همگرایی زندانیان و مخالفان نظام در برابر ماشین اعدام جمهوری اسلامی

اعتصاب غذای زندانیان سیاسی؛ این‌بار جان‌فشانی برای نجات جان

در دو هفته گذشته گروهی از زندانیان در اعتراض به موج اعدام‌ها در ایران دست به اعتصاب غذا زدند. اعتصاب‌ها از زندانیان سیاسی فراتر رفته و زندانیان «جرائم عادی» هم روزهای سه‌شنبه هر هفته را روز اعتصاب علیه اعدام اعلام کرده‌اند. در هفته‌های اخیر ماشین اعدام جمهوری اسلامی بار دیگر سرعت گرفته و در این میان متهمان سیاسی و عقیدتی و کیفری بسیاری در زندان‌های جمهوری اسلامی در خطر اجرای احکام اعدام قرار دارند. عاطفه دانشگر با سعید دهقان، وکیل حقوق بشر در این‌باره گفت‌وگو کرده است.

عاطفه دانشگر

مشخصات تصویر مشخصات تصویر

خاطره زندان، علیه فراموشی ــ طرح: زمانه

۲۰ بهمن ۱۴۰۲

۸ دقیقه

۱۰ زندانی سیاسی محبوس در زندان قزلحصار سه‌شنبه ۱۷ بهمن‌، در دومین هفته متوالی و در اعتراض به «سه‌شنبه‌های سیاه» و موج جدید اعدام‌ها در ایران، دست به اعتصاب غذا زدند.

زرتشت احمدی راغب، جعفر ابراهیمی، احمدرضا حائری، لقمان امین‌پور، میثم دهبان‌زاده، سعید ماسوری، رضا محمدحسینی، رضا سلمان‌زاده، حمزه سواری و سپهر امام جمعه برخی از زندانیان سیاسی زندان قزلحصار هستند که دوشنبه ۹ بهمن‌ماه در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند در روزهای سه‌شنبه اعتصاب غذای گروهی خواهند کرد.

دوشنبه ۱۶ بهمن‌ نیز جمعی دیگر از زندانیان سیاسی محبوس در زندان اوین اعلام کرده بودند:

ما زندانیان سیاسی از زندان اوین همراه با زندانیان قزلحصار و سایر زندانیان به اعتصاب غذا سه‌شنبه‌های ضد اعدام می‌پیوندیم.

بر اساس گزارش برخی منابع از ایران، برخی زندانیان سیاسی از زندان‌های اوین، سقز و زندان مرکزی مشهد نیز به اعتصاب غذا گروهی در روزهای سه‌شنبه پیوسته‌اند.

این زندانیان به موج عظیمی از اعتصاب‌ غذای زندانیان در زندان‌های مختلف پیوسته اند؛ موجی که از زندانیان سیاسی همان ابتدا فراتر رفت و زندانیان متهم به جرایم کیفری دیگر را هم در برگرفت.

موج اعتصاب غذا در اعتراض به اعدام‌های اخیر

در دو هفته گذشته بسیاری از زندانیان سیاسی به‌خصوص در زندان‌های قزلحصار و اوین پس از اجرای حکم اعدام محمد قبادلو، شهروند بازداشت‌شده در جریان اعتراض‌های جنبش زن، زندگی، آزادی و فرهاد سلیمی زندانی عقیدتی کُرد در روز سه‌شنبه ۳ بهمن‌ و در اعتراض به موج جدید اعدام‌ها در ایران دست به اعتصاب غذا زده اند.

این موج اعتصاب‌های غذای اعتراضی ابتدا پنجشنبه پنجم بهمن‌ از سوی ۶۱ زن زندانی سیاسی و عقیدتی محبوس در زندان اوین و در اعتراض به اعدام محمد قبادلو و فرهاد سلیمی آغاز شد. در همین روز توماج صالحی رپر معترض محبوس در زندان اوین نیز در همراهی با زندانیان زن زندان اوین به این اعتصاب غذای اعتراضی پیوست.

درادامه یکشنبه هشتم بهمن‌ به دنبال اعتصاب غذای زندانیان سیاسی محبوس در زندان قزلحصار در اعتراض به اجرای قریب‌الوقوع احکام اعدام چهار زندانی سیاسی کرد (که دوشنبه نهم بهمن‌ هر چهار نفر اعدام شدند)، نیروهای گارد حفاظت زندان با همراهی نیروهای لباس شخصی به واحد ۴ بند ۲۱ سالن ۲ که محل نگهداری زندانیان سیاسی در این زندان است حمله کرده و ضمن ضرب و شتم زندانیان به وسایل شخصی آنان آسیب وارد کردند. به گفته یکی از وکلای این زندانیان، در این درگیری دستکم پنج زندانی سیاسی محبوس در قزلحصار مجروح شدند.

