نخستین کارزار اجتماعی در مقابله با افغان‌ستیزی

من این کارزار را برای دادخواهی از کودک ناشنوای افغانستانی که گردنش بر اثر رفتار خشونت‌آمیز پلیس ایران شکست امضا کردم. وقتی داشتم این کارزار را امضا می‌کردم صدای او در گوشم پیچیده بود، صدای التماسش به مامور پلیس که می‌گفت عمو ولم کن مرا، عمو... نمی‌خواهم مساله را به یک بحث احساسی تقلیل بدهم اما می‌خواهم تاکید کنم که این کارزار شاید دیر منتشر شد، شاید خیلی زودتر از اینها ما باید به ستمی که بر مهاجران افغانستانی‌ها می‌رود معترض می‌شدیم اما به هرحال واکنش به موقعی بود به این رفتار خشن پلیس با  این کودک ناشنوای افغانستانی. 

راستش من فکر نمی‌کنم مطالبه از دولت پزشکیان در زمینه حقوق مهاجران افغانستانی فایده‌ای داشته باشد، من به طور کلی با مطالبه‌گری از مقامات ایران مشکل دارم چون به پاسخگویی آنها امیدی ندارم اما این بار این کارزار را امضا کردم چون این می‌تواند اولین قدم باشد، اولین قدمی که ما ایرانی‌ها برای متوقف کردن موج نژادپرستی علیه افغانستانی‌ها برمی‌داریم. شاید هنوز امید کوچکی باشد.

افغان‌هراسی خیلی گسترده است، حتی در میان ایرانی‌های خارج از کشور هرجا چشم می‌گردانم و با هرکسی حرف می‌زنم متاسفانه این هراس را که درونی شده است می‌بینم. بلکه ما خودمان بتوانیم درباره این وضعیت شرم‌آور، فضایی ایجاد کنیم و همدیگر را تشویق کنیم به تامل بیشتر درباره کاری که داریم با مهاجران افغانستانی می‌کنیم. تغییر وضعیت موجود به سادگی و در زمان کوتاه ممکن نیست اما شک ندارم قدم‌های نخست را ما باید برداریم؛ ما که موقعیت‌مان در مقایسه با مهاجران افغانستانی قوی‌تر است. باید از این موقعیت اول برای تاثیرگذاری بر همدیگر استفاده کنیم تا شاید بتوانیم به مرور بر رسانه‌ها و احتمالا مقامات هم فشارهایی وارد کنیم. 

اینکه گروهی از فعالان مدنی ایرانی‌تبار این چنین کارزاری را برای اعتراض به نژادپرستی و تبعیض علیه افغانستانی‌تباران تدوین کرده‌اند نشان از بلوغ آنها دارد. وقتی خود ایرانی‌تباران وارد جنبش ضدنژادپرستی می‌شوند اثر این جنبش بیشتر می‌شود و مردم بیشتری هم به آن توجه نشان می‌دهند.

این تاثیری است که شاید این گروه از فعالان مدنی از سایر جنبش‌های جهانی گرفته‌اند. و البته بسیار مثبت است. یکی از انتقادهایی که من همیشه به جنبش‌های ایرانی داشتم این است که خیلی مسائل را «درونی"» و صرفا «ایرانی» می‌بینند و توجه ندارند که جنبش‌های رهایی‌بخش در ایران هم باید بخشی از جنبش‌های رهایی‌بخش جهانی باشند و بنابراین ایرانی‌ها هم باید نگاهی به مسائل گروه‌های دیگر از جمله مهاجران و پناهندگان بیندازند.

این مطالبه که ما خواستار توقف تبعیض علیه مهاجران افغانستانی در ایران بشویم می‌تواند جنبش عمومی‌تری را در ارتباط با تبعیض شکل دهد و توجه به بحث نژادپرستی را بیشتر کند از جمله تبعیض و نژادپرستی علیه عرب‌ها، کردها و همه ملیت‌هایی که در ایران تحت‌ستم هستند. این می‌تواند یکی از خواست‌های مهم جنبش‌های مدنی در ایران را شکل دهد و گسترده کند. 

مبارزه با خارجی ستیزی و نژادپرستی در اروپا از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است و اگرچه امروز در غرب با بازگشت راست‌افراطی و تقویت گرایش‌های خارجی ستیزی روبرو هستیم اما حساسیت‌ به پدیده نژادپرستی و آگاهی ضدنژادپرستی نیز وجود دارد. در ایران اما آگاهی ضدتبعیض یک پدیده نوین است و بحث ضدتبعیض در ایران عمدتا معطوف به تبعیض جنسیتی و مساله تبعیض اتنیکی آن هم در دهه اخیر بوده. به عبارتی، این آگاهی ضدتبعیض درباره وضعیت مهاجران و پناهندگان افغانستانی وجود نداشته و اینکه انتظار داشته باشیم این آگاهی به یک گفتمان گسترده در جامعه تبدیل شود شاید اندکی خیال‌بافی باشد. ولی به هر حال باید این کارزار را به فال نیک گرفت.

من البته امید چندانی ندارم که دولت پزشکیان در دفاع از حقوق پناهجویان و مهاجران افغانستانی کاری انجام دهد همانطور که انتظار ندارم معجزه‌ای در حل مشکلات کل مردم ایران ایجاد کند. اما این به خودی خود مانع از این نمی‌شود که چنین مطالبه‌ای از پزشکیان یا حتی مجلس صورت نگیرد. چون هر جنبش مطالبه‌محوری بالاخره خواستار تحمیل خواست‌های خود به نظام سیاسی است و نمی‌تواند منتظر شود تا حکومتی تغییر کند و مطالبات به دست بیایند. 

طبیعتا برگزار کنندگان این کارزار سعی کرده‌اند بر مبنای یک رئال پولتیک دامنه خواست‌ها را در متن شرایط اسفبار افغانستان‌ستیزی در ایران تدوین کنند. اما اگر از یک موضع رادیکال‌تری به حقوق مهاجران و پناهجویان افغانستانی نگاه کنیم برخی مطالبات که در این کارزار آمده از جمله موکول کردن اخراج مهاجران به دادگاه، از منظر کسانی که رویکرد ضدتبعیض و سیاست دربرگیرندگی را دنبال می‌کنند مطالبه مثبتی نیست. ما باید برای اقامت گرفتن همه‌ی مهاجران که مشمول این حق هستند و به دست آوردن تابعیت آنها مطالبه داشته باشیم.