سوانح کار و عدم امنیت بازیگران روی صحنه تئاتر

بسیاری از بازیگران تئاتر در ایران حتی از بیمه هنرمندان هم برخوردار نیستند چون حتی اگر عضو صندوق هنر هم باشند، باید درصدی از هزینه‌ی بیمه را ماهانه خودشان بپردازند‌ که به دلیل فقدان درآمد ثابت پرداخت هزینه بیمه در توان برخی‌ از آنها نیست. علاوه بر پرداخت درصدی از بیمه چنانچه بازیگران بخواهند از بیمه تکمیلی استفاده کنند بابد یک هزینه‌ی ثابت سالانه هم جداگانه پرداخت کنند. بیمه تکمیلی هم تحت شرایطی مشخص،  تا ۷۰ درصد هزینه‌های درمانی را آن هم پس از ارائه مدارک و... بعد از چند ماه پرداخت می‌کند.

کارگردان یا تهیه‌کننده می‌تواند با استفاده از بیمه‌های خصوصی بازیگران و عوامل اجرایی را در طول اجرا با پرداخت هزینه بیمه حوادث کند اما از آنجایی که معمولاً یک گروه نمایشی درآمدی ندارد، این کار در اغلب مواقع انجام نمی‌شود. بیشتر گروه‌های تئاتری با اجرای نمایش حتی نمی‌توانند هزینه‌ها را جبران کنند. فقط گروه‌هایی که نمایش‌های عامه‌پسند روی صحنه می‌آورند با برای فروش بهتر سلبریتی‌ها را به کار می‌گیرند، از عهده هزینه‌ها برمی‌آیند.

دولت و حتی نهادهای صنفی تئاتر به موضوع فقدان بیمه بازیگران اهمیتی نمی‌دهند. تاکنون نه اعتراضی صورت گرفته و نه حتی این موضوع در همایش‌ها و سمینارها به بحث گذاشته شده است.

حوادث کوچک و بزرگی در طی این سال‌ها برای بازیگران در حین اجرای نمایش اتفاق افتاده که رسانه‌ای نشده است. آخرین بار در خرداد سال جاری، هنگام اجرای نمایش «شقه خون» نوشته‌ی شهرام احمدزاده به کارگردانی مهدی محمدی در بوتیک تئاتر یا سالن شماره ۴ پردیس تئاتر شهرزاد، سه روز مانده به پایان اجرا یکی از بازیگران طی حادثه‌ای روی صحنه از ناحیه فم مصدوم شد. این بازیگر مجبور شد تمام هزینه‌های بیمارستان و جراحی و... را خودش پرداخت کند. این حادثه کار حتی رسانه‌ای نشد.

مورد غلامرضا پودینه

اما پیش‌تر از آن در نوروز ۱۴۰۱  حادثه‌ای دلخراش برای یکی از بازیگران پیش آمد که باعث شد بسیاری از رسانه‌ها و انجمن بازیگران خانه تئاتر به این موضوع بپردازند. در اجرای نمایش "دکتر نون زنش را از مصدق بیشتر دوست دارد" که براساس رمان شهرام رحیمیان به کارگردانی هادی مرزبان در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا شد، یکی از بازیگران مصدوم شد و پس از گذشت حدود یک و سال نیم همچنان سلامتی خود را به دست نیاورده است.