زندانیان قزل‌حصار هم اعلام کردند که سه‌شنبه‌ها اعتصاب می‌کنند. آنها نوشتند:

در قزل‌حصار هزاران زندانی به اعدام محکوم شده‌اند‌ و پرونده صدها نفر از ما به اجرای احکام رفته است، و ممکن است در روزها و هفته‌های آینده اعدام شویم. در میان ما از تمام اتهامات وجود دارد، متهمان مواد مخدر، قصاص و زندانیان سیاسی و عقیدتی همه در صف اعدام هستند. برای اینکه کسی صدای ما را بشنود، ما مجبوریم از این هفته، هر سه‌شنبه اعتصاب غذا کنیم. روز سه‌شنبه را برای این انتخاب کردیم، چون اغلب این روز آخرین روز زندگی همبندی‌های ماست که در روزهای قبل به انفرادی منتقل می‌شوند.

پس از اجرای احکام اعدام این ۴ زندانی سیاسی کرد، بار دیگر همه زنان زندانی سیاسی و عقیدتی زندان اوین در اعتراض به اعدام‌ها و در همبستگی با اعتصاب‌کنندگان زندان قزلحصار سه‌شنبه دهم بهمن را در اعتصاب غذا بسر بردند. یک روز بعد، چهارشنبه ۱۱ بهمن‌ نیز بیست تن از زندانیان سیاسی بند ۶ زندان اوین و برخی زندان سیاسی قزلحصار در ادامه این اعتصاب غذاهای اعتراضی، دست به اعتصاب غذا زدند.

بر اساس گزارش‌های رسیده از ایران اعتصاب غذای زندانیان در اعتراض به موج اعدام‌های جدید محدود به زندانیان محبوس در اوین و قزلحصار نبود. ازجمله زندانیانی که به اعتصاب پیوستند می‌توان به زینب جلالیان زندانی سیاسی کرد محکوم‌به حبس ابد در زندان مرکزی یزد و سکینه پروانه زندانی سیاسی کرد محبوس در زندان مرکزی مشهد اشاره کرد. زینب جلالیان پنج‌شنبه پنجم بهمن‌ در همبستگی با بندزنان زندان اوین و در اعتراض به موج اخیر اعدام‌ها دست به اعتصاب غذا زد و سکینه پروانه نیز سه‌شنبه ۱۰ بهمن‌ به مدت سه روز به سلسله اعتصاب غذای زندانیان سیاسی معترض به موج جدید اعدام‌ها پیوست.

جوانا طیمسی همسر محسن مظلوم و ماریا محمودی همسر محمد فرامرزی، دو زندانی سیاسی کرد که تنها چند روز بعد از شروع این کمپین اعتراضی از سوی حکومت اعدام شدند نیز ۵ شنبه پنجم بهمن‌، ۴ روز پیش از اعدام همسرانشان در نهم بهمن‌، به این اعتصاب غذای جمعی پیوستند.

البته این حرکت اعتراضی علیه اعدام‌های اخیر فقط به زندان‌ها ختم نشد. برای نمونه مهدی یراحی، خواننده معترض که با وثیقه آزاد است و ناهید تقوی، زندانی سیاسی دو تابعیتی که در مرخصی بسر می‌برد نیز به این حرکت اعتراضی پیوستند.

نازنین زاغری، عالیه مطلب‌زاده، لیلا حسین‌زاده و آتنا دائمی که همگی از زندانیان سیاسی سابق هستند نیز در بیانیه مشترکی اعلام کردند که به این حرکت اعتراضی پیوسته اند.آن‌ها اعلام کردند با اعتصاب غذای خود تلاش دارند تا «پیام دادخواهی، حق‌طلبی و مخالفت با اعدام در سراسر جهان شنیده شود.»

چند تن از خانواده‌های زندانیان سیاسی، ازجمله خانواده‌های مینا فلاحی، محبوبه رضایی، سپیده قلیان و سعیده شفیعی از همراهی خود با اعتصاب غذای زندانیان در اعتراض به موج اعدام‌ها خبر دادند.

