تداوم فاجعه: دست‌کم ۱۳۶ «قتل ناموسی» در ۹ ماه

در گزارش سه ماهه اول سال ۱۴۰۲ از قتل‌های به اصطلاح «ناموسی»، ۴۹ مورد از این قتل‌ها که اخبار مربوط به آن‌ها در وب‌سایت «کمپین توقف قتل‌های ناموسی» مستند و منتشر شده بود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در سه ماهه دوم یعنی تابستان ۱۴۰۲ نیز ۴۳ مورد «قتل ناموسی» رخ داد که هر مورد به تفکیک ماه وقوع قتل مورد بررسی قرار گرفت. در سه ماهه سوم نیز حداقل ۴۳ «قتل ناموسی» در ایران اتفاق افتاده است. در ادامه، بر اساس اخبار مربوط به قتل‌های ناموسی پاییز، گزارش‌های مستند تحقیقی از این قتل‌ها پیش روی وجدان‌های بیدار جامعه قرار می‌گیرد.

طبق خبرهای منتشرشده آمار قتل زنان به بهانه آنچه «ناموس» نامیده می‌شود در سال گذشته نسبت به سال قبل روند افزایشی داشته که بسیار نگران‌کننده است. در خلال ماه‌های اول جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» آمار قتل زنان به‌دست مردان خانواده به‌طرز چشمگیری کاهش یافته بود اما پس از افزایش سرکوب‌ها و فشار مجدد از سوی حکومت اسلامی به زنان در کوچه و خیابان و بالا گرفتن تبلیغات ضد زن از رسانه‌ها، قتل زنان [و کوییرها] با انگیزه‌های «ناموسی» به‌طرز چشمگیری افزایش یافته است.

زنان، از یک سو برای حقوق خود و به‌ویژه حق بر بدن خود مبارزه می‌کنند و از سوی دیگر مردسالاری در خانواده‌ها، سیستم مردسالار و حکومت تئوکراتیک مذبوحانه تلاش می‌کنند تا برتری خود و کنترل بر زنان را حفظ کنند. بنابراین، تغییر نگرش نسبت حقوق زنان در جامعه به‌‌شدت احساس می‌شود.

قتل ناموسی

قتل‌ ناموسی بالاترین حد از خشونت جنسیتی است که معمولاً علیه زنان انجام می‌شود. قتل‌های ناموسی‌ ریشه در باورهای فرهنگی یا اجتماعی مرتبط با «ناموس» و نقض هنجارها یا ارزش‌های سنتی دارد. قتل‌های ناموسی معمولاً به‌دست اعضای خانواده، اغلب اقوام مرد، به منظور بازگرداندن «افتخار خانوادگی» که تصور می‌شود خدشه‌دار شده، انجام می‌شود. اینگونه قتل‌ها غالباً با يک توجيه اخلاقی همراه است. قتل‌های ناموسی بیشتر اوقات در پی اعمالی مانند تمرد از دستور مردان خانواده، روابط پیش از ازدواج، امتناع از ازدواج اجباری وحتی درخواست طلاق انجام می‌شوند. این قتل‌ها به‌عنوان راهی برای بازگرداندن شهرت خانواده در جامعه اطراف خود دیده می‌شوند.

در حالی که زن‌کشی و قتل ناموسی خشونت علیه زنان به‌شمار می‌روند، اما در انگیزه‌ها و زمینه‌های خود متفاوت اند. زن‌کشی شامل تمام قتل‌های جنسیتی زنان می‌شود، در حالی که قتل‌های ناموسی به‌طور خاص توسط مفاهیم فرهنگی شرافت، شرم و نیاز به حفظ «ارزش‌های سنتی» در یک جامعه خاص انجام می‌شود. قتل‌های ناموسی به قتل زنان محدود نمی‌شوند، بلکه جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیوپلاس و همچنین مردانی که گمان می‌رود با زنی از خانواده رابطه داشته‌اند را نیز دربرمی‌گیرند. 

 پدیده زن‌کشی و قتل ناموسی یک پدیده گسترده و نگران کننده در سطح جهانی است. تحقیقات جدید زنان سازمان ملل و دفتر مبارزه با مواد مخدر و جنایت سازمان ملل نشان می‌دهد، نزدیک به ۸۹ هزار زن و دختر در سال ۲۰۲۲ به‌طور عمدی در سراسر جهان کشته شده‌اند. بنابراین بر اساس گزارش اخیر شمار زن‌کشی نسبت به گزارش ۲۰۱۷ روند افزایشی داشته است.

