بمباران شیمیایی سردشت: فاجعه‌ای که هنوز قربانی می‌گیرد

سی و شش سال است یک روز خوش در زندگیم ندیده‌ام. هیچ کس نمی‌تواند حال یک شیمیایی شده را درک کند. در تمام این سال‌ها انگار وسط جهنم زندگی کرد‌ه‌ام. آنقدری که قرص میخورم، غذا نمی‌خورم. نه خواب دارم نه خوراک. حتی یک آدم سالم هم نمی‌تواند دو روز با یک فرد شیمیایی سرکند، چه برسد خودش جزء مصدومان باشد. چندین سال است بزرگترین آرزویم گردش چند دقیقه‌ای بیرون از شهر است ولی نمی‌توانم. دوا و درمانی هم که مصرف می‌کنم روز به روز قیمت‌شان زیاد می‌شود و بیشتر داروها در داروخانه‌های شهر موجود نیستند، اگر قرص‌هایم را نخورم یک ساعت هم زنده نمی‌مانم.

کنشگران مدنی سردشت معتقدند اگر مقامات جمهوری اسلامی فاجعه سردشت را در آن زمان و به طریق صحیح مخابره می‌کردند، شاهد بمباران شیمیایی ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ شهر «حلبچه» در جنوب کردستان (اقلیم کردستان عراق) نبودیم. به گفته این کنشگران با مخفی‌کار فاجعه سردشت توسط مسئولین جمهوری اسلامی، صدام حسین راه را برای کشتار بیشتر مردم غیرنظامی همواره‌تر و بی‌خطرتر دیده است.

در سال‌های جنگ به وجود هواپیماهای جنگی عادت کرده بودیم. چه هواپیمایی ایرانی چه عراقی از روی شهر ما رد می‌شدند. وقتی عراقی‌ها بمباران می‌کردند در جاهای مختلفی پناه می‌گرفتیم. اما روزِ شیمیایی شرایط خیلی فرق داشت. اولاً صدای انفجارها خیلی کم بود، مثل بمب‌های دیگر نبود. با شنیدن صدا فوراً به پناهگاه‌ و زیرزمین‌ ‌رفتیم. بعد از چند دقیقه بوی مثل سیب گندیده رو حس کردم. وقتی از زیرزمین بیرون آمدم، دیدم همه مردم-حتی حیوان‌ها و پرنده‌ها- همین‌طوری به زمین می‌افتند و مردم فریاد می‌زنند: شیمیایی، شیمیایی زدن!. راستش نه تنها من بلکه خیلی از مردم نمی‌دانستیم شیمیایی چگونه عمل می‌کند. سرآسیمه مصدوم‌ها را بلند می‌کردیم. همین‌ هم باعث شد خیلی‌ها با تماس بدن آنها خودشان آسیب ببینند. روز وحشتناکی بود. انگار قیامت خدا درست وسط شهر اتفاق افتاده بود.

سردشت هنوز هم بیمارستان مناسبی ندارد، چه برسد به سال ۶۶. مردم ما همیشه گوشت دم توپ بودند و کسی به فکرشان نبوده. ولی آن روز در کمتر از چند ساعت، صندلی‌های چندین اتوبوس را برای خواباندن مصدومین آماده کرده بودند و سالن تربیت بدنی پر از تخت بود، انگار خبر داشتند قرار است شیمیایی بزنند. راستش آماده کردن این همه تخت و اتوبوس آنهم در شهری که بعضی روزها حتی یک ورق قرص هم در آن پیدا نمی‌شد عجیب بود! ولی شرایط آن زمان به قدری ترسناک و ملتهب بود که کسی این چیزها به فکرش نمی‌رسد، کما که اگر هم می‌رسید کاری از دستش ساخته نبود. به دلیل نبود امکانات کافی، مصدوم‌ها را به شهرهای مهاباد، ارومیه، تبریز و تهران انتقال دادند. این حتی از بمباران هم بدتر بود. پیداکردن مصدوم‌ها در این شهرها آنهم در آن زمان، برای ما خیلی سخت بود. در جریان انتقال مصدومین به شهرهای دیگر تعدادی از بچه‌ها و نوزادها هرگز پیدا نشدند.

