پای سخن روزنامهنگاران در ایران: فشار و تهدید مضاعف در روزهای جنبش
کنعان مختار ــ تعدادی از روزنامهنگاران در گفتوگو با زمانه از تذکرهایی که دریافت کردهاند، نظارتها و جلوگیری از فعالیت رسانهای در روزهای قیام ژینا خبر میدهند. برخی از خبرگزاریها به دلیل تماسهای تهدیدآمیز نهادهای امنیتی بخشی از فعالیت خود را محدود کردهاند.
بیانیه مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران ٦ آبان سال جاری با مجرم خواندن دو روزنامهنگار و نیز اتهام همکاری آنها با سرویسهای اطلاعاتی خارجی، موجی از نگرانی را در بین روزنامهنگاران ایرانی برانگیخته است. اگرچه تهدید، بازداشت، ممنوعالکاری و جلوگیری از آزادی رسانهای در جمهوری اسلامی سابقۀ به قامتِ نظام دارد، اما اشارۀ مشترک بالاترین نهادهای امنیتی به «آموزش دیدن» نیلوفر حامدی و الهه محمدی (روزنامهنگارهای شرق و هممیهن) از جانب سرویسهای اطلاعاتی آمریکا این نگرانی را بسی افزایش داده است. جلوگیری عامدانه از نشر اخبار و انسداد رسانهها در ایران، تنها به پروندهسازی و بازداشت روزنامهنگاران ایرانی ختم نمیشود. تهدید و تذکر نهادهای امنیتی به خبرنگاران در همان ساعتهای اول اعتراضات در ایران شروع شده. فعالان رسانهای ایران از فشارهای مضاعف این روزها میگویند.
ساکت شوید!
اعتراضات مردمی ایران از سقز، شهر ژینا (مهسا) امینی شروع میشود و در کمتر از چند روز اکثر شهرهای ایران را در برمیگیرد. اما بعد از گذشته چندین هفته از اعتراضات و نیز کشته و زخمی شدن صدها نفر در خیابان، جمهوری اسلامی بهرسم همیشگی حضور مردم را به سرویسهای اطلاعاتی «آمریکاییــاسرائیلیــسعودی» نسبت میدهد. مسئولان نظام با هر ابزاری سعی در خاموش کردن صدای معترضان دارند و گویی دیواری کوتاهتر از روزنامهنگاران داخلی پیدا نکردهاند. یکی از خبرنگاران کردستانی در این رابطه میگوید:
جمهوری اسلامی زورش به آمریکا و اسرائیل نمیرسد به همین خاطر میخواهد تلافی همه چیز را سر مردم بخصوص خبرنگارها درآورد. هنوز دو روز از مرگِ ژینا امینی نگذشته بود که از اطلاعات با من تماس گرفتند. گفتند هیچ فعالیتی در هیچ جا نباید داشته باشم، چه در توییتر و اینستاگرام و چه در روزنامهها. البته لازم نبود آنها تماس بگیرند و با تهدید بگویند چیزی در نشریات منتشر نکنیم. سیاست جمهوری اسلامی بعد از ٤٣ سال برایمان روشن شده است. آنها دنبال متهم میگردند. یعنی لازم نیست تو کار بخصوصی کرده باشی، فقط کافی است تو را متهم بخوانند. حتی اگر هرگز از کشور هم خارج نشده باشید، ولی چون نهادهای امنیتی تو را متهم به خروج از کشور و آموزش دیدن توسط آمریکاییها میکنند، بدون ارائۀ مدرک و ادله باید قبول کنیم! تأسفآور و وحشتناک است. البته ارائۀ مدرک برای نهادهای امنیتی کار سادهای است و خیلی راحت پروندهسازی میکنند. این حرف من شاید برای برخیها مصداق توهم توطئه باشد، ولی تا در ایران زندگی نکنید، نمیتوانید این چیزها را تجربه کنید. برای جمهوری اسلامی مهم نیست عامل اصلی چه کسی یا چه چیزی است. آنها با زور و شکنجه هر چیزی را تفهیم میکنند. در این شرایط کافی ست یک بهانۀ کوچک دستشان باشد. حالا این بهانه گزارش برای روزنامه دارای مجوز رسمی باشد، یا فقط یک توییت، فرقی نمیکند. مهم خواستۀ نهادهای امنیتیست.