۱۱۰ تن از معلمان، فرهنگیان بازنشسته و فعالان کارگری و مدنی نیز که در میان آن‌ها چهره‌های شناخته‌شده و برخی زندانیان سابق نیز دیده می‌شود، ازجمله اسماعیل عبدی، جعفر عظیم زاده، عاتکه رجبی، معصومه دهقان و ابوالفضل رحیمی‌شاد با انتشار بیانیه‌ای با حمایت از اعتراض‌ها به اجرای احکام اعدام در ایران، به این موج اعتصاب غذای اعتراضی پیوستند.

گفتنی است از پنجم بهمن‌ماه تابه‌حال در کنار زندانیان فعلی و زندانیان پیشین، بسیاری از خانواده‌های این زندانیان و همچنین بسیاری از خانواده‌های دادخواه، فعالین سیاسی، مدنی، وکلا و روزنامه‌نگاران در داخل و خارج کشور نیز به کمپین نه به اعدام پیوسته و در همراهی با این حرکت اعتراضی دست به اعتصاب‌ غذا زده‌اند.

فعالان سیاسی و مدنی خواستار برچیدن احکام اعدام شدند

در کنار این اعتصاب غذاهای اعتراضی، سه‌شنبه ۱۷ بهمن‌ «شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران» در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن اعدام‌های اخیر اعلام کرد «مجازات اعدام عملی غیرانسانی، غیرعقلانی، غیراخلاقی و از همه مهم‌تر محصول اراده اقلیت حاکم است که باعث وهنشان مردم متمدن و شریف است.» این تشکل صنفی در این بیانیه خاطرنشان کرد:

تداوم سرکوب، زندان و اعدام نمی‌تواند مانع از بیان خواسته‌های به‌حق مردم شود، بلکه موجب خشم، نفرت عمومی و بازتولید خشونت می‌گردد.

دوشنبه ۱۶ بهمن‌ نیز ۴۳۰ فعال سیاسی و مدنی با امضای بیانیه‌ای خواستار توقف احکام اعدام در ایران شدند. امضاکنندگان این بیانیه ضمن همدردی با خانواده‌های اعدام‌شدگان هفته‌های اخیر، از کارزار جهانی «نه به اعدام» حمایت کردند. امضاکنندگان این بیانیه که با عنوان «ناقوس مرگ در سحرگاه ایران» منتشر شد، با اشاره به اجرای احکام اعدام متهمان سیاسی و عقیدتی در هفته‌های گذشته خاطرنشان کردند:

آنچه روی‌داده بیش از آنکه اجرای قانون باشد به‌وضوح نوعی انتقام‌گیری، ایجاد رعب و قدرت‌نمایی است.

سرعت گرفتن ماشین اعدام جمهوری اسلامی

حکومت ایران در طول بیش از ۴ دهه گذشته همیشه در میان ۵ کشور جهان با بیشترین میزان اعدام بوده است. بر اساس گزارش سازمان‌های حقوق بشری تنها در سال ۲۰۲۳ میلادی جمهوری اسلامی در حدود ۸۰۰ حکم اعدام را به اجرا گذاشته است. هم‌چنین دستگاه قضایی ایران در این سال بیش از ۱۵۰ نفر را به اعدام محکوم کرده است. بر اساس این گزارش‌ها بیشترین احکام اعدام صادرشده و اجراشده مربوط به زندانیان مرتبط با جرائم مواد مخدر است اما متهمان سیاسی و عقیدتی نیز سهم قابل‌توجهی در اعدام‌ها داشته‌اند.

در ماه‌ها و هفته‌های اخیر ماشین اعدام جمهوری اسلامی بیش‌ازپیش سرعت گرفته است و در این میان متهمان سیاسی و عقیدتی بسیاری در زندان‌های جمهوری اسلامی درخطر صدور و اجرای احکام اعدام قرار دارند. در حال حاضر دستکم ده زندانی سیاسی به نام‌های خسرو بشارت، کامران شیخه، انور خضری، مجاهد کورکوری، رضا رسایی، منصور دهمرده، فاضل بهرامیان، مهران بهرامیان، محمدجواد وفایی ثانی و عباس دریس در معرض خطر قریب‌الوقوع اجرای حکم اعدام هستند.