این رقم نشان دهنده بالاترین رقم ثبت شده سالانه در دو دهه گذشته است. اطلاعات موجود سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که قتل زنان با وجود کاهش تعداد کلی قتل‌ها، افزایش داشته است.

 از این تعداد ۴۸هزار و ۸۰۰ مورد یعنی ۵۵ درصد از تمام قتل‌های زنان توسط اعضای خانواده یا شرکای صمیمی انجام شده است. این آمار نشان می‌دهد که به‌طور متوسط روزانه بیش از ۱۳۳ زن یا دختر به‌دست فردی در خانه خود کشته می‌شوند که بر این واقعیت آزاردهنده تأکید می‌کند که خانه پناهگاهی امن برای زنان و دختران نیست.

شایان ذکر است که آمارهایی که ارائه می‌شود به‌دلیل محدودیت دسترسی به داده‌ها تعداد دقیق قتل زنان و به‌ویژه قتل‌های ناموسی را نشان نمی‌دهد. با این حال تلاش ما در کمپین توقف قتل‌های ناموسی این است که با مستند کردن مواردی که به‌دست کمپین می‌رسد و یا در رسانه‌ها منتشر می‌شود بتوانیم به ابعاد تاریک این پدیده شوم نور بتابانیم تا در جهت شناخت ابعاد آن و ارائه راهکار برای پیشگیری از خشونت علیه زنان گام‌های موثری برداشته شود.

زنان و دختران در تمام مناطق این خشونت مبتنی بر جنسیت را تجربه می‌کنند. برای اولین بار از زمانی که دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۳ شروع به انتشار برآوردهای منطقه‌ای کرد، آفریقا در سال ۲۰۲۲ از آسیا پیشی گرفت و به‌عنوان منطقه‌ای با بیشترین تعداد قربانیان (۲۰ هزار نفر) پیشی گرفت. آفریقا همچنین بیشترین تعداد قربانیان را نسبت به تعداد جمعیت زن خود (۲٬۸ قربانی در هر ۱۰۰ هزار زن) داشته است.

اکنون به بررسی موردی قتل‌های ناموسی در پاییز ۱۴۰۲ می‌پردازیم. 

مهر ماه ۱۴۰۲ دستکم ۲۰ زن به جرم زن بودن و به بهانه «حفظ آبرو » به‌دست خویشاوند مرد و غالباً شوهر خود به قتل رسیده‌اند. با اشاره به این نکته که آمار قتل‌های ناموسی بیش از اخباری است که در رسانه ها منتشر می‌شود. آنچه در پی می‌آید مواردی است که در وب‌سایت کمپین توقف قتل‌های ناموسی به ثبت رسیده است. در ماه آبان نیز حداقل۱۴ زن قربانی قتل ناموسی شده‌اند. در ماه آذر ۹ مورد خبر قتل ناموسی زن و دختر به رسانه‌ها راه یافت. این جنایت‌ها در شهرهایی چون آبادان، خرم آباد، کرمانشاه، تهران، ارومیه، قزوین،کنگاور و مشهد رخ داده است .

آماری که از قتل‌های ناموسی ارائه می‌شود تنها نوک کوه یخی است که ابعاد پنهان آن در اختیار پزشک قانونی و رازهای نهفته در دل خانواده‌هایی است که قتل فرزندان خود را به‌عنوان خودکشی و گاه مهاجرت و یا فرار وانمود می‌کنند. قتل‌هایی که در مناطق دور افتاده اتفاق می‌افتد هم معمولاً به رسانه‌ها راه پیدا نمی‌کند. 

پرونده‌های مربوط به قتل‌های ناموسی سهل‌ترین پرونده‌های قضایی است که کمترین میزان مجازات را در پی‌دارد. سهل‌گیری در محاکمه و مجازات مجرمان در قتل‌های موسوم به قتل ناموسی موجب افزایش این پدیده شوم شده است. ماده‌های ۳۰۱، ۳۰۲ و ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی دست مردان خانواده را در کشتن زنان خانواده شامل همسر، دختر ، خواهر و حتی مادر باز گذاشته است.

بر اساس ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی، «هرگاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می‌تواند در همان حال او را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره باشد، فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند». نتیجه چنین قانون بدوی و ظالمانه‌ای چیزی جز افزایش قتل زنان به بهانه «ناموس» نیست. 

