پیامدهای اقلیمی جنگ‌‌: بوم‌کشی و تشدید بحران اقلیمی

جنگ روسیه با اوکراین، سبب سرعت بخشیدن به بحران جهانی اقلیمی شده است. تحقیقات نشان می‌دهند که هزینه دو سال اول جنگ روسیه با اوکراین برای اقلیم، بیشتر از انتشار گازهای گلخانه‌ای سالانه‌ای بوده که به‌طور جداگانه توسط ۱۷۵ کشور جهان تولید می‌شود. این امر علاوه بر افزایش شمار قربانیان و آسیب‌های جانی و مالی دیگر، وضعیت اضطراری بحران جهانی گرم‌شدن زمین را تشدید می‌کند.

بر اساس جامع‌ترین تحلیلی که تاکنون از اثرات اقلیمی ناشی از درگیری انجام شده، تهاجم روسیه در کنار افزایش انتشار گاز از جنگ مستقیم، آتش‌سوزی‌های فضاهای طبیعی، پروازهای تغییرمسیریافته، مهاجرت اجباری و نشتی‌های ناشی از حملات نظامی به زیرساخت‌های سوخت فسیل و همچنین هزینه کربن برای بازسازی در آینده، دست‌کم ۱۷۵ میلیون تن دی‌اکسید کربن معادل (tCO2e) تولید کرده است. 

به گزارش گاردین این ۱۷۵میلیون تن شامل دی‌اکسید کربن، اکسید نیتروژن و هگزا فلورید گوگرد (SF6)، قوی‌ترین گازهای گلخانه‌ای است. این مقدار معادل کارکرد ۹۰ میلیون خودرو بنزینی برای یک سال کامل و بیشتر از کل انتشار تولیدی جداگانه کشورهایی مانند هلند، ونزوئلا و کویت در سال ۲۰۲۲ است.

به‌طور تاریخی دولت‌ها تاکنون هزینه‌های اقلیمی جنگ و مجتمع‌های صنعتی نظامی را به‌طور گسترده‌تر محاسبه نکرده‌اند. داده‌های رسمی به دلیل محرمانه‌بودن اطلاعات نظامی بسیار ناقص هستند یا اصلا داده‌ای وجود ندارد و دسترسی محدودی برای محققان در خط مقدم وجود دارد.

هزینه اقتصادی گازهای گلخانه‌ای، که پیامدهای جهانی خواهد داشت حتی کمتر شناخته شده است. اما بر اساس گزارش جدیدی از سوی ابتکار حسابداری گازهای گلخانه‌ای جنگ (IGGAW)، یک گروه پژوهشی که بخشی از بودجه آن را دولت‌های آلمان و سوئد و بنیاد اقلیمی اروپا تأمین می‌کنند و با هدف ارزیابی و اندازه‌گیری تاثیرات اقلیمی ناشی از درگیری‌ها و جنگ‌های نظامی فعالیت می‌کند، روسیه با صورتحساب جبران خسارت آب و هوایی ۳۲ میلیارد دلاری از دو سال اول جنگ مواجه است. 

غرامت اقلیمی به اوکراین و کشورهای جنوب

مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفته است که روسیه باید به اوکراین برای جنگ غرامت بپردازد و شورای اروپا را به ایجاد ثبت خسارات، که شامل انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود سوق دهد. برای پرداخت غرامت و تسویه هزینه‌ها می‌توان از دارایی‌های منجمد روسیه استفاده کرد. برآورد غرامت  که بر اساس یک مطالعه اخیر بررسی شده است، هزینه اجتماعی کربن را برای هر تن انتشار گازهای گلخانه‌ای ۱۸۵ دلار محاسبه کرده است.

لئونارد د کلرک، نویسنده اصلی گزارش IGGAW می‌گوید: 

گزارش مذکور جامع‌ترین تحلیل از هزینه اقلیمی هر درگیری است، و نخستین باری است که غرامت‌ها برای تاثیرات اقلیمی ناشی از جنگ محاسبه شده است.