اعتصاب غذای زندانیان حرکتی الهام‌بخش برای ایستادن در برابر اعدام‌ها

در رابطه با موج اعدام‌های اخیر زندانیان سیاسی و عقیدتی و اعتراض‌ها به این موضوع در قالب اعتصاب غذا سعید دهقان، وکیل حقوق بشر و عضو اتحادیه بین‌المللی وکلا به زمانه گفت:

در داخل زندان، مقاومت مدنی بالاتر از اعتصاب غذا نیست. تنها ابزاری که یک زندانی دارد، همان سلامت اوست که آن را به میان آورده و به خطر می‌اندازد. این موج اعتصاب غذای اعتراضی اخیر زندانیان در اعتراض به اعدام‌ها چیزی فراتر از اعتصاب غذای یک زندانی برای احقاق حقوق خود در زندان مثل مرخصی درمانی یا دارو و امثالهم است و تفاوت آن در الهام‌بخشی آن است.

دهقان با اشاره به اعتصاب غذای پیوسته برخی زندانیان با عنوان سه‌شنبه‌های سیاه، گفت:

روزی که انتخاب کرده‌اند، روز سه‌شنبه است. سه‌شنبه آخرین روز حیات برای یک زندانی زیر تیغ اعدام است، زیرا او قرار است روز چهارشنبه به‌وقت اذان صبح به دار آویخته شود. نظام حاکم بر ایران که نه جمهوری است و نه اسلامی عملاً از مخالفان خود به‌وسیله قتلی به نام اعدام و یا قصاص در روزهای چهارشنبه انتقام می‌گیرد که این انتقامی حکومتی با قتلی حکومتی است.

این وکیل پایه‌یک دادگستری همچنین افزود:

قصد حکومت از این قتل‌های حکومتی را زندانیان به‌خوبی متوجه می‌شوند. زندانیانی که متهم شده‌اند به جرائمی مضحک و به همین سبب آن‌ها در سلول‌های زندان با سایر زندانیان به یک درد مشترک و صدای مشترکی می‌رسند. به همین سبب است که وقتی اقدامی مثل اعتصاب غذا از یک زندان آغاز می‌شود به‌سرعت به زندانی دیگر و میان زندانیانی دیگر تسری میابد و هم‌زمان این موضوع الهام‌بخش سایر فعالان در بیرون زندان‌ها می‌شود.

دهقان با اشاره به فراگیری پیام اعتصاب غذاهای اعتراضی، خاطرنشان کرد:

این اقدام مدنی که از داخل زندان‌های ایران شروع‌شده موجی را ایجاد کرده و به دنیا نشان می‌دهد جمهوری اسلامی به نام قانون و به نام اجرای حکم الهی ریا و تظاهر می‌کند و به این وسیله مخالفان خود را از میان برمی‌دارد، همان‌گونه که در طول اعتراضات خیابانی آن‌ها را به گلوله بست. این اقدامی ارزشمند است و دنیا باید این صدا را بشنود. جمهوری اسلامی از فراگیر شدن پیام این اقدام‌های اعتراضی هراس دارد به همین جهت است که برای خبرنگاری چون شهرزاد همتی به دلیل اینکه ابراز نگرانی کرده از اعدام‌های اخیر پرونده‌سازی می‌کند. این یعنی اتهام زدن به راوی به‌جای جانی.

این عضو اتحادیه بین‌المللی وکلا در پایان یادآور شد:

در جمهوری اسلامی عدالت کیفری وجود ندارد چه برسد به عدالت ترمیمی. این عدالت تفننی است بنابراین اقداماتی همچون اعتصاب غذا مجموعه حلقه‌های زنجیره‌ای است که به جامعه فعالان سیاسی ایرانی نشان می‌دهد رسیدن به عدالت و آزادی از مسیر مقاومت مدنی و نافرمانی مدنی و با همدلی می‌گذرد. این دست اقدامات حتماً مؤثر است به‌ویژه آنکه اگر کمیته حقیقت‌یاب در آستانه نشست آینده خود به آن توجه کند. اگر جمهوری اسلامی در لابی کردن و رأی خریدن در شورای حقوق بشر سازمان ملل موفق نشود، در این صورت می‌توان امید داشت کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل صلاحیتش تأیید شود و این صداها درنهایت نه‌تنها می‌تواند برای دوران ائتلاف انقلابی ثمربخش باشد، بلکه می‌تواند کمک کند دادگاه‌های بین‌المللی به پرونده‌های نقض حقوق بشر در ایران با جدیت بیشتری ورود کنند.