بر اساس اطلاعات موجود و جمع‌آوری شده از قتل‌های ناموسی در سه ماهه سوم ۱۴۰۲ نتایج زیر به‌دست آمده که با نمودار نشان داده شده است. سن مرتکبین جنایت در اغلب گزارش‌ها اطلاع رسانی نشده است. میانگین سن قربانیان ۳۱ سال و متوسط سن مرتکبان قتل ۳۹ سال برآورد شده است. 

همانطور که نمودار توزیع فراوانی شماره ۱ نشان داده شده بیشتر زنان به‌دست شوهر و یا پدران خود کشته می‌شوند. به‌طوریکه از ۴۳ مورد قتل‌هایی که در پاییز ۱۴۰۲ رخ  داده است ۱۶ زن به‌دست شوهر خود کشته شده‌‌اند. در ۷ مورد پدر به‌تنهایی یا با همدستی همسر و یا برادر قربانی به قتل دختر خود اقدام کرده‌ است. برادر شوهر، نامزد، عمو، دایی، شوهر خواهر، پدر شوهر ، نامزد و دوست از جمله کسانی هستند که مرتکب جنایت شده‌اند.

بررسی آماری این قتل‌ها نشان می‌دهد که در ۱۱ مورد از اسلحه گرم ؛ شامل اسلحه شکاری، کلت کمری و حتی کلاشنیکف استفاده شده است. چاقو بیشترین فراوانی را دارد به‌طوریکه در ۱۴ مورد مرد با ضربات چاقو جان زن را گرفته‌ است. ۹ زن خفه شده‌اند و یک مرد پس از خفه‌کردن زن او را مثله کرده است. ۳ زن آتش زده شده‌اند. دار زدن، ضرب و شتم مسموم کردن دیگر شیوه‌های کشتن زنان بود که طبق نتایج این تحقیق سه زن به شیوه‌های نامبرده به قتل رسیده‌اند. (نمودار شماره ۲)

آذربایحان غربی با ۱۰ مورد قتل ناموسی از ۴۳ مورد که در این در تحقیق ثبت شده‌اند در سه ماهه سوم بیشترین تعداد زن‌کشی را شاهد بوده است.

خراسان رضوی، تهران و مازندران هر کدام با ۴ مورد قتل زنان پس از آذربایجان غربی در مرتبه دوم قرار دارند. استان‌های سیستان و بلوچستان، فارس، سمنان، خوزستان، آذربایجان شرقی، زنجان و قزوین نیز از جمله استان‌هایی هستند که در سه ماهه سوم ۱۴۰۲ در آن‌ها قتل ناموسی رخ داده است.

 براساس داده‌های موجود «سوءظن» یکی از پرشمارترین ‌انگیزه‌های قتل‌های ناموسی است. به‌طوریکه از ۴۳ مورد، در ۱۸ مورد مرد خویشاوند زن را تنها به‌د‌لیل سوءظن به داشتن رابطه با مرد دیگر به قتل رسانده است. 

پس از سوء‌ظن، آن‌چه «اختلافات خانوادگی» ذکر می‌شود، دومین عامل قتل‌های ناموسی عنوان شده است. ۱۰زن به‌دلیل «اختلافات خانوادگی» به دست مردان خانواده کشته شده‌اند. اختلاف خانوادگی نام رمز قتل‌های ناموسی است زیرا غالباً زنان و دختران جوان در مقابل آنچه از سوی مردان خانواده و به‌ویژه همسر یا پدر به آنها تحمیل می‌شود مقاومت می‌کنند. در موارد دیگر، رد درخواست ازدواج، در خواست طلاق، رد ازدواج اجباری، فرار از خانه و ارتباط با یک مرد از دیگر دلایل قتل‌های ناموسی بوده‌اند.  

پنهان‌کردن تصویر، نام و مشخصات قاتلان و مقتولان در پرونده‌ قتل‌های ناموسی در ایران به بهانه حفظ آبروی خانواده‌ها سرپوش گذاشتن روی جنایت‌هایی است که هر روز زنی را به‌کام مرگ می‌کشد. رویه جمهوری اسلامی در حل مشکلات و معضلات اجتماعی در ایران، پنهان‌کاری، سکوت، انکار و در نهایت تکیه به قوانین اسلامی برای توجیه جنایت است.

توقف زن‌کشی و خشونت علیه زنان مستلزم اراده جمعی است. زدودن فرهنگ ضد زن و لغو کلیه قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان اولین گام در این راه است. 

#زن_ناموس_هیچکس_نیست

#هیچکس_ناموس_هیچکس_ نیست