از شروع اعتراضات مردم در ایران، تعدادی از نشریات و کانالهای خبری مستقل در کردستان به طور مطلق هیچ فعالیتی نداشتهاند. پیشگیری از انتشار گزارشهای خبری، چیزیست که خبرنگاران کردستانی از آن میگویند. به گفتۀ این کنشگران، در روزهای اعتراضات تنها نشریات و سایتهای وابسته به حکومت فعالیت داشتهاند.
در گفتوگو با یک روزنامهنگار ساکن سنندج میگویم برخی از روزنامههای تهران، مانند هممیهن و شرق، موضع انتقادی در خصوص بیانیۀ مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه و متهم خواندن روزنامهنگاران اتخاذ کردهاند، اما باوجود اینکه کردستان از کانونهای اصلی اعتراضات مردمیست، نشریات کردستانی اقدامی در این خصوص نداشتهاند، علت چیست؟ در پاسخ میگوید:
نشریاتی که در تهران منتشر میشود معمولاً وابسته به احزاب رسمی ایران یا دارای پشتوانۀ اشخاص حکومتی هستند. از طرف دیگر انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران، استقلال بیشتری به نسبت کردستان دارد. در کردستان نشریات یا به معنای واقعی مستقل هستند و از هیچ پشتوانۀ حکومتی برخوردار نیستند، یا به طور کلی در دست حکومت قرار دارند. آنهایی که به اصطلاح مستقل هستند در معرض بیشترین فشار و تهدیدها قرار دارند. البته این فشار و تهدید همیشه بوده، ولی در هفتههای گذشته به دلیل اعتراضات افزایش یافته است. شما مطمئن باشید اگر نشریهای در کردستان همان موضع انتقادی روزنامههای تهران را میگرفت، بدون کوچکترین تسامحی با خشنترین مجازات روبرو میشد. از روزهای اول اعتراضات تهدیدهای وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه شروع شده. ما حتی نمیتوانیم درمورد بازداشت همکاران خودمان خبررسانی کنیم چه برسد در مورد جنبش انقلابی مردم موضع بگیریم. یا باید به نفع حکومت بنویسیم (که هرگز همچین کاری نمیکنیم) یا مطلقاً سکوت کنیم.
اتهام و پروندهسازی
بیانیۀ مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، ذیل عنوان (مصادیق تلاش آمریکاییها برای شکلگیری و بحرانسازی در حوزههای فرهنگی و اجتماعی)، نیلوفر حامدی و الهه محمدی را به دلیل انتشار عکس و تهیه گزارش از قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی به «تحریک اطرافیان مرحومه، کارگردانی برخی صحنهها و انعکاس اخبار و تصاویر جهتدار از مراسم تشییع، تدفین و تجمعاتِ شکلگرفته» متهم کرده است. انجمن صنفی روزنامهنگاران تهران در واکنش به این بیانیه، بیانیهای انتقادی در دفاع از حرفۀ روزنامهنگاری منتشر کرد. این انجمن دربارۀ بند ٨/٣ بیانیۀ دو نهاد امنیتی آورده است:
بیانیه مشترك دو نهاد اصلی اطلاعاتی كشور درباره تحلیل رویدادهای اخیر، مضمونی نداشت، جز اینكه باید روزنامهنگاری را جرم و ممنوع اعلام كرد، زیرا فعالیت عادی دو نفر از همكاران ما در انجام وظیفه حرفهای را مصداق اتهامی قرار دادهاند كه به معنای پایان كار روزنامهنگاری است.