غلامرضا پودینه یکی از بازیگران پیشکسوت تئاتر زاهدان که حدود چهل و چند سال است در زمینه بازیگری و کارگرانی و نویسندگی تئاتر و‌ فیلم فعال بوده و منتخب بسیاری ازجشنواره‌های معتبر داخلی و ایرانی‌ست، چند شب پس از اجرای این نمایش در فروردین ۱۴۰۱ به دلیل تاریکی فضای پشت صحنه سالن اصلی این مجموعه و عدم دید کافی به بخش ماشینری سالن اصلی مجموعه تئاترشهر به چاه عمیقی که در این بخش قرار داشت سقوط کرد. این چاه عمیق فضایی‌ست که دیگر از آن استفاده نمی‌شود و با اینکه در طی سال‌های اخیر یکی دو بار سالن بازسازی شده اما هیچ فکری برای آن نشده است و بدون ایمنی لازم پشت صحنه به حال خود رها شده است. در اثر سقوط به این چاه، چند مهره کمر و گردن غلامرضا پودینه شکست و این بازیگر حدود یک سال و نیم است که درحال مداواست، در این مدت بیکار است و هیچ منبع درآمدی هم ندارد. او حدود یک ماه در بیمارستان بستری بود و چند روز هم به دلیل عدم پرداخت مخارج بیمارستان بلاتکلیف مانده بود تا اینکه پس از پیگیری‌های بسیار، هادی مرزبان، کارگران نمایش از طریق انجمن هنرهای نمایشی و پیگیری‌های ریاست تئاتر شهر هزینه بیمارستان را پرداخت کرد با این امید که بیمه درصدی از هزینه‌ها برگرداند. اما پس از مرخصی هزینه‌های نگهداری، فیزیوتراپی، دارو و... به عهده خود مصدوم بود.

کاظم نظری، ریاست مرکز هنرهای نمایشی اعلام کرده بود که هزینه‌های درمان این بازیگر پرداخت و از او حمایت شده است. هادی مرزبان، کارگردان نمایش در مصاحبه با خبرگزاری دولت (ایرنا) گفته بود:

 مرزبان در ادامه مصاحبه با ایرنا گفته بود:

یکی از دستیاران مرزبان که در بیمارستان همراه او بوده است می‌گوید:

در این میان غلامرضا پودینه، پس از عدم حمایت مرکز هنرهای نمایشی و چند ماهی که درگیر مصدومیت بود شکایت کرده است اما هنوز تکلیف‌ او مشخص نشده است. او همچنان با عصا راه می‌رود و نمی‌تواند فعالیت هنری داشته باشد.

انفعال دولت

غلامرضا پودینه با وجود چهل و چند ساله سابقه در تئاتر به دلیل سنگ‌اندازی‌های مرکز هنرهای نمایشی حتی درجه هنری هم ندارد و به همین دلیل از حمایت انجمن هنرمندان پیشکسوت بی‌بهره مانده است. عباس عظیمی، رییس انجمن هنرمندان پیشکسوت گفته بود تنها منبع درآمد این بازیگر کمک ماهانه صندوق هنر معادل ۴۰۰ هزار تومان است.   

هنگام احداث اکثر سالن‌های تئاتر در ایران موارد ایمنی، تهویه مطبوع و تجهیزات کافی لحاظ نشده و استاندارد لازم در حد متوسط را هم ندارند. در صورت وقوع یک حادثه ممکن است حتی جان تماشاگران هم به خطر بیافتد‌.

در فروردین سال جاری انجمن صنفی سراسری بازیگران تئاتر، در واکنش به بروز حادثه برای غلامرضا پودینه در تالار اصلی تئاتر شهر، خواستار تشکیل تیم کارشناسی برای بررسی این سانحه، مشخص شدن میزان مسئولیت مسببان، جبران کامل خسارت و پوشش بیمه برای همه افراد درگیر در پروژه‌های نمایشی شد.  این نخستین بیانیه‌ای‌ست که در زمینه ضرورت تامین ایمنی بازیگران تئاتر صادر شده است.

اما همچنان هیچ اقدامی از طرف دولت یا مرکز هنرهای نمایشی در این خصوص صورت نگرفته و ظاهرا قرار هم نیست اقدام مشخصی انجام شود. در این میاتن فشار روی هنرمندان تئاتر بیشتر شده، سانسور و نظارت شدیدتر اعمال می‌شود و با تحت فشار قرار دادن هنرمندان تئاتر به لحاظ معیشتی و مالی با توقیف کارها و عدم حمایت لازم گویی حکومت قصد دارد هنرمندان تئاتری که می‌خواهند مستقل کار کنند را از صحنه گریزان کند.