مهاجران افغانستانی در ایران: روایت‌هایی از تبعیض، تحقیر، ضرب‌و‌شتم و اخراج غیرقانونی

کابل ــ جمهوری اسلامی ایران می‌گوید در ۹ ماه گذشته بالای ۵۰۰ هزار مهاجر افغان را از این کشور اخراج کرده است.

خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) به نقل از مقام‌ها در فرمانداری مرزبانی خراسان «رضوی» نوشته است که در مدت ۹ ماه از سال جاری ۱۴۰۲ خورشیدی ۵۲۰ هزار مهاجر افغان از ایران اخراج و به افغانستان باز گردانده شده اند.

افغان‌هایی که درین اواخر از ایران اخراج شدند، از برخورد بد و دور از اخلاق انسانی و اسلامی نیروهای انتظامی ایران شکایت داشته و می‌گویند با داشتن اسناد قانونی نیز مورد حمایت قرار نمی‌گیرند و به اشکال گوناگون از ایران اخراج می‌شوند.

محمد عثمان، باشنده [شهروند ساکن] شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور افغانستان به زمانه می‌گوید: «سه ماه قبل با ویزه [ویزا] قانونی بخاطر کار به کشور ایران سفر نمودم و دو ماه و ۲۵ روز را در شهر تهران در منطقه "عسکریه" در ساختمان کار نمودم». اما چند شب قبل با آنکه پنج روز از مدت قانونی ویزایش باقی مانده بود و امیدوار بود تا دوباره تمدیدش کند، از طرف شب با دو افغان دیگر از سوی نیروهای ایران بازداشت و به مرز دوغارون فرستاده شدند.

آنها دو شب را در اردوگاه سپری کردند و بعد اخراج شدند.

به گفته محمد عثمان، پنج میلیون پولش بالای [نزد] صاحب ساختمان مانده و همچنان پاسپورت افغانی‌اش بدون خروجی از ایران باقی مانده است. بدین ترتیب، اگر بار دیگر بخواهد به ایران سفر کند با مشکلات جدی روبرو خواهد شد زیرا در صورت نداشتن مهر خروجی کشور ایران قنسلگری [کنسولگری] ایران در هرات از او در برابر صدور ویزا در بازار سیاه پول بیشتری می‌گیرد.

این جوان افغان می‌گوید مورد تحقیر و سرزنش قرار گرفته و حتی در برخی موارد با لگد و چوب از سوی نیروهای ایرانی بر صورتش کوبیده شده است.

نقیب‌الله، باشنده شهرستان ولایت هرات است که هفته قبل از جمهوری اسلامی ایران اخراج شده است. او می‌گوید بارها مورد ضرب و شتم قرار گرفته و هنوز هم زخم‌هایی که بر صورتش در اردوگاه و در جریان راه ایجاد شده است، باقی‌ست.

در همین حال مولوی همت یکی از مسئولین در مرز اسلام قلعه شهر می‌گوید بارها افغان‌های که از جمهوری اسلامی به هرات می‌آیند برای‌شان می‌گویند که در آن سوی مرز مورد تحقیر و لت‌و‌کوب قرار می‌گیرند و این موضوع از سال‌ها بدین سو ادامه دارد.

 گرچه حکومت جمهوری اسلامی ایران به ظاهر از میزبانی خوب در برابر مهاجرین افغان سخن می‌گوید اما از حقایق طوری مشخص می‌گردد که برای زخم ناسور مهاجرین افغان در ایران درمانی نیست.

روایت تلخ مهاجرین افغان در ایران

افغانستان از جمله کشورهایی است که چهار دهه جنگ و بی‌ثباتی درین کشور تعداد زیادی از باشنده‌هایش را مجبور به ترک وطن نموده و تعدادی از مهاجرین سال‌ها در کشورهای ایران و پاکستان مسکن‌گزین شدند. در شرایطی که مردم افغانستان از هر زمان دیگری ضرورت به همیاری بیشتری دارند، حکومت جمهوری اسلامی ایران رویکرد خویش را در برابر مهاجرین افغان دراین کشور سختگیرانه‌تر کرده است و روزانه هزاران افغان را با شیوه‌های مستبدانه از این کشور اخراج می‌کند.

بعد از سقوط حکومت جمهوری اسلامی افغانستان و روی کار آمدن امارت اسلامی طالبان، شماری زیادی از افغان‌ها به‌خاطر نجات جان خویش به ایران پناه بردند. در میان این افراد تعداد شماری از ماموران و نیروهای حکومت سابق افغانستان نیز حضور دارند که به‌خاطر داشتن وظیفه در حکومت قبلی از ترس طالبان خانه و کاشانه خویش را ترک و به ایران مهاجر شدند.

آنها هم در ایران با تعقیب و بازجویی‌های نیروهای سپاه پاسداران رویارو هستند.

با آنکه بصورت دقیق شمار افغان های مهاجر مقیم ایران معلوم نیست ولی بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در سال ۲۰۲۱ بیشتر از ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی حضور داشتند که به گفته این نهاد ۷۸۰ هزار پناهنده قانونی و بقیه مهاجرین غیرقانونی هستند.

شماری از افغان‌های مقیم ایران به «زمانه» می‌گویند از حقوق انسانی و اسلامی خویش محروم بوده و با توهین، تحقیر، شکنجه و بدرفتاری‌های فراوانی روبرو هستند.