یکی از روزنامهنگاران در مصاحبه با رادیو زمانه میگوید پروندهسازی برای خبرنگاران ترفند همیشگی جمهوری اسلامی است. او در توضیح اضافه میکند:
حکومت با بازداشت روزنامهنگاران و چسپاندن اتهامهای واهی میخواهد آدرس اشتباهی را به مردم بدهد، غافل از اینکه مشروعیت نظام چنان بیاهمیت شده است که این روزها مردم از انقلاب علیه جمهوری اسلامی میگویند نه اعتراض یا اصلاحات! بازداشت و متهم کردن معترضان یا خبرنگارها دردی از حکومت اسلامی دوا نمیکند. تصاویری که از خیزش انقلابی مردم در رسانههای جهانی پخش میشود، کار مردم است. آنها خودشان هم معترض و هم گزارشگر اعتراضات هستند. به نظر من دلیل متهم کردن روزنامهنگارها به همکاری با کشورهای خارجی، از درماندگی حکومت است. نهادهای اطلاعاتی میخواهند با هر ترفندی شده، مردم قانع شوند که ارگانهای اطلاعاتی کشور از قدرت زیادی برخوردارند و هیچ حرکتی از چشمانشان مخفی نمیماند. اما برای مردم محرز شده، نه آن قدرت اول منطقۀ که آقایان ادعایش را میکنند صحت دارد و نه آن اشراف اطلاعاتی که با پروندهسازی و بیانیه ازش دم میزنند. آنها دستشان به قدرتهای جهانی نمیرسد، دق دلیشان را روی مردم خالی میکنند. با فرض صحت ادعای که بیانیه وزارت اطلاعات و اطلاعات پاسداران دارند، چرا هنوز اعتراضات خاموش نشده؟ چرا هر روز گستردهتر میشود؟ بدون شک ادعای مطرح شده این بیانیه مانند همه اظهارات مسئولان کذب محض است.
بر طبق گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، یک ماه پس از خیزش اعتراضی مردم، جمهوری اسلامی ایران، بعد از کشورهای چین و میانمار دارای بیشترین تعداد روزنامهنگار زندانی است. گزارشهای غیررسمی از بازداشت دستکم ٤٤ روزنامهنگار در هفتههای منتهی به قیام انقلابی مردم ایران خبر میدهند. بازداشت روزنامهنگاران توسط نهادهای امنیتی تنها روزنامهنگاران داخلی را شامل نمیشود. در روزهای گذشته شبکه تلویزیونی فرانسوی- آلمانی آرته، از بازداشت خبرنگار فرهنگی خود، وحید شمسالدیننژاد خبر داد. گزارشها حاکی از آن است این خبرنگار در شهر سقز بازداشت شده و به دلیل فشارهای امنیتی بر خانواده، خبر بازداشتی وی بعد از گذشته یک ماه منتشر شده است.
یک خبرنگار ایرانی ساکن اقلیم کردستان که به دلایل امنیتی نخواست نامش در این گزارش فاش شود، در مورد فشارهای دستگاههای اطلاعاتی بر خانوادهاش میگوید:
باوجود اینکه چند سالی است از ایران خارج شدهام، اما هنوز هم فعالیت رسانهایام رصد میشود. بارها خانوادهام را در ایران تهدید کردهاند. به یک معنا آنها در گروگان جمهوری اسلامی هستند. کافی است اینجا گزارش یا خبری از ایران منتشر کنم، فوراً برادر و پدر و مادرم را تهدید میکنند. در حقیقت فرقی ندارد چه در ایران باشم چه خارج از آن، تهدیدها وجود دارد. بخصوص برای ما که کُرد هستیم این فشارها بیشتر است. من بیانیۀ اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات را خواندم، نصف آن در مورد احزاب سیاسی کُردستان ایران است که در اقلیم کردستان ساکن هستند. بدون شک فعالیت امثال من، که در حقیقت هیچ رابطۀ با احزاب سیاسی کُرد هم ندارم، بهانۀ خوبی دست جمهوری اسلامی میدهد. حاکمان ایران، برای هر کسی که دلشان بخواد داخل کشور پروندهسازی میکنند، چه برسد به روزنامهنگاری که در خارج حضور دارد. البته حکومت اسلامی دارد زور اضافی میزند، مردمی که در خیابان وجود دارند، نیازی به خبررسانی امثال من ندارند. آنها خودشان همه چیز هستند و تمام اتفاقات را از نزدیک تجربه میکنند. زندانی و تهدید روزنامهنگارها، خیزش مردم را متوقف نخواهد کرد.
اگرچه این روزها جمهوری اسلامی به هر بهانۀ روزنامهنگاران را تهدید و بازداشت میکند، اما باعث نشده خیزش سراسری مردم ایران از خواستۀ انقلابی خود عقبنشینی کند. مصاحبهشوندگان من میگویند بازداشت روزنامهنگارها و تهدید خبرگزاریها چیزی از خواستۀ مردم کم نخواهد کرد، این روزها مردم همه چیز را در دست دارند.
نظرها
نظری وجود ندارد.