام بند به جهاد منتقل شدم اما تنها نبودم و دو سه نفر دیگر هم با من بودند.»

«…اول ما را بردند به دفتر جهاد و بعد آن روبه‌رویی‌ها را بردند...»

حمید اشتری: نه! بین ما این حیاط فاصله بود و صدایش نمی‌رسید. من نمی‌دانم که او چه گفت. نگرفتن دیگ غذا [از سوی زندانیان] را یادم است چون آن را بیرون گذاشته بودند. آمدن داوود لشکری که آمد و داد و بیداد راه انداخت قشنگ یادم است. او رفت و بعد همراه ناصریان و حمید عباسی برگشت.

حمید اشتری: من گفتم که بعد از آن قتل عام به بخشی از ما مرخصی دادند که شامل آزادی نبود ….

حمید اشتری: نه، کسی از من مصاحبه نخواست و نکرد اما این آزادی نبود. این فقط یک مرخصی بود.

حمید اشتری: نه! من را به دفتر جهاد صدا زدند و گفتند که با خانواده‌ام تماس بگیرم تا سند بیاورند برای مرخصی. من در ابتدا مخالفت کردم اما گفتند که باید تماس بگیرم تا سند بیاید برای مرخصی‌ام. همانجا به من گفتند تلفن بزن! بعد از چند روز هم صدایم کردند و گفتند بیا برو! گفتم چند روز دیگر باید بیایم؟ گفتند که به تو اطلاع می‌دهیم.

«نه! نمی‌شناسم.»

اشتری: نه!

حمید اشتری: من اگر اشتباه نکنم در این ساختمان بودم. ساختمان سی. طبقه دومش بودم. اگر اشتباه نکنم.

حمید اشتری: بله!

حمید اشتری: نه!