این گزارش نشان داد:

آتش‌سوزی‌های در مناظر طبیعی از زمان تهاجم در دو طرف مرز افزایش یافته است. در اولین تحلیل از نوع خود، یک میلیون هکتار از مزارع و جنگل‌های سوخته به علل نظامی نسبت داده شده است که ۱۳٪ از کل هزینه کربن را تشکیل می‌دهد. بیشتر آتش‌سوزی‌ها در نزدیکی خطوط مقدم رخ داده است، اما آتش‌های کوچک در سراسر کشور به دلیل بازتخصیص جنگل‌بانان، خدمه آتش‌نشان و تجهیزات از کنترل خارج شده‌اند. تقریباً۴۰٪ از ۴ هزار ۲۱۶ خودروی آتش‌نشانی اوکراین آسیب دیده است.

روسیه عمداً زیرساخت‌های انرژی را به‌ویژه در ماه‌های اول جنگ هدف قرار داد و نشت‌های عمده‌ای از گازهای گلخانه‌ای قوی ایجاد کرد. متانی که پس از نابودی خطوط لوله نورد استریم ۲ به دریا نشت کرد، حدود ۱۴میلیون تن گاز گلخانه‌ای تولید کرد. ۴۰ تن دیگر هگزا فلوراید گوگرد معادل حدود یک میلیون تن گاز گلخانه‌ای، به‌دلیل حملات روسیه به تاسیسات شبکه فشار قوی اوکراین به جو نشت کرده است. هگزا فلوراید گوگرد برای عایق‌بندی تابلو برق استفاده می‌شود و دارای پتانسیل گرمایشی نزدیک به ۲۳ هزار برابر بیشتر از دی اکسید کربن است.

مصرف سوخت هوانوردی به دلیل ممنوعیت خطوط هوایی تجاری اروپایی و آمریکایی در حریم هوایی روسیه افزایش یافته است، در حالی که خطوط هوایی استرالیا و برخی از خطوط هوایی آسیایی به عنوان یک اقدام احتیاطی مسیرهای چرخشی را در پیش گرفته اند. مایل‌های اضافی حداقل ۲۴ میلیون تن گاز گلخانه‌ای تولید کرده‌اند. 

پیامد‌های اقلیمی جنگ و درگیری‌های نظامی

به‌طور کلی، پیامدهای اقلیمی جنگ و اشغال بسیار کم درک شده‌اند. تا حد زیادی به دلیل فشار‌ها از سوی ایالات متحده، گزارش‌دهی انتشارهای نظامی داوطلبانه است، و تنها چهار کشور برخی داده‌های ناقص را به کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر اقلیم (UNFCCC) که مذاکرات سالانه اقلیم را سازمان‌دهی می‌کند، ارائه می‌دهند.

یک مطالعه اخیرا نشان داد که نظامی‌ها تقریباً ۵٬۵٪ از انتشارهای سالانه گازهای گلخانه‌ای جهانی را تشکیل می‌دهند. این میزان بیش از صنایع هوایی و کشتیرانی ترکیب شده است. این باعث می‌شود ردپای کربن نظامی جهانی، حتی بدون در نظر گرفتن افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از درگیری‌ها، بیشتر از همه کشورها به جز ایالات متحده، چین و هند باشد.

تهاجم روسیه به اوکراین باعث افزایش هزینه‌های نظامی، به ویژه در اروپا شده است، که تقاضا برای مواد منفجره، فولاد و دیگر مواد کربن‌بر را افزایش داده است که به‌طور اجتناب‌ناپذیر به انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری به دلایل نظامی منجر خواهد شد و این از سوی کشورها یا برنامه‌های اقدامات اقلیمی بین‌المللی محاسبه نخواهد شد.

اسرائیل در غزه : نسل‌کشی و بوم‌کشی 

حملات اسرائیل در غزه از ماه اکتبر تا امروز هم نه تنها به کشتن و آوارگی ده‌ها هزار فلسطینی انجامیده است بلکه اکوسیستم و زیرساخت‌های این منطقه را نیز به‌شدت تخریب کرده است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که هزینه کربن برای بازسازی غزه بیشتر از انتشار سالانه گازهای گلخانه‌ای است که توسط ۱۳۵ کشور جهان به صورت جداگانه تولید می‌شود و وضعیت اضطراری آب و هوای جهانی را علاوه بر تلفات جانی بی‌سابقه، تشدید می‌کند.