محرومیت از حق کار

عبدالحق واحدی ۳۴ ساله باشنده شهرستان انجیل هرات در حال حاضر ساکن شهر مشهد ایران است. او که تا سرحد کارشناسی ارشد در دانشگاه فردوسی مشهد تحصیلات خویش را در بخش مدیریت دولتی با درجه بلند به پایان رسانیده است، در حال حاضر در فارم [مزرعه] مرغداری در یکی از روستاهای شهرستان تایباد مصروف خدمت است.

عبدالحق سه سال قبل در زمان حکومت محمد اشرف غنی در یکی از ادارات مهم و کلیدی در شهر کابل ایفای وظیفه می‌کرد با روی کار آمدن حکومت طالبان با همسر و سه فرزند خویش روانه ایران شد تا بتواند زندگی بهتری در آنجا داشته باشد.

اما عبدالحق می‌گوید با اسناد تحصیلی تأیید‌شده وزارت علوم جمهوری اسلامی ایران در هیچ جای برایش زمینه کار فراهم نگردید و بعد از ماه‌ها انتظار و تلاش مجبور شد به عنوان کارگر در یک فارم مرغداری ماهیانه به مبلغ ۱۵۰ دلار آمریکایی آغاز به کار کند.

واحدی می‌گوید که دروازه خیلی از نهادهای ایرانی و دفتر های مدیریتی را کوبید تا جایی مطابق با رشته تحصیلی خویش برایش زمینه کار فراهم گردد، ولی از آنجایکه او یک افغان بود، هرگز در وضعیت شغلی خوبی قرار نگرفت.

جلوگیری از تحصیل فرزندان مهاجران افغان در ایران

غلام نبی، باشنده شهر مزار شریف افغانستان است که از ۱۰ سال به این طرف در شهرستان دماوند در منطقه آب سرد زندگی می‌کند.

غلام می‌گوید پسر ۹ ساله او هرگز اجازه شمولیت در مدرسه را بدست نیاورده است. او می‌گوید خودش در یک ویلا نگهبان است و پول زیادی ندارد تا فرزند خود را در مدرسه خصوصی شامل نماید [ثبت‌نام کند] زیرا باید ماهیانه مبلغی را به‌عنوان فیس [شهریه] بپردازد، ولی در مدرسه‌های عمومی پسرش به‌خاطر افغان بودن اجازه ندارد درس بخواند.

این مهاجر افغانستانی مقیم جمهوری اسلامی ایران می‌گوید نگران آینده فرزندان خویش است زیرا از همین حالا مشخص است اگر پسرش درس نخواند، مثل خودش آینده سخت و نامعلومی در پی خواهد داشت.

بالا بردن اجاره‌خانه‌ها

گلاب‌شاه یکی دیگر از افغان‌های مقیم ایران است. او می‌گوید در ماه اول سال جاری در منطقه فرحزاد شهر تهران خانه‌ای را به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان ایرانی به اجاره گرفتم و تا پایان برج ۱۲ وقت داشتم زیرا قرارداد برای مدت یک سال منعقد گردید ولی چندی قبل شخص دیگری خانه را به مبلغ ۲۵۰ میلیون پول ایرانی به اجاره می‌خواست و صاحب خانه برایم گفت که باید خانه را تخلیه و یا ۵۰ میلیون دیگر نیز بپردازم.

 گلاب‌شاه می‌گوید می‌خواست به دادگاه برود تا موضوع به صورت قانونی حل گردد اما صاحب‌خانه به یکی از دوستان خویش که در نیروهای انتظامی وظیفه دارد خبر داد:

این مهاجر افغان می‌گوید: «مجبور شدم پول اضافی را نیز بپردازم و حالا که نزدیک به سه ماه از قرار داد خانه باقیست فکر می‌کنم این‌بار نیز ۵۰ میلیون دیگر باید به‌خاطر اجاره بپردازم، در غیر آن با مشکل روبرو خواهم شد.»

باید گفت با آنکه حکومت جمهوری اسلامی ایران از سال‌ها بدین سو دریافت‌کننده کمک‌های بین‌المللی بخاطر حضور پناهندگان افغان درین کشور است اما مهاجرین درین کشور هنوز هم از هیچ همکاری و کمکی برخوردار نیستند و همیشه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

طالبان چه می‌گویند؟

 خواستیم نظر مقامات وزارت مهاجرین طالبان را در پیوند به وضعیت مهاجرین افغان در ایران داشته باشیم. عبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان حکومت طالبان می‌گوید:

به گفته حقانی چندین روز قبل سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان درباره وضعیت مهاجرین افغان در ایران با مقامات این کشور بحث کرد و طرف ایرانی وعده همکاری داد اما در روزهای پسین ما همچنان شاهد اخراج مهاجرین افغان از ایران بودیم.

قابل یادآوری‌ست گرچه مسئولین حکومتی در جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست بخاطر حضور مهاجرین افغان در کشور ایران در هر مجلسی به نهادهای خارجی و مقامات کشورها و حکومت‌های افغانستان از میزبانی عالی خویش سخن می‌گویند اما واقعیت امر این است که افغان‌های ساکن در ایران از کمترین حقوق انسانی و قانونی خویش بهره‌مند نیستند و ایران هیچگاهی مطابق کنوانسیون‌های پناهندگی با مهاجرین افغان برخورد نکرده است.