عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی: توافق نهایی «خیلی نزدیک» است

محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در تازه‌ترین اظهارنظر در باره عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو گفت این کشور به صورت پیوسته به عادی‌سازی روابط با اسرائیل «نزدیک‌تر می‌شود.»

پیش از این رسانه‌ها گفته بودند ریاض به صورت موقت عادی‌سازی رابطه با اسرائیل را به دلیل حضور راست‌گرایان افراطی در دولت به حالت تعلیق درآورده است.

بن سلمان در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «فاکس نیوز» ادعا کرد مساله فلسطین همواره برای پادشاهی سعودی «بسیار مهم» است. او گفت امیدوار است مذاکرات به جایی برسد که «زندگی برای فلسطینی‌ها آسان و اسرائیل به یکی از بازیگران مهم منطقه تبدیل شود».

سخنان بن سلمان با واکنش مثبت اسرائیل روبرو شد. الی کوهن وزیر خارجه این کشور یک روز بعد، پنجشنبه ۲۱ سپتامبر گفت انتظارها برای معامله دارد به پایان می‌رسد.

کوهن در گفت‌وگو با رادیو ارتش اسرائیل اظهار امیدواری کرد در فصل نخست یا چهار، پنج ماه اول سال ۲۰۲۴ «جزئیات معامله نهایی شود».

پیش از این هم بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در دیدار با جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا گفته بودند که برای همکاری با هدف عادی‌سازی روابط بین ریاض و تل‌آویو متعهد می‌شوند.

شرط‌های دو طرف چیست؟

عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و اسرائیل یکی از برنامه‌های دولت ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه است. تا به حال بحرین و امارات متحده عربی این راه را رفته‌اند. عربستان سعودی نیز در چند دور از مذاکرات مشترک حضور داشته است اما هنوز بر سر جزئیات به توافق نرسیده است.

شبکه تلویزیونی الجزیره توافق برای تشکیل یک دولت فلسطینی را یکی از شروط اساسی ریاض برای توافق اعلام کرده است.

اینکه اسرائیل این شرط را در وضعیتی که مذهبیون افراطی در اسرائیل دولت را در اختیار دارند و خشونت علیه فلسطینی‌ها اوج گرفته است، خواهد پذیرفت، محل تردید است. همانطور که مشخص نیست عربستان سعودی تا چه حد بر این شرط پافشاری خواهد کرد. به ویژه آنکه ایالات متحده آمریکا بر سرانجام گرفتن توافق ابراهیم پافشاری دارد.

یک شرط دیگر عربستان سعودی به حذف محدودیت‌های خرید تسلیحات نظامی باز می‌گردد. ریاض خواستار یک پیمان نظامی با آمریکا برای توسعه تاسیسات نظامی و کاهش محدودیت‌های خرید سلاح‌های آمریکایی است.

همکاری هسته‌ای ریاض و تل‌آویو هم از دیگر موضوعاتی است که دو طرف بر سر آن گفت‌وگو می‌کنند و آن‌طور که وال استریت ژورنال گزارش کرده مقام‌های اسرائیلی با دولت بایدن برای راه‌اندازی یک مرکز پیشرفته غنی‌سازی اورانیوم در عربستان سعودی در حال گفت‌وگو است.

ریاض سال‌ها است می‌گوید در رقابت با ایران باید توان هسته‌ای داشته باشد. او در گفت‌وگو با فاکس نیوز همین سخنان را تکرار کرد: اگر ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد ما هم باید داشته باشیم.

ایران و عربستان سعودی به تازگی روابط دیپلماتیک را از سر گرفته‌اند. با این حال رقابت برای نفوذ بیشتر در منطقه مانع از اعتماد دو جانبه و پایداری توافق میان دو دولت اسلامی منطقه است.

موضع تشکیلات خودگران فلسطین چیست؟

رسانه‌ها گفته‌اند یک هیئت از طرف دولت فلسطین که کنترل نوار باختری را در دست دارد در ماه اوت به عربستان سعودی سفر کردند تا از ریاض را برای در نظر گرفتن خواسته‌هایشان در ازای عادی‌سازی روابط با اسرائیل تحت فشار قرار دهند. ریاض وعده کرده است حمایت‌های مالی از تشکیلات خودگران فلسطینی را باردیگر از سر بگیرد. عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ حمایت مالی از دولت فلسطینی به صورت کامل قطع کرد.

بازگشایی کنسولگری ایالات متحده آمریکا در بیت‌المقدس شرقی که در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ بسته شد، جمع شدن ایست و بازرسی‌های نظامیان اسرائیل در کرانه باختری، افزایش محدوده تحت کنترل دولت فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی کرانه باختری و حمایت آمریکا از عضویت کامل دولت فلسطینی در سازمان ملل متحد از دیگر خواسته‌های هیئت فلسطینی عنوان شده است.

تشکیلات خودگران در کرانه باختری از سوی گروه‌های فلسطینی به فساد، معامله بر سر حق فلسطینیان و همکاری با دولت اسرائیل برای بازداشت فلسطینیان متهم است.

ایران چه می‌گوید؟

ایران بیش از آنکه به محمود عباس رهبر دولت فلسطینی نزدیک باشد به حماس که نوار غزه را کنترل می‌کند، نزدیک است و از همان آغاز با عادی سازی رابطه کشورهای حوزه خلیج فارس با اسرائیل مخالف بود. ابراهیم رئیسی، رئیس دولت جمهوری اسلامی هم روز چهارشنبه ۲۰ سپتامبر در حاشیه اجلاس سازمان ملل در نیویورک تصمیم عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را «خنجری از پشت به مردم فلسطین» خواند. او گفت کشورهای منطقه از اینکه کشورهای اسلامی به رنج‌های فلسطین پشت کنند راضی نیستند، «چرا که به آزادسازی بیت المقدس اعتقاد اصلی همه مسلمان است».

موضع ایران اما در کشورهای حوزه خلیج فارس طرفدار ندارد. عراق، کویت و سوریه از جمله کشورهای عربی هستند که هنوز به مذاکرات عادی‌سازی روابط با اسرائیل وارد نشده‌اند و یمن جنگ‌زده هم در شرایط بی‌ثبات قرار دارد.