هر چی از آن روز و روزهای بعدش بگویم کم گفته‌ام. مردم نمی‌دانستند شیمیایی چیست و چطور کار می‌کند. اینکه هواپیماهای عراقی اطراف شهر را بمباران می‌کردند برایمان عادی شده بود ولی شیمیایی شدن را نمی‌فهمیدیم. هنوز هم کابوس آن روزها را می‌بینم. مردم بی‌گناهی که هیچ دستی در این جنگ نداشتند و حتی به عمرشان یک گلوله شلیک نکرده بودند، هم از سمت رژیم بعث با بمب‌های شیمیایی و هم از سمت جمهوری اسلامی با پایگاه ساختن وسط شهر و ندادن امکانات پزشکی و مراقبتی، آسیب‌های خانمان سوزی دیدند. شک ندارم که مقامات نظامی ایرانی از حمله عراق به سردشت خبر داشتند. دیکتاتور خون خواری مثل صدام حسین، قبلاً هم بمب شیمیایی را بر ضد سربازهای ایرانی استفاده کرده بود، بنابراین قابل پیش‌بینی بود برای شهر مرزی که هر روز غرش هواپیماهای عراقی را تجربه می‌کرد همچین مصیبتی اتفاق بیوفتند. بدتر از هرچیز، مخابره این فاجعه بزرگ بود. هیچ کس در ایران خبر نداشت سردشت شیمیایی شده است! حتی بیمارستان شهرهای دیگر هم روش مداوای خاصی برای مصدومین نداشتند. به نظر من مخفی کردن خبر این فاجعه، بدتر از حمله بعثی‌ها بود. صدام حسین علناً دشمن ما بود و این کار از دشمن بعید نیست، ولی ما که ایرانی بودیم، چرا باید از هر دو طرف ضربه بخوریم!

دولت کمترین خدمات را، آن هم به تعداد کمی از مصدومین می‌دهد. من و تقریباً تمام مصدومین خودمان پول دوا و درمان‌مان را می‌دهیم و مجبوریم هر بار برای مداوا به تبریز و تهران برویم. در سردشت هیچ پزشک و بیمارستان تخصصی برای مصدومین شیمیایی وجود ندارد. حتی کلینیک جانبازان هم متخصص ندارد. خیلی از مردم، مصدوم شیمیایی هستند ولی پرونده جانبازی ندارد. حتی کمسیون پزشکی برای تشخیص مصدوم وجود ندارد و هر چند وقت که از مرکز استان یا تهران به سردشت می‌آیند، تنها در سه روز، ۳ هزار نفر را بازدید می‌کند! یعنی برای هر فرد، یک دقیقه هم زمان صرف نمی‌کنند.

من چندین سال است در صف تشکیل پرونده هستم ولی نوبت معاینه بهم نرسیده است. پرونده یک درصد جانبازی هم ندارم و تمام هزینه‌های را از جیب خودم می‌دهم. داروی که دو ماه پیش ۵۰۰ هزار تومان بود حالا شده یک میلیون و هفتصد هزار تومان! و به راحتی هم پیدا نمی‌شود. راستش در سردشت هیچ داروی پیدا نمی‌شود چه برسد به داروهای ما. مردم برای یک معاینه ساده پزشکی باید به شهرهای دیگر برویم. هزینه بیمارستان و همه چیز هم پای فرد مصدوم است. خیلی از مردم واقعاً هزینه‌اش را ندارند. برای اینکه ثابت کنی جانباز شیمیایی هستی یا باید پارتی داشته باشی یا باید با کپسول اکسیژن به تخت بسته شده باشی.

تا قبل از اینکه ما خودمان دست به کار شویم، جمهوری اسلامی هیچ تلاشی در خصوص بمباران شیمیایی سردشت صورت نداده بود. حتی سفری هم که برخی از اعضاء به دادگاه لاهه و یا برگزاری نمایشگاه عکس در سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی ((OPCW داشتند با هزینه شخصی صورت گرفته است. در سال‌های اخیر توجه مقامات سیاسی قدری بیشتر شده است که برای تبلیغات خودشان است و ربطی به مداوا یا چاره مصدومان ندارد. سال‌های قبل آنقدر به سردشت بی‌توجه بودند که حتی برای تبلیغات هم استفاده نمی‌کردند، ولی حالا که کل جهان متوجه شده است و سازمان بین‌المللی منع سلاح‌های شیمیایی هر ساله پیامی به مردم سردشت می‌فرستد مسئولین جمهوری اسلامی هم مجبور شده‌اند حداقل پشت تریبون یادی از آن بکنند.