به گزارش گاردین بازسازی ۲۰۰ هزار ساختمان آپارتمان، مدرسه، دانشگاه، بیمارستان، مساجد، نانوایی‌ها، کارخانه‌های آب و فاضلاب که از سوی اسرائیل در چهار ماه اول جنگ غزه آسیب دیده و ویران شده‌اند، ۶۰ میلیون تن گازهای گلخانه‌ای تولید خواهد کرد. بر اساس تجزیه و تحلیل جدید محققان در بریتانیا و ایالات متحده این با مجموع انتشار سالانه ۲۰۲۲ تولید شده توسط کشورهایی مانند پرتغال و سوئد برابری می‌کند و بیش از دو برابر انتشار سالانه گازهای گلخانه‌ای درافغانستان است.

بازسازی طولانی‌مدت بیشترین هزینه کربن را از جنگ غزه به همراه خواهد داشت، جایی که اسرائیل بیش از ۳۶ هزار و پانصد فلسطینی که اغلب زنان و کودکان بوده را کشته است و هزاران نفر دیگر زیر آوار مدفون شده و گمان می‌رود که کشته شده‌اند. در پی بمباران‌های اسرائیل حدود ۲۶ میلیون تن آوار باقی مانده است که پاکسازی آن ممکن است سال‌ها طول بکشد.

این پژوهش که در شبکه تحقیقات علوم اجتماعی منتشر شده است نشان می‌دهد:

این تحلیل که به‌طور انحصاری با گاردین به اشتراک گذاشته شده است، علاوه بر کشتارهای بی سابقه، قحطی عمدی، آسیب زیرساخت‌ها و فاجعه زیست‌محیطی، تصویری محافظه‌کارانه از هزینه‌های اقلیمی جنگ کنونی غزه ارائه می‌دهد.

این پژوهش همچنین بر عدم تقارن ماشین‌آلات جنگی هر طرف تأکید می‌کند:

بن نیمارک، مدرس ارشد دانشگاه کوئین مری لندن (QMUL) و یکی از نویسندگان این تحقیق می‌گوید:

آسترید پوئنتس، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر و محیط زیست نیز می‌گوید: 

تحلیل ۱۲۰ روزه که بر اساس پژوهش‌های قبلی گزارش شده از سوی گاردین در ژانویه صورت گرفته، شامل انتشار مستقیم دی‌اکسید کربن معادل (CO2e) از بمباران‌ها و پروازهای شناسایی، تانک‌ها و سوخت دیگر وسایل نقلیه، همچنین انتشارهای تولید و انفجار صدها هزار بمب، توپخانه و راکت است.

زینا آغا، تحلیلگر سیاست در شبکه سیاست فلسطین «الشبکه» که درباره بحران اقلیمی و اشغال اسرائیل می‌نویسد، گفت: 

انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از پروازهایی که کمک به کشورهای همسایه برای ارسال مجدد به غزه می‌آورد، انتشار گاز متان، آتش‌سوزی‌های ناشی از درگیری و جابجایی اجباری میلیون‌ها فلسطینی از دیگر منابع انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند که به دلیل اطلاعات از دست رفته در این مطالعه حذف شده‌اند. این پژوهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از حمل و نقل سوخت جت‌های نظامی حمل شده از ایالات متحده به اسرائیل را نیز شامل نمی‌شود.

حمله اسرائیل به غزه پس از کشته شدن بیش از ۱۱۰۰ نفر توسط حماس و گروگان گرفتن صدها نفر باعث مرگ و ویرانی بی‌سابقه‌ای شده است. بین ۵۴ تا ۶۶ درصد از کل ساختمان‌ها در نوار غزه تا ۱۴ فوریه تخریب یا آسیب دیده بودند. بر اساس تحقیقات بانک جهانی و سازمان ملل، هزینه اقتصادی آسیب به زیرساخت‌های حیاتی از چهار ماه اول ۱۸٬۵ میلیارد دلار برآورد شده است.

کارشناسان حقوقی بین‌المللی گفته‌اند اسرائیل در این جنگ مرتکب قتل‌عام شده است. این کشور با تخریب دسته‌جمعی خانه‌ها و نابودی شرایط زندگی برای غیرقابل سکونت‌کردن یک سرزمین به «بوم‌کشی» این سرزمین دست زده است. تصاویر ماهواره‌ای که در ماه مارس در اختیار گاردین قرار گرفت، نشان داد که تقریباً نیمی از پوشش درختی و زمین‌های کشاورزی نوار غزه نیز از بین رفته است، در حالی که مواد خطرناک به جا مانده از مهمات اسرائیل تهدیدی طولانی‌مدت برای کل اکوسیستم آن منطقه محسوب می‌شود.