اورکا: ترانه علیدوستی در دو نقش

«اورکا» به کارگردانی سحر مصیبی با بازی ترانه علیدوستی ساخته سال ۱۴۰۰  روایتگر مبارزه الهام اصغری، ورزشکار زن ایرانی با نظام تبعیض در جمهوری اسلامی‌ست. بعد از ساخت فیلم آنچه که برای قهرمان این فیلم اتفاق افتاد، در جریان قیلم ژینا در زندگی اجتماعی و هنری سحر مصیبی و ترانه علیدوستی تکرار شد. محال است اورکا را ببینیم و درباره همه مصایبی که بر زنان رفته فکر نکنیم.

در کشاکش با نظام تبعیض

اورکا فیلمی خوش‌ساخت و با ریتمی نسبتاً تند درباره ورزشکار ایرانی، الهام اصغری است که بیننده را با فراز و نشیب‌های رسیدن به رکورد جهانی‌اش، با خود همراه می‌کند و داستان الهام را به خوبی و با پرداختی مناسب به مخاطب عرضه می‌کند.

الهام، زن افسرده و شکست خورده‌ای که در ابتدای فیلم به سختی از خشونت خانگی‌ که مدت‌ها آن را تحمل کرده جان سالم به در می‌برد و معجزه‌وار به زندگی بر‌می‌گردد، در اقدام به خودکشی در دریا موفق نمی‌شود و همین دریاست که نه تنها جان او را نمی‌گیرد، بلکه باعث ترمیم رابطه آسیب دیده‌اش با پدرش می‌شود و به او ایده تمرین شناگری و ثبت رکورد را می‌دهد و در عرصه دریاست که او جنگی بی‌پایان با حکومتی زن ستیز را آغاز می‌کند، می‌جنگد، آسیب می‌بیند، بازمی‌گردد و نهایتاً در همین دریاست که او در پایان فیلم رکوردش را، به مثابه موفقیت در جنگ همه جانبه‌ای که با «نظام تبعیض» شروع کرده، ثبت می‌کند.

گرچه فیلم برپایه واقعیت ساخته شده اما از دریا به عنوان یکی از عناصر اصلی و پیش‌برنده روایت به عنوان محیطی زنده و پویا در مقابل جمود حکومت زن‌ستیزی که در خشکی حاکم است، استفاده شده. الهام سرشتی مهربان و صلح‌جو دارد، روان و روشن و مهربان است و شخصیت او در عناصر چهارگانه طبیعت بیش از همه نزدیک به آب تصویر شده است.

فیلم با وفاداری به ماجراهایی که بر الهام اصغری (شناگر ایرانی و دارنده رکورد گینس) گذشته است، در یک روایت خطی از جرقه شروع تا لحظه پایان ثبت رکورد یک زن ورزشکار را روایت می‌کند. هرچه او بیشتر به موفقیت نزدیک می‌شود و شخصیت قوی‌تری پیدا می‌کند، چالش‌های او با فدراسیون ورزش بیشتر می‌شود. برای مسئولان فدراسیون، ورزش زنان و موفقیت آنان در درجه دوم اهمیت قرار دارد. آنچه که در نظر آنان مهم است حفظ شئونات اسلامی و حفظ ارزش‌های ایدئولوژیک نظام جمهوری اسلامی است. کشاکش بین ورزشکار و فدراسیون از یک طرف و از طرف دیگر اراده اورکا به برگذشتن از موانع به درام جهت می‌دهد.

در فیلم بارها به سخت گیری‌های بی مورد مدیر فدراسیون اشاره می‌شود، اینکه او می‌خواهد بدون به خظر انداختن ارزش‌های اسلامی مورد نظر حکومت، از رشته‌هایی که بیشتر با موازین دینی همخوان است چند مدال برای حفظ ظاهر کسب کند که نشان دهد ورزش زنان در کشور پابرجاست، سیاستی که در فیلم (و در واقعیت) بارها مورد سوال قرار می‌گیرد و منجر به فاش شدن نیت اصلی مسئولان فدراسیون می‌شود.

سانسور و حذف

آنچه اما فیلم را ارزشمند و مهم می‌کند، تنها محتوا و فرم فیلم نیست، آنچه بعدا برای فیلم رقم خورده است مهر تاییدی بر صحت محتوای فیلم است، نه تنها سوژه اصلی فیلم، الهام اصغری مورد ظلم حکومتی زن‌ستیز قرار گرفته است، بلکه حالا فیلمساز روایتگر او هم گرفتار همان سیاست شده است.

فیلم اورکا در ایران مجوز اکران نگرفت و با وجود آنکه حضور موفقی در جشنواره‌های بین‌المللی داشت و جوایزی به ارمغان آورده بود، به سرنوشت فیلم‌های خوش ساخت دیگری محکوم شد و سرانجام نسخه لو رفته‌ای از این فیلم به طور قاچاقی در فضای مجازی پخش شد. اتفاقی که خود، معرف وضعیت سینماگرانی است که موضوع فیلم‌های آنها به مذاق حکومت خوش نمی‌آید و به راحتی از عرصه سینما حذف می‌شوند و با ضررهای هنگفتی که تهیه‌کننده فیلم متحمل می‌شود معمولاً برای آن‌ها  ساخت فیلم‌های بعدی بسیار دشوار می‌شود.

ترانه علیدوستی در دو نقش

ترانه علیدوستی در فیلم اورکا یکی از بهترین بازی‌های خود را در نقشی سخت و پرچالش به نمایش گذاشته است. علیدوستی یک سال پس از ساخت همین فیلم در جنبش زن، زندگی آزادی عکس بدون حجاب خود را منتشر کرد، به زندان رفت و حتی پس از آزادی نیز حاضر نشد حجاب به سر بگذارد و فعلا از عرصه بازیگری کناره گرفته است. محال است اورکا را ببینیم و چهره مصمم ترانه علیدوستی را وقتی با تمام وجود تلاش می‌کند استعداد شگفت‌انگیز خود در شنا را به ثبت برساند و موجودیت خودش را به عنوان قهرمان ملی اثبات کند و چهره قوی او در عکس بدون حجابی که منتشر کرد را به خاطر نیاوریم.  

اورکا، تنها روایت الهام اصغری نیست. روایت زنان ورزشکار ایرانی است که برای شکوفایی استعداد خود می‌جنگند: روایت آشنای شخصیت‌هایی مانند الناز رکابی و کیمیا علیزاده و...

اورکا، فیلمی است که با پایان خود تمام نمی‌شود، دست کارگردان، بازیگر، هنرمند و ورزشکار و تمام زنانی که هر روز با سیستم فاسد و زن ستیز جمهوری اسلامی می‌جنگند را می‌گیرد به روی پرده می‌آورد.